Stoornissen in de cellulaire opname van voedingsstoffen

De opname van voedingsstoffen gebeurt via het maag-darmkanaal ten behoeve van de cellulaire stofwisseling (metabolisme). Een adequate spijsvertering waarborgt de afbraak van vetten, koolhydraten en eiwitten, zodat ze kunnen worden opgenomen in het bloed. Het metabolisme in rust heeft een min of meer vaste waarde, die individueel bepaald is en wat men het basaal metabolisme noemt. Zodra het aantal calorieën uit de voeding onder of boven die waarde uitkomt, treedt respectievelijk vermagering of vetzucht op. In extreme gevallen van vermagering probeert het lichaam de bloedeiwitten ten koste van alles op peil te houden om de colloïd-osmotische druk te waarborgen en aldus (honger)oedeem te voorkomen. Zowel de hoeveelheid als de samenstelling van de voeding is dus belangrijk, omdat de fysieke voorraadvorming van met name de essentiële voedingsstoffen in feite zeer beperkt is.

Inhoud

• Maag-darmkanaal en spijsvertering
• Eiwitten, vetten en koolhydraten
• Voorraad aan voedingsstoffen
• Basaal metabolisme (grondstofwisseling)
• Weinig aanbod aan voedingsstoffen
• Veel aanbod aan voedingsstoffen
• Gebalanceerde voeding

Maag-darmkanaal en spijsvertering

In het maag-darmstelsel vindt het ingewikkelde spijsverteringsproces plaats, waarbij de voeding die men binnenkrijgt ruwweg is onder te verdelen in koolhydraten, vetten, eiwitten, mineralen, vitaminen, zouten en water. Dagelijks heeft het lichaam van al die voedingsstoffen een bepaalde hoeveelheid nodig, waarbij het aanbod voor de intracellulaire stofwisseling (metabolisme) min of meer optimaal dient te zijn. Daarbij is van belang:

• De hoeveelheid voedingsstoffen.
• De samenstelling van die hoeveelheid, ofwel de onderlinge verhouding van de voedingsstoffen.

Eiwitten, vetten en koolhydraten

Doordat de samenstelling voor de dagelijkse stofwisselingsbehoefte wisselt, is het lichaam in staat de vetten, eiwitten en koolhydraten binnen beperkte grenzen om te zetten in elkaars deelstoffen en er een voorraad van aan te leggen. Eenvoudig gezegd kan bijvoorbeeld een teveel aan koolhydraten worden omgevormd in vetten. Dat geldt ook voor de eiwitten die men binnenkrijgt.

Voorraad aan voedingsstoffen

Koolhydraten worden omgezet in glycogeen en opgeslagen in de spieren. De lever fungeert in dat opzicht echter als de grootste 'voorraadschuur'. Vet hoop zich voornamelijk op onder de huid. De stapeling van eiwit is beperkter, waarbij de voeding minimaal ongeveer 1 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht dient te bevatten. Vitaminen en mineralen kunnen eveneens in geringe mate worden opgeslagen. Dat geldt overigens ook voor water.

Calorieën
Het bovenstaande doet al vermoeden dat men voeding (hoeveelheid en samenstelling) elke dag min of meer in optimale vorm moet binnenkrijgen. Wanneer de hoeveelheid calorieën uit de voeding onder of boven de waarde van het basaal metabolisme uitkomt, treedt respectievelijk vermagering of vetzucht op.

Basaal metabolisme (grondstofwisseling)

In rust dient de celstofwisseling een minimale hoeveelheid energie te produceren om de primaire levensprocessen op gang te houden, zoals de spijsvertering, de bloedsomloop, de ademhaling en de hartactiviteit. Men noemt dat het basaal metabolisme of de grondstofwisseling. Zodra het aanbod aan voedingsstoffen daalt, kwijnen ook de intracellulaire energieprocessen en worden de reserves aangesproken. Uiteindelijk treedt er vermagering op.

Individueel
Het spreekt vanzelf dat tuinieren meer vraagt van de stofwisseling dan een boek lezen. Wat betreft de stofwisselingsactiviteit in relatie tot de dagelijkse werkzaamheden zijn formules bedacht en schema's opgesteld zodat iedereen zich een indruk kan vormen omtrent de energiebehoefte tijdens de verschillende graden van lichamelijke (en psychische) activiteit. De grondstofwisseling is daarbij een soort ijkpunt dat individueel bepaald is.

Weinig aanbod aan voedingsstoffen

Het lichaam kan met name de eiwitten slechts beperkt voorradig houden. In dat opzicht spelen de bloedeiwitten een belangrijke rol. Alle vitaminen zijn van belang in het stofwisselingsproces. Zoals vitamine B dat onmisbaar is voor de opbouw van de huidcellen. Vitamine C is cruciaal voor de celopbouw van de vaatwanden. Een tekort aan mineralen veroorzaakt spier- en zenuwafwijkingen.

Tekort
Zelfs een gering tekort aan essentiële voedingsstoffen, vitaminen en mineralen heeft op sluipende wijze invloed op de algemene conditie. Denk bijvoorbeeld aan een ijzerdeficiëntie. Een adequate vochthuishouding is eveneens essentieel voor de instandhouding van de stofwisseling, aangezien 80 procent van het totale lichaamsvocht zich in de cellen bevindt. Uitdroging is overigens een bekend probleem bij onder andere hoogbejaarden, gelet ook op het feit dat op hogere leeftijd het dorstgevoel vermindert.

Veel aanbod aan voedingsstoffen

Een teveel aan vitamine D leidt tot stoornissen in de stofwisseling van de botcellen. Vetzucht ligt altijd op de loer bij degenen die meer calorieën opnemen dan het lichaam dagelijks verbruikt. Hoewel de nieren en darmen een overmatige toevoer van voedingsstoffen remmen, door meer uitscheiding in urine en ontlasting, is deze functie van beperkte waarde. Vetzucht veroorzaakt allerlei klachten, variërend van overbelasting van de ruggengraat en knieën tot hart-en vaatziekten, diabetes en tal van maag-darmstoornissen.

Gebalanceerde voeding

De klassieke deficiëntieziekten van vroeger, zoals berri-berri en scheurbuik, behoren in de westerse wereld tot het verleden. Dat neemt niet weg dat ondanks deze positieve ontwikkelingen er in het westerse eetpatroon verschuivingen hebben plaatsgevonden die te denken geven. In vergelijking met 'vroeger' – door de eeuwen heen – krijgt men immers de helft minder eiwitten binnen en bijna drie keer zoveel vetten terwijl men dankzij de moderne levenswijze gemiddeld minder calorieën verbruikt. Daar komt bij dat de hoeveelheid vitamine C en foliumzuur die men binnenkrijgt met ruim een derde is afgenomen.

Gezondheid
Een gebalanceerde, gevarieerde voeding wat betreft hoeveelheid en samenstelling – de beroemde 'schijf van vijf'' – doet de stofwisseling optimaal verlopen. Vitaminen zijn onmisbaar voor de stofwisselingsprocessen, waarbij ook de voedingsstoffen/bouwstoffen in de juiste verhouding moeten worden aangeboden aan de lichaamscellen. Deze micro-energiecentrales doen onzichtbaar hun werk en staan zowel op de korte als lange termijn aan de basis van het lichamelijk en geestelijk functioneren en dus van een goede gezondheid.

Lees verder

• Oorzaken van stofwisselingsstoornissen (metabolisme)
• Stoornissen in de metabole verwerking van voedingsstoffen
• Stoornissen in de cellulaire zuurstofvoorziening
• De fascinerende lichaamscellen
• Suikerziekte (diabetes mellitus 1 en 2) door de eeuwen heen