Extra vitamine B3 – aanbevolen hoeveelheid en overdosis

Vitamine B3, vaak in een adem genoemd met nicotinezuur, associeert men doorgaans onbewust met de giftige stof nicotine in tabak, waardoor de term minder frequent wordt gebruikt. In dat opzicht is niacine een geschikter synoniem voor vitamine B3. Deze stof speelt zoals alle vitaminen uit het B-complex een cruciale rol in de stofwisseling. Bij een gebrek eraan ontstaat pellagra. Deze deficiëntieziekte kan het gevolg zijn van chronisch alcoholmisbruik maar ook van bepaalde darmstoornissen. De ziekte is in de westerse wereld echter zeldzaam geworden. Overmatig gebruik van voedingssupplementen kan een overdosis veroorzaken met verschijnselen als leverschade en hartritmestoornissen. Een gevarieerde voeding komt ruimschoots tegemoet aan de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid.

Inhoud

• Vitamine B3 (niacine) en de stofwisseling
• Gebrek aan niacine
• Gevarieerde voeding
• Het nut van vitamine B3
• Alcoholisme, darmstoornissen en een tekort aan niacine
• Nadelige invloed op vitamine B3-opname
• Te hoge dosering (overdosis)
• Symptomen
• Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van vitamine B3

Vitamine B3 (niacine) en de stofwisseling

Dit vitamine uit het B-complex is eveneens in water oplosbaar en wordt ook wel PP-factor (pellagra preventing), nicotinamide of nicotinezuur genoemd, afhankelijk van de vorm (nicotinezuur of nicotinamide) waarin dit vitamine voorkomt. Het zijn veel namen voor een belangrijke stof die als onderdeel van de co-enzymen nicotinamide-adeninedinucleotide en NAD-fosfaat van cruciaal belang is voor zowel het koolhydraatmetabolisme als voor de eiwit- en vetstofwisseling.

Gebrek aan niacine

Bij een gebrek aan vitamine B3 ontstaan problemen bij de metabole verwerking van de genoemde voedingsstoffen. De behoefte aan vitamine B3 is afhankelijk van het voedingsaanbod, beter gezegd van de energetische waarde van de opgenomen voedingsstoffen (ca 5 mg per 1000 kcal). De dagelijkse behoefte aan niacine komt bij een volwassene neer op ca. 17 mg.

Gevarieerde voeding

Vitamine B3 komt in tal van voedingsmiddelen voor, variërend van vlees, vis en gevogelte tot groente, fruit, zuivel, noten en granen. Pinda's, zilvervliesrijst, gember, vijgen en met name de eiwitrijke (plantaardige of dierlijke) producten zijn uitstekende leveranciers van vitamine B3. De stof is dus ruimschoots aanwezig in alle mogelijke voedingsmiddelen, terwijl het lichaam er dagelijks maar een zeer kleine hoeveelheid van nodig heeft.

Kookvocht afgieten
Gezonde mensen met een gevarieerd voedingspatroon zullen geen tekort ontwikkelen. Als voetnoot moet echter gezegd zijn dat in de alledaagse keuken het kookvocht van rauwe producten, zoals aardappelen, meestal wordt afgegoten terwijl daarin juist veel vitamine B3 zit. Groenten in zo min mogelijk water koken voorkomt dit.

Het nut van vitamine B3

Het lichaam kan zelf vitamine B3 vormen uit tryptofaan, een van de vele aminozuren die belangrijk zijn voor de opbouw van het menselijk eiwit, ofwel de essentiële aminozuren. Zoals met alle vitaminen uit het B-complex raakt de energiestofwisseling ernstig verstoord bij een gebrek aan vitamine B3. Verder speelt niacine een belangrijke rol bij het goed functioneren van het zenuwstelsel, de instandhouding van een gezonde huid en de aanmaak van vetzuren.

Alcoholisme, darmstoornissen en een tekort aan niacine

Een tekort aan vitamine B3 kan ontstaan bij mensen met darmstoornissen, dus patiënten bij wie de tryptofaanresorptie verre van optimaal is. Ook is bekend dat vitamine B3 een rol speelt in de darmperistaltiek en bij de vorming van huidepitheel. Dat verklaart tevens waarom er zich bij een tekort ernstige stoornissen kunnen ontwikkelen in de celstofwisseling van met name zenuw-, huid- en darmcellen. De symptomen van een gebrek aan vitamine B3 variëren van huidafwijkingen, neurologische stoornissen en maag-darmklachten, waaronder diarree. Maar ook vermoeidheid, gebrek aan eetlust, slechte adem, slapeloosheid, anemie en zelfs vroege dementie.

Slechte voedingstoestand
In een ernstige vorm wordt de vitaminedeficiëntie pellagra genoemd. De ziekte komt in het Westen vrijwel niet meer voor, behalve wellicht bij chronisch en langdurig onbehandeld alcoholmisbruik met in het verlengde daarvan een slechte voedingstoestand, en bij maag-darmstoornissen waar men te lang mee blijft rondlopen. In ontwikkelingslanden ziet men dat pellagra doorgaans ontstaat bij bevolkingsgroepen die voornamelijk maïs als staple food hebben met daarnaast een gebrek aan essentiële aminozuren (hoogwaardige eiwitten) uit andere plantaardige of dierlijke producten. Een gebrek eraan gaat vaak samen met tekorten aan andere vitaminen uit de B-groep.

Nadelige invloed op vitamine B3-opname

Het lichaam kan vitamine B3 maken uit tryptofaan (equivalent: 60 mg tryptofaan = 1 mg nicotinezuur). Tryptofaan is eveneens ruimschoots aanwezig in een gevarieerde voeding. Bepaalde producten hebben daarentegen een nadelige invloed op de opname van vitamine B3, zoals antibiotica, geraffineerde suikers, anticonceptie, koffie en bepaalde medicijnen, waarbij deze invloeden doorgaans vermeld zijn in de bijsluiter van de betreffende geneesmiddelen.

Te hoge dosering (overdosis)

Vitaminesupplementen zijn populair. Toch herbergen ze gevaren in zich, zoals de supplementen met een vertraagde afgifte. Men denkt vaak dat het geen kwaad kan om extra vitaminen te slikken, stoffen die immers een uitstekend imago hebben als zijnde gezondheidsbevorderend. Dat is in sommige gevallen ook zo, zoals bij het weerstandsverhogende vitamine C het geval kan zijn. Maar dat geldt niet voor alle vitaminen in alle gevallen. Vitamine B3 in supplementen komt voornamelijk voor in de vorm van nicotinamide. Dat geldt overigens ook voor de voeding. De maximale dagelijkse inname van vitamine B3 in de vorm van nicotinamide is 900 mg. Wat betreft nicotinezuur is de maximale dosis 10 mg.

Symptomen

Vitamine B3 kent tal van bijwerkingen en overdosisverschijnselen, zoals:

• bloedvatverwijding (flush) bij te hoge inname van nicotinezuur (niet nicotinamide); het verschijnsel is vrij onschuldig, maar meestal zeer hinderlijk, vooral ook in sociaal opzicht;
• jeuk (nicotinamide);
• leverfunctiestoornissen (langdurig >2 gram/dag, nicotinamide);
• lage bloeddruk (nicotinamide);
• hartritmestoornissen (nicotinamide);
• maagzweer (nicotinamide).

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van vitamine B3

Lees verder

• Extra vitamine A – aanbevolen hoeveelheid en overdosis
• Extra vitamine C – aanbevolen hoeveelheid en overdosis
• Extra vitamine B6 – aanbevolen hoeveelheid en overdosis
• Vitaminegebrek – klachten, symptomen en aandoeningen
• Mineralengebrek – klachten, symptomen en aandoeningen