Eerste hulp (EHBO) bij blauwe plekken (bloeduitstorting)

Iedereen loopt wel eens een blauwe plek op. Niet in het minst op de ziel, maar dat terzijde. Een fysieke blauwe plek is een bloeduitstorting of onderhuidse bloeding, doorgaans het gevolg van een stoot, een klap of een ongelukkige val. De symptomen zijn pijn, verkleuring van de huid en soms zwelling. Er zijn tal van methoden om het risico van bloeduitstortingen te verkleinen. En middeltjes om ze te behandelen. Bij het verlenen van eerste hulp (EHBO) is het belangrijk om na te gaan of het slachtoffer ander letsel heeft opgelopen dat veel ernstiger is, zoals een botbreuk. En of het slachtoffer antistolling gebruikt. In het verlengde daarvan werpt de vraag zich op of blauwe plekken bij het minste of geringste optreden, bijvoorbeeld zonder zich te stoten.

Inhoud

• Pijn, verkleuring en zwelling
• Bloedstolling – een ingewikkeld, chemisch proces
• Eerste hulp (EHBO) bij een onderhuidse bloeduitstorting (blauwe plek)
• Wat te doen
• Naar de huisarts
• Petechiën – onderhuidse microbloedingen

Pijn, verkleuring en zwelling

Bij een 'gewone' bloeduitstorting (hematoom) sijpelt bloed in het onderhuidse, losmazige bindweefsel. Het veroorzaakt in sommige gevallen ook een zwelling die in de beginfase roze of vuurrood is, maar later blauw tot groengeel verkleurt. Een bloeduitstorting doet meestal ook pijn. Bloeduitstortingen kunnen in het hele lichaam voorkomen, zoals vlak onder de huid, maar bijvoorbeeld ook in de borst- en buikholte en in de hersenen. Een subarachnoïdale bloeding is daarvan een karakteristiek voorbeeld.

Bloedstolling – een ingewikkeld, chemisch proces

Door een val of stoot kunnen bloedvaten beschadigd raken. Deze sijpelende vaten contraheren dan om het bloedverlies te beperken. De bloedstolling als zodanig is een ingewikkeld, chemisch proces, een samenspel tussen onder andere de bloedplaatjes (trombocyten) en het eiwit fibrinogeen dat aanleiding geeft tot de vorming van een netwerk van fibrinedraden waartussen de bloedcellen blijven hangen en die bij een open wond een zichtbaar roofje of bloedkorst vormen. Tal van andere stollingsfactoren zijn daarbij betrokken.

Verstoord proces
Dit verfijnde samenspel, waarbij ook vitamine K een grote rol speelt, kan door allerlei oorzaken verstoord raken. Zoals bij een verhoogde bloedingsneiging, maar ook door stolselvorming in het bloed, zoals bij de hartritmestoornis boezemfibrilleren het geval is. Bij een onderhuidse bloeduitstorting breekt het weefsel het bloed ook weer af, waaronder hemoglobine. Als gevolg van dit proces kan een bloeduitstorting die langzaam geneest alle kleuren van de regenboog vertonen.

Eerste hulp (EHBO) bij een onderhuidse bloeduitstorting (blauwe plek)

Wanneer iemand zich gestoten heeft, en er ontstaat een blauwe plek, is het belangrijk dat de eerstehulpverlener eerst nagaat of er letsel is dat de bloeduitstorting mede heeft veroorzaakt. Vaak is dat een botbreuk of fissuur. Het toedienen van een ijskompres is de beste behandeling van elk letsel dat tot een bloeduitstorting kan leiden. Gebruik hiervoor een coldpack. Als u die niet bij de hand hebt, volstaat een in ijswater gedrenkte handdoek ook. Of stop gebroken ijsblokjes in een washandje of plastic zakje. Kou doet de bloedvaten samentrekken. Met het toedienen van kou helpt men het natuurlijke fysiologische bloedstollingsproces en sijpelt er minder bloed in het onderhuidse weefsel.

Wat te doen

Samenvattend komt de eerste hulp bij een bloeduitstorting op het volgende neer:

1. Stel eerst vast hoe het letsel is ontstaan. Een bloeduitstorting is pijnlijk, vooral bij druk, en zwelt meestal op.
2. Laat het slachtoffer zitten of liggen. De persoon in kwestie kan immers flauwvallen door de emoties over het voorval.
3. Het onderliggende letsel zou een botbreuk kunnen zijn. Bijvoorbeeld als het slachtoffer hard gevallen is. Of als de pijn naar uw oordeel niet in verhouding staat tot het zichtbare 'geringe' letsel. Geef dan eerste hulp zoals u dat bij een botbreuk zou doen en stuur het slachtoffer daarna door om een breuk of fissuur uit te sluiten.
4. Leg zo snel mogelijk een koud kompres aan of gebruik een coldpack. Doe dat gedurende minstens een halfuur. U kunt het aangedane lichaamsdeel, zoals een hand of voet, ook onder koud stromend water houden. Dat heeft hetzelfde effect.

Naar de huisarts

Het is altijd verdacht als iemand bij het minste of geringste blauwe plekken krijgt of zich niet kan herinneren hoe hij of zij die heeft opgelopen. Het advies om in dat geval naar de huisarts te gaan, is beslist geen overbodige luxe. Er kan immers iets mis zijn met de bloedstolling. Mogelijk werken eventuele bloedverdunnende medicijnen niet optimaal meer, wat tussentijdse controle vereist. Degenen die aspirine of soortgelijke anticoagulantia slikken, zoals bij een hartziekte of ter preventie van een beroerte bij risicopatiënten, zullen merken dat ze sneller blauwe plekken krijgen als ze zich ergens tegen stoten. Dat geldt overigens ook voor antidepressiva en ontstekingsremmers. Ook alcohol en drugs hebben dat effect.

Petechiën – onderhuidse microbloedingen

Petechiën nemen een bijzondere plaats in en geven alle reden om ermee naar de huisarts te gaan. Het betreft zeer kleine bloeduitstortingen ter grootte van een speldenknop. De grotere bloedinkjes worden sugillaten genoemd. Deze microbloedingen kunnen het gevolg zijn van een sterk verminderd aantal trombocyten (bloedplaatjes), wat trombocytopenie wordt genoemd. Afwijkingen in het beenmerg, zoals bij leukemie, tumoren (metastasen) en cytostatica kunnen de oorzaak zijn

Gebrek aan vitaminen
Door de gebrekkige stollingscapaciteit kunnen er spontaan huidbloedinkjes ontstaan, maar ook in de organen (hemorragische diathese). Slijmvlies- en neusbloedingen zijn daarbij niet ongewoon. Ook 'broze' vaatwanden en andere bloedvatafwijkingen staan erom bekend dat ze petechiën vormen. Verder betreft het soms een gebrek aan bepaalde vitaminen, een sluimerende infectieziekte, een opgebouwde allergie voor sommige geneesmiddelen en stoornissen met betrekking tot de bloedstollingsfactoren.

Lees verder

• Eerste hulp (EHBO) bij een blauw oog
• Bloedstolling en anticoagulantia
• Gevaarlijke bloedingen
• Zo ontstaat (chronische) pijn
• Zo herken je ontstekingsverschijnselen