Longembolie na een operatie

Vroeger liepen patiënten na een operatie vaak een 'longontsteking' op. Met de kennis van nu zou dat in een groot deel van de gevallen wel eens een longembolie geweest kunnen zijn, ofwel een longinfarct. De vermeende 'longontstekingen' ontstonden na een grote operatie, waarbij de patiënt postoperatief doorgaans strikte bedrust kreeg. Tegenwoordig is dat een van de redenen waarom patiënten na een ingreep zo snel mogelijk gemobiliseerd worden. Trombose en in het kielzog daarvan een longembolie zijn het schrikbeeld van elke chirurgische afdeling. Een embolie is een veel gevallen een sluipmoordenaar die op fatale wijze van zich doet gelden zonder dat er duidelijke trombotische verschijnselen aan vooraf zijn gegaan. In de ziekenhuizen wordt er dan ook alles aan gedaan om die vaak ernstige postoperatieve complicatie te voorkomen.

Inhoud

• Embolie – wat eraan voorafgaat
• Wat is een longembolie
• Uitlokkende factoren (risicofactoren)
• Van vetzucht tot roken
• Longembolie na een operatieve ingreep
• Symptomen
• Snelle behandeling
• Risico op postoperatieve longembolie verkleinen

Embolie – wat eraan voorafgaat

Bij trombose ontwikkelen zich stolsels in de aders, om die reden (diepe) veneuze trombose genoemd. Het stolsel (trombus) kan een ader geheel of gedeeltelijk afsluiten en belemmert de bloeddoorstroming in een vaatgebied dat bepaalde weefsels verzorgt. Trombose in de slagaders komt voor, maar is veeleer zeldzaam. Een trombosebeen en veneuze stolselvorming in het bekken zijn in sommige gevallen postoperatieve complicaties. De oorzaak moet men onder meer zoeken in gebrek aan beweging en druk op de kuiten bij bedlegerigheid. Ook spataderen zijn risicoverhogend.

Trombosebeen
Een karakteristiek trombosebeen is onder andere bleek en opgezet, soms blauwig en doet pijn of voelt zwaar aan. Lopen is in de meeste gevallen moeilijk. Bekkentrombose heeft daarentegen een sluipend karakter met weinig tot geen symptomen en is als zodanig zeer gevaarlijk. Het loskomen van een wandstandige trombus kan, afhankelijk van de omvang, via de bloedsomloop naar de longen (longinfarct) of hersenen (herseninfarct) worden versleept.

Wat is een longembolie

Een longembolie is een versleping van een stolsel (embolus) dat via de veneuze bloedstroom – bijvoorbeeld vanuit het been of het bekken – door de holle ader naar het rechteratrium van het hart en via de rechterkamer naar de longen wordt gevoerd en vast komt te zitten in een longarterietakje. Op dat moment spreekt men van een longembolie of longinfarct. Dit gaat vaak gepaard met bloedingen en necrose (weefselversterf).

Postoperatief
De voorafgaande fase is trombose, mogelijk veroorzaakt door de vertraagde bloedstroom, zoals bij langdurige bedrust (te weinig beweging) of na een operatie. Ook trauma's en hartziekten zijn berucht als het gaat om het ontstaan van embolieën. Het losschieten van een trombus geschiedt postoperatief doorgaans wanneer de patiënt voor het eerst uit bed komt of moet persen op het toilet.

Uitlokkende factoren (risicofactoren)

De omvang van een embolus kan zo groot zijn dat de hele longslagader wordt geblokkeerd met acute dood als gevolg. Een kleine embolus blijft daarentegen in een van de zijtakjes vastzitten, waardoor een gedeelte van de long niet of slecht doorbloed wordt. Minder bekend is dat ook vetpropjes of luchtbelletjes embolieën veroorzaken. Weinig beweging en langdurige bedrust na een grote operatie zijn berucht bij het krijgen van een longembolie.

Van vetzucht tot roken

Er zijn echter meer risicofactoren die trombose en vervolgens een embolie na een (grote) operatieve ingreep uitlokken, zoals:

• Vetzucht.
• Hoge bloeddruk.
• Diabetes.
• Het gebruik van anticonceptie.
• Stollingsstoornissen.
• Spataderen.
• Trauma's.
• Hartziekten.
• Roken.
• Arteriosclerose ('aderverkalking').

Longembolie na een operatieve ingreep

Tijdens en vlak na een operatie neemt het risico op een longembolie sterk toe, met name als preventieve maatregelen ter voorkoming ervan te wensen overlaten en de bovenstaande uitlokkende factoren groot zijn. Het risico op trombotische verschijnselen loopt dan zelfs op tot meer dan zestig procent. Hoe groter de embolus, hoe ernstiger de gevolgen, zoals shock, acute dood en fatale hartritmestoornissen.

Symptomen

De symptomen van een longembolie variëren, afhankelijk van de grootte en ernst van het longinfarct:

• Heftige pijn op de borst door verkramping van de luchtwegen en bloedvaten, vaak aan één kant, gekoppeld aan de ademhaling.
• Kortademigheid, benauwdheid.
• Hoesten, reutelen.
• Snelle pols.
• Angst.
• Bleekheid.
• Transpireren.
• Shock.
• Temperatuurverhoging.
• Cyanose (blauwzucht).
• Lage bloeddruk.
• Opgeven van bloederig sputum.

Snelle behandeling

Een longembolie kan recidiverend en fataal zijn. Als het een klein longinfarct betreft, volgt herstel met littekenvorming. In sommige gevallen is er sprake van een secundaire bacteriële infectie en bloederig pleuravocht als gevolg van pleurawrijven na versterf van longweefsel (infarct, necrose).

Levensbedreigend
Een grote longembolie is levensbedreigend. Snel ingrijpen in de acute fase is dan ook cruciaal, zoals het toedienen van zuurstof, antistolling en het geven van een adequate symptomatische behandeling. Er zijn veel mogelijkheden om een longembolie te diagnosticeren, onder andere met behulp van een X-thorax en een angiografie van de longslagader (arteria pulmonalis).

Risico op postoperatieve longembolie verkleinen

Trombose en longembolie zijn de schrik van elke chirurgische afdeling. Er wordt dan ook alles aan gedaan om dit risico bij operatiepatiënten zo klein mogelijk te houden, hoewel uitsluiting ervan simpelweg onmogelijk is. Postoperatief zo snel mogelijk mobiliseren is een van de belangrijkste maatregelen om de patiënt te beschermen tegen deze aandoening. Beweging verbetert immers de bloedsomloop. Bij langdurige bedrust zijn er fysiotherapeutische mogelijkheden. Het bed in Trendelenburg (voeteneinde hoger dan het hoofdeinde) zetten, bevordert de afvoer van veneus bloed en vermindert de vertraging van de veneuze bloedstroom.

Antistolling
Bij het voorkomen van een postoperatieve longembolie wordt preventief anticoagulantia (antistolling) toegediend, zoals heparine en arixtra. Daar staat tegenover dat het risico van postoperatieve nabloedingen groter wordt bij het toedienen van preoperatieve antistolling. Om die reden wordt de bloedstolling geregeld nagekeken en de urine postoperatief gecontroleerd op erytrocyten, aangezien het blaasslijmvlies gevoelig is voor bloedinkjes.

Lees verder

• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de longen
• Longabces – verraderlijk en vaak destructief
• Trombose – een sluipmoordenaar
• Bloedstolling en anticoagulantia
• Zo ontstaat trombose