Vitaminetekort of vitaminegebrek: symptomen en oorzaken

Wat is een vitaminetekort en hoe een vitaminegebrek herkennen? Vitaminen zijn voor het lichaam noodzakelijke stoffen. Vitamines zijn onmisbaar voor een goede groei en ontwikkeling, voor het onderhoud van het lichaam, voor het afweersysteem dat je lichaam beschermt tegen indringers van buitenaf, en de algemene gezondheid. Een vitaminetekort kan leiden tot een waaier aan klachten, zoals hoofdpijn, moeheid en algehele malaise, verminderde concentratie, slapeloosheid en lusteloosheid en een gebrek aan eetlust.

• Een verhaal van energieverlies: Het belang van vitamines
• Schema: Vitaminetekort – symptomen en oorzaken
• Vitamine A-tekort
• Vitamine B1-tekort
• Vitamine B2-tekort
• Vitamine B3-tekort
• Vitamine B5-tekort
• Vitamine B6-tekort
• Vitamine B8-tekort
• Vitamine B11-tekort
• Vitamine B12-tekort
• Vitamine C-tekort
• Vitamine D-tekort
• Vitamine E-tekort
• Vitamine K-tekort
• Overzichtsschema: Wat zijn de effecten van een vitaminetekort?
• Wie loopt risico op een vitaminetekort en wat verhoogt de kans?
• Risicogroepen voor vitaminetekort
• Risicofactoren voor vitaminetekort

Een verhaal van energieverlies: Het belang van vitamines

Sanne, een drukbezette moeder van twee, voelde zich de laatste tijd voortdurend moe en prikkelbaar. Haar huid werd dof, haar haar broos, en zelfs haar geheugen leek haar soms in de steek te laten. Een bezoek aan de huisarts bracht het antwoord: een vitaminegebrek. "Hoe kan dat?" vroeg ze verbaasd. Sanne at toch redelijk gezond? Maar haar drukke leven, stress, en weinig tijd voor uitgebalanceerde maaltijden hadden haar voorraad essentiële vitamines uitgeput. Vitaminetekort of vitaminegebrek is een veelvoorkomend probleem, en in het schema hieronder ontdek je de meest voorkomende symptomen en oorzaken.

Schema: Vitaminetekort – symptomen en oorzaken

Vitamine A-tekort

Vitamine A of retinol is een in vetoplosbare vitamine, wat wil zeggen dat ze vooral voorkomen in voedingsvetten. Het lichaam kan vetoplosbare vitamines in beperkte mate opslaan. Van vitamine A kan het lichaam echter een grote voorraad aanleggen in de lever. Een vitamine A-tekort kan huidafwijkingen als roodheid en schilferen van de huid en dof haar en haaruitval veroorzaken. Ook zal je afweer verstoord raken, waardoor je vatbaarder bent voor infecties. Een langdurig chronisch gebrek aan vitamine A, kan nachtblindheid veroorzaken vanwege beschadiging van het hoornvlies. Dit kan uiteindelijk overgaan in blindheid.

Vitamine B1-tekort

Vitamine B1 of thiamine is een in wateroplosbare vitamine. Deze vitaminen gaan gemakkelijk verloren bij het koken van voedsel, vooral als je het kookwater weggooit. Door groenten te stomen of te roerbakken, blijven vitaminen beter bewaard. Het menselijk lichaam is niet in staat een voorraad aan wateroplosbare vitaminen op te bouwen. Dit betekent dat je dagelijks deze vitaminen moet binnenkrijgen door gevarieerd en gezond te eten. Een vitamine B1-tekort veroorzaakt gebrek aan eetlust, misselijkheid, obstipatie (verstopping), moeheid, algeheel gevoel van zwakte, depressie, prikkelbaarheid, concentratiestoornis, kortademigheid, trage hartslag en in ernstige gevallen beriberi (een zenuwaandoening die in de westerse wereld niet meer voorkomt, maar in ontwikkelingslanden nog wel).

Vitamine B2-tekort

Vitamine B2 of riboflavine is oplosbaar in water. Een vitamine B2-tekort kan de volgende klachten veroorzaken: ontsteking van tong en lippen, lipuitslag; schilferige hoofdhuid en haaruitval; gevoeligheid voor licht; beven; duizeligheid; slapeloosheid en vermoeidheidsklachten.

Vitamine B3-tekort

Vitamine B3 of niacine is een in wateroplosbare vitamine. Vitamine B3-deficiëntie veroorzaakt gebrek aan eetlust, misselijkheid, maag- en darmzweren, huidproblemen, moeheid, hoofdpijn, slapeloosheid, prikkelbaarheid en depressie. In ernstige gevallen kan pellagra ontstaat, een ziekte die gepaard gaat met huidaandoeningen, diarree, verwardheid en dementie. De kans op een vitamine B3-tekort is echter uiterst klein.

Vitamine B5-tekort

Vitamine B5 of panthotheenzuur is een in water oplosbare vitamine. Een tekort aan deze vitamine is uiterst zeldzaam. Als gevolg een langdurig en ernstig tekort kan op een gegeven ogenblik een branderig of pijnlijk gevoel in de voeten ontstaan. Daarnaast kun je last krijgen van moeheid en slapeloosheid.

Vitamine B6-tekort

Vitamine B6 is een in water oplosbare vitamine. Hier te lande komt een tekort aan vitamine B6 nauwelijks voor. Langdurig ernstige tekorten aan vitamine B6 kunnen leiden tot bloedarmoede, zenuwaandoeningen en een verminderde weerstand, waardoor je vatbaarder bent voor ziektes. Bij pasgeborenen kan een vitamine B6-tekort leiden tot stuipen.

Vitamine B8-tekort

Vitamine B8 of biotine is in water oplosbaar. Te weinig vitamine B8 kan leiden tot huidafwijkingen, bloedarmoede en somberheid/depressie. Tekorten aan deze vitamine komen nauwelijks voor. De kans op een tekort is eigenlijk alleen aanwezig als je vaak veel rauwe eieren eet. Rauw eiwit bevat de stof 'avidine', die een onoplosbaar complex vormt met biotine. Door je eitje te koken of te bakken wordt avidine geïnactiveerd en kan het geen onoplosbaar complex (meer) vormen met biotine.

Vitamine B11-tekort

Vitamine B11 of foliumzuur is in water oplosbaar. Volgens het Voedingscentrum is foliumzuur een van de weinige vitamines waarvan Nederlanders niet altijd genoeg binnenkrijgen, vooral zwangere vrouwen. Een ernstig tekort kan bloedarmoede, darmstoornissen en vermoeidheid veroorzaken. Een tekort tijdens de zwangerschap kan bij het (ongeboren) kind geboorteafwijkingen als het neurale-buisdefect (NBD) of open ruggetje, een hazenlip en open gehemelte, veroorzaken. Daarom wordt geadviseerd dagelijks 400 microgram foliumzuur te slikken als je zwanger wilt worden en gedurende de eerste periode van je zwangerschap.

Vitamine B12-tekort

Vitamine B12 of cobalamine is een in water oplosbare vitamine. Het is overigens de enige in water oplosbare vitamine die in het lichaam wordt opgeslagen. Doordat vitamine B12 alleen aanwezig is in dierlijke producten, zoals melk, melkproducten, vlees, vleeswaren, vis en eieren, kan er gemakkelijk een tekort optreden bij mensen die in het geheel geen dierlijke producten gebruiken, zoals veganisten. Maar ook ouderen met de maagziekte atrofische gastritis waarbij het maagslijmvlies bijzonder dun is, of mensen met een tekort aan het maageiwit Intrinsic Factor lopen het risico op een vitamine B12-tekort. De opname van vitamine B12 in het lichaam is namelijk afhankelijk van Intrinsic Factor en dit eiwit wordt in de maag geproduceerd. Een gebrek aan vitamine B12 kan leiden tot een waaier aan klachten, zoals macrocytaire anemie (een vorm van bloedarmoede), alsmede neurologische, zoals tintelingen in de vingers, paraestesie (een stoornis in de gevoelssensatie), geheugenverlies, coördinatiestoornissen en spierzwakte in de benen.

Vitamine C-tekort

Vitamine C of ascorbinezuur is oplosbaar in water. Bijna iedereen weet dat deze vitamine vooral voorkomt in vers fruit en vruchtensap (vooral citrusvruchten, zwarte bessen, rozenbottels en kiwi's). Een vitamine C-tekort kan allerlei vervelende klachten veroorzaken, zoals bloedend en/of gevoelig tandvlees; loszittende tanden en kiezen; geringe weerstand tegen infecties; gezwollen en pijnlijke gewrichten; spierproblemen; moeheid; zwakte; prikkelbaarheid. Bij een aanhoudend tekort kan uiteindelijk scheurbuik ontstaan. In vroegere tijden kwam scheurbuik veel voor onder zeelieden. Tussen 1500 en 1800 zijn naar schatting ongeveer 2 miljoen zeelieden aan scheurbuik gestorven

Vitamine D-tekort

Vitamine D is een vetoplosbaar vitamine. Deze vitamine wordt wel de 'zonnevitamine' genoemd. Het lichaam kan namelijk onder invloed van zonlicht deze vitamine in de huid zelf aanmaken. Daarnaast komt vitamine D voor in eten en dan met name in vette vis (zoals zalm, tonijn, forel, haring, sardine en makreel), maar ook in wat lagere doseringen in vlees en eieren. Vitamine D wordt in Nederland toegevoegd aan halvarine, margarine en bak- en braadproducten. Een vitamine D-tekort kan leiden tot botmisvormingen, tandbederf, kramp en spierzwakte. In ernstige gevallen kan bij kinderen rachitis (Engelse ziekte) optreden waarbij afwijkingen aan het skelet voorop staan. Bij volwassenen en ouderen kan een chronisch vitamine D-tekort op een gegeven ogenblik leiden tot botontkalking of osteoporose en/of spierzwakte.

Vitamine E-tekort

Vitamine E of alfa-tocoferol is een vetoplosbare vitamine. Een vitamine E-tekort komt nauwelijks voor en kan op een gegeven ogenblik leiden tot onder meer dof haar en spierzwakte. Een tekort aan deze vitamine treedt gewoonlijk alleen op als gevolg van een ernstige stoornis in de opname van voedingsstoffen.

Vitamine K-tekort

Vitamine K of fylochinon is een vetoplosbare vitamine. Vitamine K-deficiëntie kan zich voordoen na langdurige behandeling met antibiotica. Pasgeborenen krijgen na de geboorte extra vitamine K.

Overzichtsschema: Wat zijn de effecten van een vitaminetekort?

Wie loopt risico op een vitaminetekort en wat verhoogt de kans?

Vitaminegebrek kan iedereen treffen, maar sommige mensen lopen meer risico dan anderen. Ook zijn er talloze factoren die een tekort kunnen uitlokken of verergeren. In de schema’s hieronder ontdek je welke groepen mensen het meest kwetsbaar zijn en welke omstandigheden of gewoontes kunnen bijdragen aan een tekort.

Risicogroepen voor vitaminetekort

Risicofactoren voor vitaminetekort

Lees verder

• Vitamine B-complex: symptomen B-tekort, functie en voeding
• Vitamine B12 in voeding: vlees, vis en vleesvervangers
• Vitamine-B12-tekort: vegetariërs, veganisten en ouderen
• Vitamine A-tekort: symptomen, gevolgen en functie vitamine A
• Vitamine B12-tekort: symptomen, ADH en tekort aanvullen