Nachtelijke kuitkramp: oorzaak en behandeling

Het is erg vervelend om ’s nachts wakker te worden door kramp in je kuit. De kuitkramp bestaat uit pijnlijke, plaatselijke en meestal onwillekeurige spiersamentrekkingen dat soms wel minutenlang achter elkaar kan aanhouden. Nachtelijke kuitkramp kan verschillende oorzaken hebben, zoals onvoldoende vocht drinken, een tekort aan zout, verkeerde schoenen, overbelasting, zwangerschap of spataderen. Tijdens de kramp kun je proberen je voet voorzichtig naar je toe te trekken of de kuit te masseren.

Wat kuitkramp is

Eén op de drie Nederlanders heeft wel eens last van nachtelijke krampen in de kuit. Het zijn plotselinge perioden van onwillekeurige, meestal erg pijnlijke spiersamentrekkingen die een aantal seconden tot zelfs enkele minuten kan aanhouden. Tijdens de kramp trekt de spier geheel of gedeeltelijk samen, wat vaak zichtbaar is als een zwelling en voelbaar is als een verharding van de spier. In de spier wordt te weinig zuurstof aangeleverd en de afvalstoffen (melkzuren) hopen zich op waardoor de spier plotseling gaat samentrekken.

Oorzaak

Er zijn weinig mensen die hiervoor naar de huisarts gaan. Zo kan er sprake zijn van abnormale prikkeling van de zenuwuiteinden die tot kramp kunnen leiden of hyperactiviteit van bepaalde zenuwcellen wat kan leiden tot snelle contracties van bepaalde spiergroepen. Meestal is de oorzaak onbekend. Echter, de nachtelijke kuitkramp kan naast neurologische oorzaken diverse andere oorzaken hebben, zoals:

• onvoldoende vochtinname
• verstoring in mineralenbalans
• te weinig inname zout of overmatig zoutverlies (zweten)
• dragen van hakschoenen
• op je tenen lopen
• overmatig sporten
• zwangerschap (2e helft zwangerschap)
• geneesmiddelen
• spataderen
• schildklierproblemen
• nierfunctiestoornissen
• Raynaud-syndroom (verminderde bloedstroom in vingers en tenen)

Diagnose

De huisarts zal proberen een diagnose te stellen en informeert onder andere naar het tijdstip van de kramp, de soort pijn, exacte pijnplaats en hij informeert naar de uitlokkende factoren zoals deze (zie hierboven) bij de oorzaken worden opgenoemd. Het kan liggen aan de houding in bed waarbij je met de voeten bijvoorbeeld tegen het voeteneinde van het bed ligt. Hij informeert naar lichamelijke inspanning, zwangerschap, medicatiegebruik en of er sprake is van braken en/of diarree. Indien er sprake is van kramp verspreid over het hele lichaam, is er veelal sprake van een verstoorde water- en zouthuishouding. Soms wordt er een laboratoriumonderzoek gedaan om te kijken naar de hoeveelheid elektrolyten zoals calcium, natrium, kalium en magnesium, en naar de schildklierklierfunctie, nierfunctie of glucosegehalte.

Het is belangrijk de nachtelijke kuitkramp te onderscheiden van “restless legs’ en ‘slaapschokken’. Dit zijn andere aandoeningen die verward kunnen worden met nachtelijke kuitkramp. Bij “restless legs” ontstaan er spontane en onaangename sensaties in de benen waarbij verlichting optreedt door de benen te bewegen. Bij “slaapschokken” ontstaan er stereotype, repeterende trekkingen van de onderste delen van de benen. Deze aandoeningen verlopen in tegenstelling tot kramp zonder heftige pijn.

Behandeling

Op het moment dat de kramp in de kuit aanwezig is, kun je de spier langzaam in een tegengestelde richting rekken door de voet beet te pakken en de tenen naar je te toe te trekken. Doe dit heel voorzichtig omdat je de spier kunt scheuren als je er te hard aan trekt. Houd de spier enkele seconden in deze stretch. Eventueel kun je daarna de spier voorzichtig (laten) masseren om deze extra ontspanning te geven. Houd de spieren goed warm. Het nemen van een warm bad kan hieraan bijdragen. Meestal zal er als advies gegeven worden daarbij genoeg te drinken of te slapen met de voet in een dorsiflexie (tenen richting het scheenbeen) en het omhoog leggen van de benen.

In sommige gevallen wordt er gekozen om dagelijks kininemedicatie te gebruiken. Na 3 tot 4 weken kan er een positief effect behaald worden. Voor de zwangere vrouw kan magnesium, calcium of natrium een effectieve oplossing zijn.

Risicogroepen

Hoewel de nachtelijke kuitkramp bij iedereen kan voorkomen, komt het vaker voor bij vrouwen. Ook lijkt het risico toe te nemen naarmate men ouder wordt. Naar schatting heeft 30 tot 50 procent van de ouderen nachtelijke krampen. Het is niet bekend of erfelijkheid hierbij een rol speelt. Wel schijnt het in sommige families wat meer voor te komen.

Nachtelijke kuitkramp bij zwangere vrouwen

Een zwangere vrouw heeft zes keer meer kans om ’s nachts kramp te krijgen. Dit wordt veroorzaakt door een verschuiving van zouten en mineralen dat kan leiden tot een tekort aan magnesium. Indien de zwangere vrouw erg veel last heeft van nachtelijke spierkrampen, wordt er geadviseerd om contact op te nemen met de verloskundige. De krampklachten zullen na de bevalling vanzelf verdwijnen.

Preventie

Omdat de exacte oorzaak van nachtelijke kuitkramp niet door wetenschappers is ontdekt, kun je wel de uitlokkende factoren vermijden om ervoor te zorgen dat de kramp uitblijft. Blijf dus vooral goed drinken, genoeg innemen van mineralen, niet te veel op hoge hakken lopen en de spieren niet overmatig belasten. Om te voorkomen dat je ’s nachts wakker wordt door die vervelende kramp kun je voor het slapen gaan wat strekoefeningen doen of een klein stukje te wandelen. Het eten van een beetje zoutjes of chips kan geen kwaad indien er sprake is van een zouttekort.

Lees verder

• Beenkrampen: oorzaken en wat te doen?
• De spieraandoening dystonie: een neurologische ziekte
• Het nut van een warming-up bij sporten
• Rekken in de ochtend: een goed begin van de dag
• Wat kun je doen tegen vermoeide, dikke en pijnlijke benen?