De hik – gevaarlijk of alleen hinderlijk?

Iedereen heeft wel eens last van de hik. Zoals tijdens schrokkerig eten, haastig drinken, te veel lucht happen. Na een minuut of tien, of nog korter, is die hinderlijke hik meestal weer voorbij. Bij sommigen kan de hik echter dagenlang duren. Het gevolg: uitputting en slapeloosheid. Tijdens de hik trekt de koepelvormige spier (middenrif) die de borst- en buikholte scheidt voortdurend en ongecontroleerd samen. Er zijn allerlei huismiddeltjes om die vervelende hik een halt toe te roepen. Meestal gaat het kwaaltje vanzelf over zonder er iets voor te hoeven doen. Bijvoorbeeld als iets anders de aandacht opeist en de hik even aan de aandacht ontsnapt. Maar niets is zo onschuldig als het lijkt. Indien de hik urenlang duurt, of vaak terugkomt, is het zaak naar de huisarts te gaan. De oorzaak kan bijvoorbeeld een long- of hartaandoening zijn. Of een ziekte van het centrale zenuwstelsel.

Inhoud

• Wat is de hik?
• Ontstaan van de hik
• Onschuldige oorzaken
• Gevaren van de hik
• Als de hik maar niet overgaat
• Ernstige oorzaken
• De hik en nierinsufficiëntie
• Behandeling van de hik
• Huismiddeltjes tegen de hik
• Theelepeltje suiker innemen, een glas water drinken en kietelen
• In een papieren zak ademen
• Droog brood eten, blazen en slikken
• Nervus vagus prikkelen, gorgelen en adem inhouden

Wat is de hik?

De hik (singultus) is een clonische kramp van het middenrif. Dat wil zeggen dat de koepelvormige middenrifspier met het centrale peesblad – de scheiding tussen borst- en buikholte – en de tussenribspieren verkrampen en zich meteen weer ontspannen. Dit in tegenstelling tot een tonische kramp, waarbij een spier (of spiergroep) gedurende uren of zelfs dagen continu contraheert. Over de oorzaak van de hik doen veel medische hypothesen de ronde. Om te beginnen was de hik er al vóór de geboorte. Te vroeg geboren baby's hikken vaker, simpelweg omdat de longen nog niet volledig ontwikkeld zijn.

Clonische kramp
Verder heeft iedereen er in zijn leven wel eens in meerdere of mindere mate last van. Zoals tijdens het eten of drinken, waarbij na de clonische kramp tijdens de inademing de glottis en het strotklepje zich plotseling sluiten. Tijdens een aanval kan dat tussen de 4 en 50 keer per minuut gebeuren. Soms op ritmische wijze (cadans), maar vaak ook niet. De hik is genoemd naar de typische klank die tijdens deze kramp ontstaat.

Ontstaan van de hik

Volgens sommige wetenschappers is de hik het restant van een primitieve reflex (amfibie-ademhaling). In elk geval zijn de nervus vagus en de nervus phrenicus, waarvan de motorische vezels het middenrif aansturen, direct betrokken bij het ontstaan van de hik.

Onschuldige oorzaken

Het ongecontroleerde samentrekken van de koepelvormige spier van het middenrif (diafragma) kan allerlei oorzaken hebben, zoals:

• volle maag;
• schrokkerig eten;
• lucht happen (slikken) door nervositeit;
• onrust;
• schaterlachen;
• te haastig en snel drinken;
• alcohol.

Gevaren van de hik

Een onschuldige hik duurt meestal maar kort, hoogstens enkele minuten. Tal van huismiddeltjes kunnen de hik 'de mond snoeren'. Maar meestal is dat niet nodig en gaat de hik na een poosje vanzelf over. Een van de gevaren van de hik is dat men zich verslikt en last krijgt van zure oprispingen, waarbij zure maaginhoud in de luchtpijp terecht kan komen. De hik die lang duurt, bijvoorbeeld uren en soms dagen, gaat om voor de hand liggende redenen gepaard met minder eten, een slechtere spijsvertering en uiteindelijk uitputting en slapeloosheid.

Als de hik maar niet overgaat

Een hik die niet wil stoppen, noemt men een chronische hik. Tal van aandoeningen kunnen eraan ten grondslag liggen. In dat opzicht is een vaak terugkomende hik eveneens verdacht en voldoende reden om ermee naar de huisarts te gaan.

Ernstige oorzaken

Aan een hik die dagenlang duurt, of frequent terugkomt en dan moeilijk verdwijnt, liggen vaak ernstige oorzaken ten grondslag. Een greep hieruit:

• neurosen;
• longaandoeningen;
• hartziekten, zoals na een hartinfarct en bij hartritmestoornissen;
• hersenletsel, hersentumor, arteriosclerosis ceribri (aderverkalking in de hersenen);
• ziekte van Addison;
• uremie;
• peritonitis (buikvliesontsteking), maagkanker;
• infectieziekten (epidemische singultus);
• na buik- en borstoperaties ontstaat soms eveneens een chronische hik.

De hik en nierinsufficiëntie

De symptomen van een acute nierinsufficiëntie zijn afhankelijk van de oorzaak. De verschijnselen variëren van anurie (weinig tot geen urine), braken, misselijkheid, diarree en coma (uremie). Bij bloedonderzoek zal het kreatinine, kalium en ureum sterk verhoogd zijn. Ook is er uiteindelijk sprake van acidose, ofwel verzuring van het lichaam met heel karakteristiek een kussmaul-ademhaling.

Ernstig
De hik is een typisch symptoom van een nierinsufficiëntie in het beginstadium. Het toont maar weer eens aan dat de hik als zodanig beslist niet per definitie onschuldig is, maar een symptoom kan zijn van een ernstige aandoening.

Behandeling van de hik

Bij een incidentele hikaanval zal de behandeling niet specifiek zijn. Meestal is de oorzaak ook direct aanwijsbaar. Bij een chronische hik ligt dat anders en zal de arts, afhankelijk van de oorzaak, overgaan tot medicinale behandeling met bijvoorbeeld medicijnen tegen spasmen (zoals buscopan) en kalmerende middelen.

Operatie
In het uiterste geval kan er ook chirurgisch worden ingegrepen, zoals anesthesie van een van de beide nervi phrenici (middenrifszenuwen). Deze keuze zal echter maar zelden worden gemaakt.

Huismiddeltjes tegen de hik

De hik is zo oud als de mensheid. De huismiddeltjes tegen dit in principe onschuldige kwaaltje zijn dan ook niet te tellen. Een zeer eenvoudige, maar effectieve methode is het inhouden van de adem. Het kooldioxidegehalte in het bloed zal in dat geval stijgen. Meestal is de hik dan plotsklaps verdwenen. Wie het ingewikkelder wil, hieronder volgen enkele remedies. Let wel, het onderstaande lijstje is beslist niet volledig. Sommige mensen zweren erbij, anderen zeggen dat de middeltjes niet helpen.

Theelepeltje suiker innemen, een glas water drinken en kietelen

Neem een theelepel suiker droog in. Velen zijn ermee gebaat. Suiker in de mond en de daaropvolgende snelle opname van glucose zou immers invloed hebben op de zenuwimpulsen, waardoor het middenrif niet meer spastisch samentrekt. Een andere mogelijkheid is om een glas koud water heel langzaam op te drinken. Bij kietelen gaat men naar adem happen, waardoor de clonische krampen van het middenrif (de hik) verdwijnen. Vooral bij kinderen helpt dat volgens sommigen goed.

In een papieren zak ademen

Adem vijftien keer in en uit terwijl u een papieren zak voor de mond houdt. Het is een methode die ook bij hyperventilatie wordt gebruikt. Ook in dit geval stijgt het kooldioxidegehalte in het bloed, wat direct van invloed schijnt te zijn op het smoren van de hik.

Droog brood eten, blazen en slikken

Eet een stukje droog brood. Kauw er langzaam op. Succes verzekerd (volgens velen). Of adem heel diep in en langzaam weer uit. Een andere beproefde methode is slikken als u 'voelt' dat de hik eraan komt. Toegegeven, het blijft gokken of dat op het juiste moment gebeurt.

Nervus vagus prikkelen, gorgelen en adem inhouden

Met twee vingers op beide oogbollen drukken wil volgens sommigen ook helpen. U prikkelt dan de nervus vagus. Of houd de adem in tot na de hik (alweer gokken). Gorgelen met water schijnt eveneens effectief te zijn. Net als zuigen op een schijfje citroen.

Lees verder

• Hardnekkige slikstoornissen (dysfagie)
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de longen
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het maag-darmkanaal