Longabces – verraderlijk en vaak destructief

Bij een longabces treedt pusvorming (verettering) op, waarbij zich een holte in het longweefsel vormt. Soms is de oorzaak een verwaarloosde pneumonie. Een abces door een longontsteking als gevolg van griep is van oudsher berucht. Ook bacteriën in de mond en keel kunnen de boosdoener zijn. Vooral bij patiënten met een slechte conditie en een verminderde weerstand treedt wel eens een longabces op, omdat de hoestreflex het laat afweten. Bestaande longaandoeningen, zoals bronchiëctasieën of een longtumor, komen eveneens voor. De symptomen kunnen maskerend zijn, zoals vermoeidheid, verminderde eetlust en algehele malaise, waardoor de diagnose soms op zich laat wachten. Een slechte (stinkende) adem is vaak een teken aan de wand. Overigens is een longabces vrijwel altijd zichtbaar op de röntgenfoto.

Inhoud

• Longabces – een verwoestend ziekteverloop
• Chronisch longabces
• Symptomen
• Sluipende ontwikkeling van een longabces
• Oorzaken
• Verwaarloosde pneumonie
• Diagnose
• Behandeling

Longabces – een verwoestend ziekteverloop

Een longabces is meestal het gevolg van andere longaandoeningen, zoals bronchiëctasieën, longemfyseem, een longontsteking (verslikpneumonie) of longcarcinoom. Het betreft een necrotiserend proces dat een verwoestende uitwerking heeft op het longweefsel en gepaard gaat met holtevorming en abceswanden. Het bacterieel ontstekingsinfiltraat verettert (pus) en bevindt zich doorgaans midden in het longweefsel, waarbij er in de meeste gevallen een verbinding is met een bronchustak.

Longfoto (thoraxfoto)
Door de locatie ervan zal de arts het abces zelden vinden door middel van kloppen (percussie) of luisteren (auscultatie). Meestal wordt de diagnose mede door een thoraxfoto (longfoto) bevestigd. Zonder een voortvarende en adequate behandeling kan het abces zich op verschillende plaatsen in de longen manifesteren, maar uiteindelijk bijvoorbeeld ook in de hersenen. Vandaar dat een longabces altijd tot een snelle behandeling noopt.

Chronisch longabces

Bij een verwaarloosd of niet onderkend abces bestaat het risico dat de infiltraten zich uitbreiden naar de bronchiën en pleura (borstvlies). In het laatste geval is een pleuritis het gevolg. Ook kan het abces chronische vormen aannemen (dikwandig worden) en bronchiëctasieën en longfibrose veroorzaken. Bij verwaarlozing van het ziekteproces is er soms sprake van 'versleping' naar de hersenen (hersenabces).

Symptomen

De vorming van een longabces komt regelmatig voor bij mensen met een slechte conditie, algehele malaise (o.a. verminderde hoestreflex) en een afweersysteem dat door allerlei oorzaken te wensen overlaat. De symptomen zijn talrijk, hoewel vele ervan maskerend kunnen zijn, zoals:

• Koorts houden en hoestklachten na bijvoorbeeld een slikpneumonie.
• Pijn op de borst.
• Algehele malaise met vermoeidheidsklachten, slechte eetlust.
• Stinkende adem.
• Ophoesten van stinkend en soms enigszins bloederig sputum na doorbraak van het abces in een bronchus.

Sputum
Uit bloedonderzoek valt de verhoogde bezinking op. Soms is er sprake van leukocytose, vaak ook niet. In het sputum wordt doorgaans een vermenging van aerobe en anaerobe bacteriën aangetroffen. Zoals gezegd is stinkend sputum na een pneumonische periode of longontsteking vaak een belangrijke aanwijzing.

Sluipende ontwikkeling van een longabces

Een longabces ontstaat dikwijls achter een bronchusvernauwing, zoals bij een tumor, taai slijm (longemfyseem, bronchiëctasieën) en bloedstolsels. Vermindering van de hoestprikkel is berucht bij het ontstaan van longabcessen. Bacteriën uit de keel- en mondholte komen dan in bronchioli terecht waarbij het slijm, vermengd met de ziekteverwekkers, niet of onvoldoende kan worden opgehoest. Ook een verwaarloosde longontsteking staat vaak aan de basis van een sluipende ontwikkeling van een abces, waarbij ontstekingshaardjes zich inkapselen.

Oorzaken

De meest voorkomende oorzaken van deze aandoening zijn:

• Etterend proces van een longinfarct.
• Verwaarloosde longontsteking (pneumonie).
• Geïnfecteerde longcysten en brochiëctasieën.
• Inhaleren van septisch materiaal, zoals na een tonsillectomie of tandextractie onder narcose.
• Na een slikpneumonie.
• Bronchopneumonie is vaak de oorzaak (stafylokokken) van multiple abceshaarden.
• Bronchusstenose (vernauwing) als gevolg van een tumor, zoals bronchuscarcinoom, of een vreemd voorwerp (corpus alienum).
• Necrotiserende pneumonie (longontsteking).
• Patiënten in een slechte conditie met een verminderde weerstand en geen of nauwelijks hoestreflexen. Vaak is dat postoperatief het geval, of bij comapatiënten, bij alcoholmisbruik of door andere oorzaken.
• Na bijvoorbeeld appendicitis en tromboflebitis, waarbij sprake is van versleping van septische embolen.
• Een longabces is vaak een van de vele complicaties van longtuberculose.

Verwaarloosde pneumonie

Het komt regelmatig voor dat er zich bij 'gezonde (werkende) mensen' na een verwaarloosde pneumonie een longabces vormt. Hoesten, koorts (of verhoging) en het ophoesten van sputum kunnen na een 'pneumonische periode' sluimerend het dagelijks leven thuis en op het werk beïnvloeden.

Onbehandelde verkoudheid
Na een onbehandelde zware verkoudheid, of griep, zouden die relatief geringe symptomen wel eens gebagatelliseerd kunnen worden. Dat geldt ook voor een stinkende ademhaling die na het tandenpoetsen of mondspoelen niet wil verdwijnen. Het is dan beter niet met die klachten te blijven rondlopen en niet allerlei middeltjes uit te proberen, die in het geval van een (sluimerend) longabces niet of slechts even zullen werken.

Diagnose

Naast de juiste interpretatie van bovengenoemde symptomen bieden röntgen- en bloedonderzoek vrijwel altijd uitsluitsel. Op de thoraxfoto is een dicht schaduwveld te zien, onregelmatig afgebakend. Percussie (kloppen) en ausculatie (luisteren met stethoscoop) bieden doorgaans weinig of onvoldoende gegevens om een diagnose op te baseren.

Behandeling

De behandeling van een longabces bestaat uit intraveneuse of orale toediening van antibiotica, waarbij zelden een sputumkweek wordt gebruikt in verband met contaminatie; bij stinkend sputum is er doorgaans sprake van een anaerobe infectie. Meestal betreft het een langdurige kuur. Vaak verdwijnen de klachten en symptomen na enkele weken. Röntgenonderzoek laat doorgaans maanden later restanten van het abces zien, zoals dunwandige holtes en littekenhaardjes. Ook bronchiaaltoilet is vaak noodzakelijk, zoals (verplicht) ophoesten en het afzuigen van sputum en longsecreet in de keel- en mondholte bij verzwakte patiënten.

Bronchoscopie
In voorkomende gevallen wordt met bronchoscopie een eventueel corpus alienum verwijderd. In bepaalde gevallen kan het abces gedraineerd worden door een buisje via de borst in de holte te leiden en aldus de pus af te voeren. Als de longen bezaaid zijn met abcessen is lobectomie of pneumectomie in zeldzame gevallen noodzakelijk, bijvoorbeeld als medicamenteuze therapie niet of niet meer aanslaat. Hoe verzwakter de patiënt, bijvoorbeeld door longcarcinoom of andere aandoeningen, hoe groter het sterfterisico als gevolg van een longabces.

Lees verder

• Longemfyseem – een sluipende ziekte
• Pleuritis (borstvliesontsteking) – symptomen en behandeling
• Sputum – wat kun je eraan aflezen?
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de longen
• Een ongezonde hoest