Stoornissen in de metabole verwerking van voedingsstoffen

In het maag-darmstelsel wordt de voeding geschikt gemaakt om opgenomen te worden in het bloed. De verwerking ervan ten behoeve van de cellulaire stofwisseling kan door tal van oorzaken verstoord raken en niet efficiënt verlopen. De schildklier, de bijnieren maar ook de lever vervullen een spilfunctie in het metabolisme. Leverfunctiestoornissen frustreren de verwerking van voedingsstoffen, ongeacht hoe gevarieerd en gebalanceerd de voeding ook is. De schildklier is een van de meest opvallende aanjagers van de stofwisseling. Naast hormonen spelen enzymen een belangrijke rol. In elke fase van de cellulaire energieproductie is immers een specifiek enzym nodig.

Inhoud

• Stofwisselingsrendement en metabolisch verbruik
• Hormoonstelsel
• Belangrijke hormoonklieren
• Van schildklier tot bijnieren
• Ontstekingsprocessen
• Verlies van voedingsstoffen
• Lichaamscellen en enzymen

Stofwisselingsrendement en metabolisch verbruik

Als de verwerking van voedingsstoffen door welke oorzaak dan ook niet doelmatig verloopt, zal het stofwisselingsrendement in gebreke blijven. Verstoringen in de genoemde verwerking zijn ruwweg onder te verdelen in drie categorieën:

1. De manier waarop de voedingsstoffen worden verwerkt is verstoord.
2. De verwerking van voedingsstoffen vindt niet plaats waar dat hoort te gebeuren.
3. De voedingsstoffen worden uitgescheiden voordat ze metabolisch verbruikt worden.

Metabolisme
Daar komt bij dat het verbruik wisselend is en afgestemd op de omstandigheden. Koorts is daarvan een goed voorbeeld. Een hogere lichaamstemperatuur jaagt de stofwisseling op. Dit is een natuurlijke en effectieve reactie (methode) van het lichaam om bacteriën en virussen (ontstekingsprocessen) te bestrijden. Overigens is het metabolisme in rust lager dan tijdens fysieke arbeid, maar dat spreekt vanzelf.

Hormoonstelsel

Naast het zenuwstelsel is het endocriene systeem (hormoonstelsel) als geheel een cruciaal regelmechanisme met betrekking tot alle stofwisselingsprocessen. Het bestaat uit klieren met interne secretie, sommige nauw verweven met het zenuwweefsel. Hormonen zijn organische (signaal)stoffen die ervoor zorgen dat de diverse organen met elkaar samenwerken om onder andere de stofwisseling soepel te laten verlopen, waarbij de hypofyse tot de centraal sturende hormoonklieren mag worden gerekend. De hypofyse bevindt zich in de hersenen, is zo groot als een erwt en weegt 0,5 gram.

Belangrijke hormoonklieren

Cruciale klieren met interne secretie zijn:

• Hypofyse.
• Bijnieren.
• Schildklier.
• Eilandjes van Langerhans in de alvleesklier (pancreas).

Van schildklier tot bijnieren

Een verstoorde schildklierfunctie is het schoolvoorbeeld van een gebrekkige verwerkingswijze van voedingsstoffen. Een te snelle werking (hyperthyreoïdie) van dit orgaan jaagt de stofwisseling onnodig op. Een vertraagde schildklierfunctie (hypothyreoïdie) is eveneens schadelijk, omdat het metabolisme dan evenmin in verhouding staat tot wat het lichaam (cellen) nodig heeft. Ook de alvleesklier (pancreas) vervult een spilfunctie in de stofwisseling.

Insuline
De eilandjes van Langerhans vormen het endocriene systeem van de pancreas. Het zijn groepjes specifieke cellen (eilandjes) die insuline aanmaken. Bij een verminderde productie en dus een lage insulinespiegel wordt in de lever als reactie daarop onnodig veel glycogeen omgezet in glucose. Zonder de juiste hoeveelheid insuline kan glucose minder goed de lichaamscellen binnendringen. De bijnierhormonen beïnvloeden de onderlinge omzetting van vetten, eiwitten en koolhydraten. En de lever zet de voedingsstoffen om in bruikbare stoffen voor de intracellulaire stofwisseling.

Ontstekingsprocessen

Als de verwerking van voedingsstoffen niet op de juiste plaats wordt bewerkstelligd, is er meestal sprake van een ernstig ziekteproces of ontstekingen, zoals een pneumonie. Woekering is een karakteristiek kenmerk van tumoren. Om die reden verbruiken ze veel voedingsstoffen en putten ze de patiënt uit. Een lintworm, een snelgroeiende parasiet in de darm, zal veel voeding opeisen voordat de resterende voedingsstoffen kunnen worden opgenomen in het bloed. Deze en andere aandoeningen hebben doorgaans vermagering en vermoeidheid in hun kielzog, omdat ze onevenredig veel energie vragen. Hierdoor raakt de energieverdeling voor de rest van het lichaam in het ongerede.

Verlies van voedingsstoffen

Talrijke aandoeningen veroorzaken verlies van voedingsstoffen voordat ze metabolisch verwerkt kunnen worden. Er is dan te weinig aanbod. Bij nierziekten, zoals nefrose, wordt eiwit uitgescheiden in de urine. Diarree en braken zijn bekende symptomen waarbij voedingsstoffen verloren gaan. Tumoren in het maag-darmkanaal veroorzaken bloedingen (verlies van voedingsstoffen), en in geval van diabetes wordt met de urine glucose uitgescheiden. Ernstige eiwittekorten in het bloed en in de weefsels zijn vaak te wijten aan een ziekteproces in de darmen, zoals colitis ulcerosa en kwaadaardige gezwellen.

Lichaamscellen en enzymen

Alle levensverrichtingen, zoals de ademhaling en de spijsvertering, staan in het teken van en zijn gericht op het 'welzijn' van de lichaamscellen. De hormoonklieren vervullen daarin een belangrijke rol. Stofwisselingsproblemen hebben dan ook vaak te maken met het disfunctioneren van het endocriene systeem.

Samenwerking
Verder komt de verbranding in de cellen ten behoeve van de energieproductie alleen tot stand dankzij een groot aantal enzymen. Een molecuul suiker kan bijvoorbeeld niet in één keer verbrand worden. Dat gebeurt in een groot aantal fasen, en voor elke fase is een specifiek enzym nodig. Alle biochemische reacties in de lichaamscellen worden enzymatisch gekatalyseerd en zijn uiteindelijk alleen mogelijk dankzij een nauwe samenwerking tussen alle lichaamssystemen.

Lees verder

• Oorzaken van stofwisselingsstoornissen (metabolisme)
• Stoornissen in de cellulaire opname van voedingsstoffen
• Stoornissen in de cellulaire zuurstofvoorziening
• De fascinerende lichaamscellen
• De fascinerende bloedcellen – kenmerken en functie