Eerste hulp bij kramp

Kuitkramp. Soms gebeurt het midden in de nacht. Tussen waken en dromen lijkt de pijn op een nachtmerrie. Kramp is een abrupte, onwillekeurige samentrekking van spieren. Het gaat vaak gepaard met een acute, vlijmscherpe pijn. Kramp kan ontstaan in de kuit, het dijbeen, de handen, maar ook in het middenrif tijdens stevig doorlopen of joggen. De hik is eveneens een soort kramp. In feite kan elke spier in het lichaam in een kramptoestand geraken. Kramp heeft tal van oorzaken, variërend van een tekort aan zouten, of elektrolyten, tot een slechte spiercoördinatie. Eerste hulp bij kramp is niet moeilijk. Het slachtoffer kan de kramptoestand meestal goed zelf opheffen, maar met een beetje hulp is men sneller van die vreselijke pijn af.

Inhoud

• Wat is kramp?
• Oorzaken
• Overbelasting
• Kuitkramp in de zwangerschap
• Is kramp gevaarlijk?
• Kramp in de kuit
• Wat te doen
• In de hand
• In het bovenbeen
• In de voet
• Kramp tijdens het zwemmen

Wat is kramp?

Bij kramp trekken alle vezels van een spier krampachtig samen. Tijdens spiercontracties is dat normaliter slechts het geval bij een gedeelte van de vezelgroepen, waarbij er dus sprake is van een afwisseling van rust en samentrekking. Zodra deze afwisseling in het geding is, spreekt men van kramp. De hik is daarvan een voorbeeld.

Slaap
Tijdens kuitkramp – meestal 's nachts – spannen de kuitspieren zich in de slaap terwijl men op een andere zij gaat liggen of wanneer men zich in de slaap uitrekt. De betreffende spiergroepen blijven dan aangespannen, ofwel ze raken in een kramptoestand. Dit gaat gepaard met een vlijmscherpe pijn. De spier zit zogezegd vast. Kramp kan in principe in alle ledematen voorkomen. Van de voeten tot de kuiten, armen en handen, maar ook in het middenrif. In sommige gevallen biedt magnesium(fosfaat) en hydrokinine soelaas.

Oorzaken

De oorzaken van kramp zijn talrijk. Soms is er sprake van te veel zoutverlies als gevolg van transpireren tijdens warm weer, maar ook braken en langdurige diarree zijn berucht. Mogelijk ontstaat de kramp door een gebrek aan magnesium, kalium en calcium, hoewel in de wetenschap de meningen daarover verdeeld zijn.

Overbelasting

Vaak is een verkeerde spiercoördinatie de boosdoener, waardoor de spiervezels continu samentrekken. Overbelasting en uitputting tijdens sportactiviteiten, verandering van de elektrolytenbalans door vochtverlies, maar ook een slechte bloedsomloop in de ledematen en dus een gebrekkige cellulaire zuurstofvoorziening kunnen de oorzaak zijn van deze typische kramp waarbij de betreffende spier hard aanvoelt en de pijn ondraaglijk is.

Kuitkramp in de zwangerschap

Doorgaans ontstaat dit soort kuitkramp in de tweede helft van de zwangerschap en meestal 's nachts. In deze periode van de zwangerschap is er sprake van een verhoogde neuromusculaire prikkeling, wat te maken heeft met een verlaagd calciumgehalte in het bloed waarbij de fosforspiegel stijgt. Dit wordt ook nog eens verergerd door het drinken van veel melk en het slikken van dicalciumfosfaat. De arts raadt dan meestal aan om minder melk te drinken en calciumlactaat te slikken zonder fosfor. Soms wordt een anthistaminicum voorgeschreven.

Is kramp gevaarlijk?

Wie vaak last heeft van kramp, zoals tijdens sportactiviteiten, kan baat hebben bij massage en een intensievere warming-up. Voldoende vochtinname met elektrolyten is eveneens belangrijk. Als de krampaanvallen een structureel karakter krijgen, kan de huisarts bloed laten prikken om achter de oorzaak te komen van de herhaalde krampen, zoals mogelijk een tekort aan bepaalde mineralen.

Massage
Bij acute kramp is de enige remedie het strekken van de betreffende spieren en massage. In de meeste gevallen kan het slachtoffer dat zelf, maar soms is een beetje hulp erg nuttig, vooral als de pijn en de schrik hevig zijn. Kramp als zodanig is niet gevaarlijk. Tijdens het zwemmen – of autorijden – kan er echter een gevaarlijke situatie ontstaan. Kramp is een van de gevaren waar recreatieve zwemmers altijd rekening mee moeten houden. Het is dan zaak om te weten wat men moet doen om ervan af te komen.

Kramp in de kuit

Het voorkomen van kuitkramp bestaat onder andere uit masseren, waarbij u vanaf de enkel omhoog wrijft. Doe dat voor het slapen gaan. Mijd een zwaar dekbed. Ook de druk van zware dekens wekt soms krampen op. Draag ruimere kleding. Afknelling van de bloedsomloop kan krampen opwekken. Kuitkramp kan soms ontstaan wanneer u op de buik slaapt met gestrekte benen en gespannen kuiten. Probeer dus alleen op de zij te slapen. Mogelijk moet u wat extra calcium slikken of andere elektrolyten. Vraag daarover eventueel advies aan de huisarts.

Wat te doen

Kuitkramp kan met de volgende handelingen snel worden verholpen:

• Stap uit bed, strek het aangedane been en ga erop staan.
• Druk daarbij eerst de hiel en daarna de tenen op de vloer. Herhaal dit een paar maal.
• Leun naar voren om de kuitspier te strekken.
• Een andere methode: ga 1 tot 1,5 meter van de muur staan, hielen op de vloer, benen gestrekt. Leun naar voren en steun met de handen tegen de muur tot de kramp voorbij is.

In de hand

Bij deze kramptoestand bestaat de remedie uit het strekken van de vingers. Doe dat krachtig, maar forceer niets.

• Probeer daarna de vingers te spreiden, druk de hand op een stevige ondergrond, zoals een tafel of stoel. Druk echter alleen op de vingertoppen.
• Masseer de vingers vaak, ook om de kramp te voorkomen.

In het bovenbeen

Bij dit soort kramp kunt u wel wat hulp gebruiken.

• Ga op de vloer zitten, strek het been.
• Reik naar de knie, aldus strekt u de spieren van het dijbeen.
• Vraag aan iemand om het been bij de hiel op te pakken en met de andere hand de knie naar beneden te drukken.
• Bij kramp in de kuit, de voet of het dijbeen tijdens het sporten. Laat het slachtoffer op de grond liggen. Overstrek de knie en tenen, waarbij u de hele voet bij de tenen met kracht naar voren drukt. Goed masseren.

In de voet

Ga bij deze kramp op de bal van de voet staan, waarbij de tenen zich vanzelf omhoog strekken.

• Ga eventueel zitten. Trek de tenen omhoog.
• Masseer de voetspieren.

Kramp tijdens het zwemmen

De kramp bij een zwemmer kan veroorzaakt worden door het koude water of door uitputting. Heftige kramp is een reëel gevaar en kan in het ernstigste geval tot verdrinking leiden.

• Houd meteen op met zwemmen en ga op de rug drijven.
• Strek de aangedane spier.
• Bij kramp in de voorkant van het dijbeen: strek het been, beweeg de tenen zo ver mogelijk naar voren.
• Bij kramp in de kuit of de achterkant van het dijbeen: strek het been, grijp de tenen en en trek ze naar u toe.
• Zwem na de kramp in een andere slag naar het strand of de oever.

Lees verder

• Spiercontracties – zo werkt dat
• Zo ontstaat (chronische) pijn
• De hik – gevaarlijk of alleen hinderlijk?
• Gevaarlijk zwemmen – van kramp tot uitputting
• Mineralengebrek – klachten, symptomen en aandoeningen