Vitaminegebrek – klachten, symptomen en aandoeningen

Vitaminen zijn organische verbindingen, ook wel micronutriënten genoemd. Ze zijn elke dag in kleine hoeveelheden nodig om het lichaam goed te laten functioneren. Op enkele uitzonderingen na kan het lichaam ze niet zelf aanmaken. Gevarieerd eten is noodzakelijk omdat niet elk voedingsmiddel dezelfde vitaminen of dezelfde hoeveelheid daarvan bevat. Zeer geringe hoeveelheden vitaminen zijn al in staat om ziekten te voorkomen. Bekende avitaminosen, ofwel deficiëntieziekten, zijn oogaandoeningen als gevolg van een tekort aan vitamine A, beriberi als er niet voldoende vitamine B1 in de voeding zit, scheurbuik bij gebrek aan vitamine C en rachitis bij een tekort aan vitamine D. Vitaminegebrek veroorzaakt dan ook veel klachten en aandoeningen.

Inhoud

• Wateroplosbare en vetoplosbare vitaminen
• Vitamine A (retinol)
• Vitamine B1 (thiamine)
• Vitamine B2 (riboflavine)
• Vitamine B3 (niacine)
• Vitamine B5 (pantotheenzuur)
• Vitamine B6 (pyridoxine)
• Vitamine B11 (foliumzuur)
• Vitamine B12 (cobalamine)
• Vitamine C (ascorbinezuur)
• Vitamine D (calciferol)
• Vitamine E (tocoferol)
• Vitamine K (fytomenadion)

Wateroplosbare en vetoplosbare vitaminen

Vitaminen zijn in relatief kleine hoeveelheden nodig om de stofwisselingsprocessen goed te laten verlopen. In dat opzicht lijken ze op hormonen, met het verschil dat het lichaam ze niet zelf kan aanmaken, behalve de vitaminen D en K. Van sommige vitaminen, met name uit de B-groep, is bekend dat ze een onmisbaar bestanddeel vormen van de enzymsystemen. Verder kunnen deze micronutriënten worden onderverdeeld in vetoplosbare (vitaminen A, D, E, K) en wateroplosbare vitaminen, zoals ascorbinezuur en de vitaminen uit het B-complex. Vetten zijn dus essentieel omdat anders de genoemde vitaminen de darmwand niet kunnen passeren. Er zijn veel vitaminen bekend uit de B-groep. Slechts enkele ervan zijn belangrijk voor de menselijke stofwisseling. De belangrijkste vitaminen met de klachten en aandoeningen door een gebrek eraan zijn:

Vitamine A (retinol)

Vitamine A of retinol is een in vet oplosbaar vitamine. Het voorstadium ervan wordt bètacaroteen ofwel provitamine A genoemd, dat in de darmwand en in de lever wordt omgezet in vitamine A. Retinol heeft een positieve invloed op de huid, de weerstand en vervult onder andere een functie in de groei en het gezichtsvermogen, zoals het voorkomen van nachtblindheid door de invloed van vitamine A op de staafjes van het netvlies. De opname van vitamine A is mede afhankelijk van de aanwezigheid van gal in de darm.

Rijk aan vitamine A

• Wortels en groene groenten.
• Abrikozen.
• Eieren, boter en kaas.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine A

• Nachtblindheid.
• Verminderd gezichtsvermogen.
• Droge huid.
• Vermoeidheid.
• Vertraagde groei bij kinderen.
• Verlies van reukzin.
• Verminderde weerstand.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine A

• Alcohol.
• Thee.
• Cola.
• Aspirine.
• Roken.

Vitamine B1 (thiamine)

Vitamine B1 maakt deel uit van het B-complex, bestaande uit een groep van minstens twaalf B-vitaminen. Thiamine speelt een belangrijke rol in de koolhydraatstofwisseling, vooral van de zenuwen en de hartspier. Slechte, niet-gevarieerde voeding is vaak de oorzaak van een tekort aan vitamine B1.

Rijk aan vitamine B1

• Zilvervliesrijst.
• Volkorenproducten.
• Peulvruchten.
• Groenten.
• Noten.
• Vis.
• Vlees.
• Eidooier.
• Gevogelte.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine B1

• Maag-darmstoornissen.
• Vermoeidheid.
• Concentratiestoornissen.
• Kortademigheid.
• Lage bloeddruk.
• Hartkloppingen.
• Tintelingen in handen en voeten.
• Beriberi.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine B1

• Rauwe vis, mosselen en oesters.
• Koffie.
• Alcohol.
• Sporen van insecticiden.
• Antibiotica.
• Roken.

Vitamine B2 (riboflavine)

Alle B-vitaminen zijn in water oplosbaar. Riboflavine vervult een belangrijke rol in onder andere de spijsvertering en het zenuwstelsel. Vitamine B2 heeft ook invloed op de huid en het gezichtsvermogen.

Rijk aan vitamine B2

• Volkorenproducten.
• Noten.
• Groenten.
• Eidooier.
• Melk.
• Vlees.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine B2

• Kloofjes in de lippen.
• Branderige en anderszins gevoelige ogen.
• Lichtgevoeligheid.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine B2

• Koffie.
• Thee.
• Alcohol.
• Bepaalde medicijnen, zoals kalmeringsmiddelen en antibiotica.

Vitamine B3 (niacine)

Niacine is onder meer belangrijk voor de celstofwisseling en het goed functioneren van het zenuwstelsel.

Rijk aan vitamine B3

• Zilvervliesrijst.
• Vijgen.
• Mager vlees.
• Gevogelte.
• Melk en melkproducten.
• Graanproducten.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine B3

• Slapeloosheid.
• Vermoeidheid.
• Gebrek aan eetlust.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine B3

• Koffie.
• Antibiotica.
• Gerafineerde suiker.

Vitamine B5 (pantotheenzuur)

Pantotheenzuur draagt bij aan een gezond zenuwstelsel en de vorming van hormonen.

Rijk aan vitamine B5

• Groenten.
• Volkorenproducten.
• Eidooier.
• Vlees.
• Vis (zalm).

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine B5

• Sneller grijs haar.
• Maag-darmklachten.
• Nervositeit, stress.
• Luchtweginfecties.
• Vermoeidheid.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine B5

• Koffie.
• Alcohol.
• Antibiotica.
• Aspirine.

Vitamine B6 (pyridoxine)

Pyridoxine is belangrijk voor de eiwitstofwisseling. Een tekort veroorzaakt stoornissen in de kernstofwisseling van de hersen-, huid- en darmcellen. Ook speelt vitamine B6 een rol in de aanmaak van rode bloedcellen (erytrocyten). Verder wordt de weerstand verhoogd bij voldoende opname van pyridoxine.

Rijk aan vitamine B6

• Volkorenproducten.
• Eidooier.
• Vlees.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine B6

• Diarree.
• Huidontstekingen.
• Depressies.
• Duizeligheid.
• Hoofdpijn.
• Dementie.
• Gedragsstoornissen.
• Kalknagels.
• Haaruitval.
• Hypoglykemie (te laag bloedsuikergehalte).

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine B6

• Te veel verzadigde vetzuren.
• Alcohol.
• Koffie.
• Cola.
• Medicijnen.

Vitamine B11 (foliumzuur)

Ook foliumzuur maakt deel uit van het vitamine B-complex. Het zorgt voor een goed verloop van de aanmaak van rode bloedcellen en de vorming van DNA. Vitamine B11 is belangrijk in de zwangerschap voor de groei van de foetus. Ook vermindert foliumzuur het risico op hart- en vaatziekten.

Rijk aan foliumzuur

• Asperges.
• Tarwe.
• Donkere bladgroenten.
• Peulvruchten.
• Melkproducten.
• Vis.
• Orgaanvlees.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan foliumzuur

• Bloedarmoede.
• Vermoeidheid.
• Diarree.
• Slapeloosheid.
• Veranderingen in het slijmvlies van de luchtwegen en het maag-darmkanaal.
• Verhoogd risico op open ruggetje bij de foetus.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine B11 (foliumzuur)

• Antibiotica.
• Roken.
• Koffie.
• Alcohol.

Vitamine B12 (cobalamine)

De officiële naam van vitamine B12 is cyonacobalamine. De stof kan pas in de dunne darm worden opgenomen in combinatie met een stof die in de maagcellen wordt aangemaakt en zich als een hormoon gedraagt (intrinsic factor). Cobalamine is nodig voor de kernstofwisseling van de huid, de erytrocyten en de zenuwen.

Rijk aan vitamine B12

• Sojaproducten.
• Spirulina.
• Eidooier.
• Melk en melkproducten.
• Vis en vlees.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine B12

• Slikklachten.
• Pernicieuze anemie (bloedarmoede).
• Slechte reflexen.
• Slijmvliesdefecten.
• Psychische problemen.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine B12

• Roken.
• Sporen van insecticiden.
• Koffie.
• Cola.
• Alcohol.
• Laxantia.
• Maagzuurremmers.

Vitamine C (ascorbinezuur)

Ascorbinezuur is een in water oplosbaar vitamine, een antioxidant waarvan het lichaam meer nodig heeft tijdens infecties en ontstekingen, tijdens de zwangerschap en bij koorts en bloedingen. In vervlogen tijden kwam een tekort aan vitamine C vaak voor bij schepelingen die tijdens lange zeereizen te weinig fruit en verse groenten aten (scheurbuik, afgeleid van scorbut of scheurbek). Ook is vitamine C belangrijk voor de opname van ijzer.

Rijk aan vitamine C

• Citrusvruchten.
• Verse groenten.
• Aardappelen.
• Aardbeien.
• Broccoli.
• Peterselie.
• Paprika.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine C

• Verminderde weerstand tegen infecties.
• Kortademigheid.
• Slechte genezing van wondjes.
• Blauwe plekken.
• Bloedend tandvlees (slijmvliesbloedingen).

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine C

• Roken.
• Antibiotica.
• Koper.
• Aspirine.
• Stress.

Vitamine D (calciferol)

Vitamine D is in vet oplosbaar en wordt opgeslagen in de lever. De scheikundige structuur van vitamine D doet sterk denken aan de bijnierschorshormonen, cholesterol en galzuren. Calciferol bevordert de opname van calcium (en fosfor) in de darm en is dus belangrijk voor de vorming van sterke botten.

Rijk aan vitamine D

• Zonlicht (onder invloed van).
• Vis (sardientjes, haring, zalm).
• Visolie.
• Melk en melkproducten.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine D

• Rachitis (Engelse ziekte).
• Slecht gebit.
• Poreuze botten (osteoporose).

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine D

• Luchtvervuiling.
• Medicijnen.

Vitamine E (tocoferol)

Vooral tarwekiemen zijn rijk aan tocoferol. Vitamine E is eveneens een antioxidant en noodzakelijk voor de productie van rode bloedcellen (erytrocyten).

Rijk aan vitamine E

• Plantaardige olie.
• Noten.
• Sojabonen.
• (orgaan)vlees.
• Bladgroenten.
• Eieren.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine E

• Slechte vorming van erytrocyten.
• Spierverslapping.
• Maag-darmklachten.
• Vetzucht.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine E

• Antibiotica
• Chloor (zoals in drinkwater en in zwembaden).

Vitamine K (fytomenadion)

Fytomenadion is een in vet oplosbaar vitamine en komt vooral in groene groenten voor. Vitamine K is zeer belangrijk voor de adequate vorming van de stollingsfactoren. Leverfunctiestoornissen frustreren de werking van vitamine K. Een verhoogde bloedingsneiging is een van de gevolgen bij een tekort aan fytomenadion.

Rijk aan vitamine K

• Eidooier.
• Yoghurt.
• Alfalfa.
• Soja- en visolie.
• Groene bladgroenten.

Symptomen en aandoeningen bij gebrek aan vitamine K

• Spruw.
• Ontstekingen in het maag-darmkanaal.

Nadelige invloed/verminderde opname van vitamine K

• Medicijnen.
• Koffie.
• Alcohol.

Lees verder

• Mineralengebrek – klachten, symptomen en aandoeningen
• Extra vitamine B1 – aanbevolen hoeveelheid en overdosis
• Extra vitamine A – aanbevolen hoeveelheid en overdosis
• Nitraatrijke voeding
• Foliumzuur en zwangerschap: eet niet te veel fruit!