Eerste hulp bij bloedende spataderen (varices)

Eerste hulp bij bloedende spataderen (varices) Spataderen, of varices, zijn uitgezette aderen (venen) waarvan de aderkleppen meestal niet goed meer functioneren. Varices komen vooral in de benen voor, vaak na een trombose. Naast het negatieve esthetische aspect van spataderen gaat de aandoening doorgaans ook gepaard met vermoeide, lome benen. Dit trekt dikwijls een zware wissel op het dagelijks leven. Een spatader kan gaan bloeden, bijvoorbeeld als men zich stoot of na een valpartij. Soms is het bloedverlies substantieel en is er sprake van een ernstige bloeding. In de eerstehulpverlening is het dan ook zaak om bij een spataderbloeding adequaat te handelen.

Inhoud


Spataderen – ontsierend en risicovol

Spataderen zijn verwijde of uitgezette aderen (venen) met slecht functionerende aderkleppen. Feitelijk kunnen ze zich overal in het lichaam ontwikkelen. Het meest bekend zijn natuurlijk de spataderen in de benen. Minder voor de hand liggende plaatsen zijn onder andere de armen en slokdarm. Wie veel en lang staat, loopt meer risico op deze aandoening, die in de volksmond niet als een ziekte wordt beschouwd. Bepaalde beroepsgroepen zijn ermee belast, zoals kappers, leerkrachten en horecawerkers. Ook ontstaan spataderen vaak tijdens de zwangerschap, en er is een erfelijke factor.

Spataderen / Bron: Lakeland1999, Wikimedia Commons (Publiek domein)Spataderen / Bron: Lakeland1999, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Benen
In de meeste gevallen ontstaan spataderen in de benen. Ze zijn zoals bekend ontsierend, niet in de laatste plaats door de verkleuringen (pigmentaties en eczeem). Indien de doorbloeding erg te wensen overlaat, ontstaan zweren (ulcera). Een spatader die opengaat doordat men zich stoot, kan een ernstige bloeding veroorzaken. Varices zijn dus wel degelijk risicovol.

Aderen en kleppen

Als gevolg van lang staan, in het algemeen bij veel staan en weinig bewegen, is de veneuze bloeddruk in de benen plaatselijk hoger dan de druk die nodig is om het bloed weer naar het hart te doen stromen. Bepaalde aderen vullen zich dan maximaal en rekken te veel uit (dilateren). De aderkleppen zullen niet goed meer sluiten en gaan lekken. Deze aangedane of gedilateerde aderen met insufficiënte kleppen kunnen zowel diep of oppervlakkig liggen en dus meer of minder zichtbaar zijn.

Oorzaken van spataderen (varices)

Spataderen ontstaan dikwijls na een aderlijke obstructie, zoals een trombose. Berucht is langdurig staan, waardoor varices vaker voorkomen bij bepaalde beroepsgroepen. Men noemt dat de orthostatische component. Andere oorzaken zijn bijvoorbeeld zwangerschap en vetzucht (obesitas), maar de leeftijd speelt eveneens een rol, zoals ook de erfelijke factor.

Flebectomie
In veel gevallen volgt geen behandeling, behalve als de spataderen esthetisch zeer ontsierend zijn, pijnlijk worden of als er complicaties dreigen te ontstaan. Men kiest dan soms voor een flebectomie (strippen), hoewel het risico groot is dat de varices terugkomen. Overigens zijn er tal van behandelingen mogelijk, afhankelijk van de aard en ernst van het spatadersysteem. Vaak zijn elastische kousen of steunpanty's ter ondersteuning heel effectief. Bij de behandeling wordt altijd gecontroleerd of het diepe adersysteem insufficiënt is, ofwel afgesloten, of dat het verbindingsaderen betreft tussen het diepe en oppervlakkige adersysteem.

Symptomen van spataderen

Na lang staan ontstaat een stilstand en ophoping (stasis) van het veneuze bloed in de gedilateerde of uitgezette aderen. Sommigen hebben veel klachten, anderen weinig. Vaak voorkomende verschijnselen zijn vermoeide benen, kramp en zelfs oedeem. De complicaties van spataderen zijn onder andere zware pigmentatie, ulcus cruris en trombose. Doorgaans zijn de klachten als volgt samen te vatten:
  • vermoeide, lome en zware benen;
  • slingerende, uitgezette aderen;
  • spataderlijk eczeem;
  • jeuk;
  • kramp;
  • steken in de kuit;
  • pigmentatie;
  • aderontsteking (tromboflebitis);
  • oedeem (milde vorm).

Trombose en bloeding

Twee belangrijke complicaties van spataderen nopen ertoe om snel een arts te waarschuwen. Ten eerste betreft het de bloedklontering of trombose, herkenbaar aan de overgevoelige, vaak zeer pijnlijke tromboseplaats. Ten tweede is het bloedingsgevaar altijd aanwezig. Spataderen in de buurt van de enkels zullen sneller barsten en mogelijk een flinke bloeding veroorzaken.

Bron: Rosanegra 1, PixabayBron: Rosanegra 1, Pixabay

Spataderen en ernstige bloedingen

Een bloedende spatader, zoals een gesprongen of stukgestoten ader, wordt aderlijke bloeding genoemd, in tegenstelling tot een slagaderlijke bloeding. Uit de ader stroomt dan donkerrood bloed, dat zuurstofarm is aangezien dit bloed het capillair systeem inmiddels gepasseerd is en de zuurstof heeft afgegeven aan de weefsels. Daanaast zal het bloed niet golfsgewijs uit de wond komen aangezien het afkomstig is uit het veneuze systeem.

Levensbedreigend
Een slagaderlijke bloeding is altijd levensbedreigend, zowel de uitwendige als inwendige bloeding, zoals bij een aneurysma. De bloeddruk in de venen is lager dan in de slagaders (arteriën). Niettemin kan een veneuze bloeding eveneens ernstig bloedverlies veroorzaken. Dit soort bloedingen moet snel gestelpt worden.

Eerste hulp bij een bloedende spatader

Bij een bloedende spatader kan het bloedverlies relatief groot zijn. Druk de ader altijd dicht. Vooral enkelspataderen zijn berucht, aangezien ze sneller doorbreken. De taak van de eerstehulpverlener is om de bloeding zo snel mogelijk te stoppen en professionele medische hulp in te roepen.

Wat te doen

De volgende punten zijn van belang:
  • Laat het slachtoffer liggen.
  • Leg het aangedane been hoog.
  • Leg een snelverband aan en oefen druk uit op de wond. Druk de spatader met de vingers dicht.
  • Houd de druk op de wond eventueel een kwartier vol.
  • Zwachtel met steriel gaas en snelverband de bloedende plaats af.
  • Leg een tweede snelverband over de eerste aan als de wond blijft doorbloeden.
  • Houd het aangedane been hoog. Zorg ervoor dat het slachtoffer comfortabel zit of ligt en ondersteun het been, bijvoorbeeld op enkele kussens.
  • Bel alarmnummer 112 of laat dat iemand doen.

Lees verder

© 2016 - 2024 Orion, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Spataderen: oorzaak en behandelingSpataderen: oorzaak en behandelingKronkelige, gezwollen aderen vlak onder de huid, worden spataderen genoemd (varices). De aderen of venen voeren het bloe…
Spataderen of varices: oorzaak en behandelingSpataderen of varices: oorzaak en behandelingSpataderen (varices) zijn abnormaal uitgezette en kronkelige aderen. De uitzetting wordt veroorzaakt doordat de druk op…
Spataderen, wat is het en wat kun je er tegen doen?Spataderen zijn bloedvaten die door de huid schijnen. Deze zijn meestal blauw/paars van kleur en zitten meestal in de be…
Spataderen verwijderenSpataderen verwijderenVeel mensen denken dat het hebben van spataderen slechts een schoonheidsfout is waarmee te leven valt. Een fatale vergis…

Glasvochtbloeding in oog: Plots verlies van gezichtsvermogenGlasvochtbloeding in oog: Plots verlies van gezichtsvermogenHet glasvocht is een heldere substantie die voor ongeveer 80% de oogbol vult. Dit heldere gelachtige materiaal speelt ee…
Ziekte van Sever: Pijnlijke hielaandoening bij kinderenZiekte van Sever: Pijnlijke hielaandoening bij kinderenDe ziekte van Sever is een pijnlijke hielaandoening bij kinderen die het gevolg is van een ontsteking (zwelling) van de…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Hutschi, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Codex Medicus, 'Hart- en vaatziekten', H. Kruyswijk
  • Codex Verpleegkunde, 'Interne verpleging', G. Thijs
  • 'Inwendige geneeskunde'. H. Hazelhorst. Uitgeverij Spruyt & Van Mantgem, Leiden
  • 'Grondslagen der geneeskunde', M. Plooij, Stafleu's Wetenschappelijke Uitgeversmaatschappij, Leiden
  • Afbeelding bron 1: Lakeland1999, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Rosanegra 1, Pixabay
Orion (616 artikelen)
Laatste update: 02-08-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.