Kortademig bij geringe inspanning (dyspnoe d'effort)

De oorzaak van kortademigheid (dyspnoe) is in de meeste gevallen te vinden in de luchtwegen of longcirculatie. Dyspnoe kan sluipend ontstaan, maar ook in korte tijd, zoals bij een luchtwegvernauwing door een trauma of corpus alienum (vreemd voorwerp). Kortademigheid kan bovendien gepaard gaan met stridor, ofwel een op afstand hoorbare ademhaling. Stridor en dyspnoe hoeven echter niet samen te gaan. Snurken is daarvan een voorbeeld. Kortademigheid of benauwdheid in de zin van ademnood heeft in het merendeel van de gevallen cardiogene (hartstoornissen) of pulmonale (longklachten) oorzaken. Dyspnoe met een chronische achtergrond begint veelal sluipend met aanvankelijk slechts geringe ademnood. Bijvoorbeeld tijdens een wandeling. Of thuis boven aan de trap altijd even op adem moeten komen.

Inhoud

• Kortademigheid (dyspnoe) en stridor
• Moeizame inademing (inspiratoire dyspnoe)
• Oorzaken
• Moeizame uitademing (expiratoire dyspnoe)
• Oorzaken
• Dyspnoe d'effort (kortademigheid bij inspanning)
• Dyspnoe de repos (kortademigheid in rust)

Kortademigheid (dyspnoe) en stridor

Dyspnoe is een klinische term, een verzamelnaam voor allerlei ademstoornissen waarbij de ademhaling in geringe of ernstige mate belemmerd is. Dat kan tijdens het inademen (inspiratoir) en/of uitademen (expiratoir) het geval zijn. Als de benauwdheid (dyspnoe) zowel bij het in- als uitademen optreedt, ligt er meestal een stoornis in het hart- en vaatstelsel aan ten grondslag. Als alleen uitademen moeizaam gaat, is er vaak iets mis in de lagere luchtwegen. Dat kan astma zijn, maar bijvoorbeeld ook longemfyseem.

Snurken
Stridor is een hoorbare, piepende en dikwijls gierende ademhaling, die in veel gevallen gepaard gaat met kortademigheid, maar niet noodzakelijkerwijs. Ook hoeft stridor niet dyspnoeïsch van aard te zijn. Snurken (stridor) is daarvan een voorbeeld: de ademweg is belemmerd, maar van benauwdheid is geen sprake. Stridor kan optreden tijdens de inademing of uitademing, afhankelijk van de plaats van de gedeeltelijke afsluiting (stenose).

Moeizame inademing (inspiratoire dyspnoe)

Een inspiratoire stridor, ofwel een hoorbare inademing, is vaak het gevolg van een vernauwing in de bovenste luchtwegen (larynx, trachea en bronchi). Bovendien gaat dat dikwijls gepaard met intrekkingen van de borstkas of buikspieren. In ernstige gevallen gaan zelfs de hals- en schouderspieren meedoen als hulpademhalingsspieren. Luchtwegobstructies door tumoren ontstaan meestal sluipend. De ademhaling als geheel is dan verstoord.

Oorzaken

Een moeizame inademing kan veel oorzaken hebben, zoals:

• Corpus alienum (vreemd voorwerp) door verslikken.
• Glottisoedeem.
• Difterie (kroep).
• Pseudokroep (laryngitis subglottica). Komt vaak bij kinderen voor, waarbij het weefsel onder de stembanden is gezwollen.
• Sterk vergrote schildklier.
• Ontstekingen, zoals een laryngitis, waarbij het strottenhoofd en de stembanden ontstoken zijn. Meestal gaat dat gepaard met heesheid.
• Tumoren, zoals larynxcarcinoom.
• Verlamming van de nervus recurrens, een zenuw die mede de stembanden aanstuurt.

Moeizame uitademing (expiratoire dyspnoe)

Bij een expiratoire dyspnoe moet de oorzaak (vernauwing) in de lagere luchtwegen worden gezocht. De inademing, hoewel die in dit geval wat krachtiger zal zijn, is makkelijker in verhouding tot de uitademing. Bovendien kan de relatief trage uitademing nooit helemaal voltooid worden, waardoor de longen continue te sterk zijn uitgerekt. Uiteindelijk zal de elasticiteit van het longweefsel vrijwel helemaal verloren gaan en spreekt men van longemfyseem.

Oorzaken

Enkele veel voorkomende oorzaken van een bemoeilijkte uitademing zijn:

• Astma bronchiale door onder meer een spasme van de gladde spiertjes van de bronchioli.
• (Chronische) bronchitis met taai slijm (sputum).
• Longemfyseem.

Longemfyseem
Longemfyseem veroorzaakt expiratoire dyspnoe, doorgaans met stridor. Deze longziekte is in veel gevallen het gevolg van een andere chronische longaandoening (COPD), zoals astma bronchiale en chronische bronchitis, waarbij in de alveole ruimtes (longblaasjes) sprake is van volumevergroting en de elasticiteit van de alveoli verloren gaat. Dit proces vermindert de longcapaciteit. Bij ernstig longemfyseem verloopt de uitademing zo moeizaam en dus zo traag dat tijdens het uitademen de ademdrang zich inmiddels aankondigt. Karakteristiek bij een emfyseempatiënt is dat hij spiergroepen inzet die zelden gebruikt worden voor de ademhaling, zoals de hals- en schouderspieren en de neusvleugels (neusvleugelen).

Dyspnoe d'effort (kortademigheid bij inspanning)

Normaal gesproken neemt bij inspanning de diepte en frequentie van de ademhaling toe. Bij patiënten met bepaalde hartziekten, zoals decompensatio cordis en een dreigend hartinfarct, treedt als gevolg van stuwing door een verminderde hartkracht (hartfalen) longoedeem op. Men wordt dan kortademig bij de geringste inspanning. In ernstige gevallen zullen zelfs de algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL-activiteiten, zoals wassen, aankleden, enz.) zeer vermoeiend zijn. De longen zijn immers niet in staat om voldoende zuurstof op te nemen of om de zuurstofvoorziening van de weefsels en organen te waarborgen.

Bloedarmoede (anemie)
Dat geldt overigens ook bij een aandoening als bloedarmoede (anemie). Deze patiënten raken tijdens een wandelingetje of traplopen al buiten adem. Dit wordt dyspnoe d'effort genoemd. Een pathologische ophoping van pleuravocht tussen de longvliezen (pleura) kan eveneens een oorzaak zijn van kortademigheid bij inspanning (of bij platliggen), zoals bij een longontsteking of een auto-immuunziekte.

Dyspnoe de repos (kortademigheid in rust)

Naarmate het hart- of longlijden voortschrijdt, treedt er ook dyspnoe de repos op, waarbij de patiënt continu kortademig is, dus ook in rust. De aandoening heeft vermoeidheid in haar kielzog. De dagelijkse bezigheden kosten veel energie, terwijl de eetlust vermindert, waardoor vermagering onvermijdelijk is.

Longstuwing
Inzake hartlijden betreft het dan meestal een linksdecompensatie (astma cardiale). Bij deze vorm van decompensatio cordis (hartfalen) kan de bloedstroom vanuit de longen niet meer worden verwerkt, waardoor longstuwing optreedt en er vocht uit de alveoli en bronchioli wordt geperst. Dit wordt longoedeem (in de volksmond 'vocht achter de longen') genoemd en is een van de oorzaken van kortademigheid.

Lees verder

• Longemfyseem – een sluipende ziekte
• Ademhalingsstoornissen – afwijkingen van normale ademhaling
• Longembolie na een operatie
• Roken en hartklachten – waarom rookt u nog?
• De slinkse wegen van decompensatio cordis (hartfalen)