Oorzaken van stofwisselingsstoornissen (metabolisme)

De levensprocessen spelen zich af in de kleinste bouwstenen van het menselijk lichaam: de cellen. Alle andere levensverrichtingen zijn er ten behoeve van deze onzichtbare en zeer complexe microwereld. De spijsvertering, de werking van het hart, de bloedsomloop, de ademhaling en tal van andere lichaamsfuncties maken dit ingewikkelde intracellulaire energiesysteem mogelijk. Stoornissen die deze kleine energiecentrales geheel of gedeeltelijk kunnen lamleggen, zijn onder te verdelen in drie categorieën.

Inhoud

• Stofwisseling – een onzichtbare wereld
• De lichaamscel – een energiecentrale
• Metabolische hulpprocessen
• Stoornissen in de intracellulaire energievoorziening (metabolisme)
• Oorzaken
• Gecombineerde verstoring

Stofwisseling – een onzichtbare wereld

De cellulaire wereld is onzichtbaar zonder microscoop. Om die reden heeft men dikwijls de neiging om de opvallende levensprocessen, zoals de spijsvertering en de ademhaling, te beschouwen als de karakteristieke levensverrichtingen. Niets is minder waar. Hoewel alle biologische processen gerelateerd zijn en nauw met elkaar verband houden, zijn de bovengenoemde verrichtingen 'slechts' hulpmiddelen om de intracellulaire stofwisseling (metabolisme) op gang te houden.

Cellen
Dankzij het noeste werk in deze onzichtbare wereld worden de lichaamsfuncties in stand gehouden en kan men in het dagelijks leven alles doen wat nodig is. De lichaamstemperatuur wordt daarbij op een min of meer constant niveau gehouden om de metabolische processen in de cellen optimaal te laten verlopen.

De lichaamscel – een energiecentrale

De cellen zijn de kleinste bouwstenen van het lichaam. Hoewel ze onderling van elkaar verschillen, afhankelijk van de functies van de diverse organen, hebben alle cellen (ook de bloedcellen) gemeenschappelijke kenmerken, ongeacht of het bijvoorbeeld huidcellen of levercellen zijn. Ongeveer 80 procent van het lichaamsvocht bevindt zich in de cellen en slechts 15 procent is extracellulair, ofwel het vocht dat de lichaamscellen omspoelt (weefselvocht). Amper 5 procent van het totale lichaamsvocht is intravasculair (bloed en lymfe).

Mitochondriën
De celorganellen, waaronder de mitochondriën, zijn van wezenlijk belang voor het metabolisme in de cel, die voedingsstoffen en zuurstof nodig heeft om energie te leveren, maar ook in staat moet zijn om de afvalstoffen, zoals kooldioxide, af te voeren naar de extracellulaire ruimte en uiteindelijk naar de bloed- en lymfevaten. Het spreekt vanzelf dat het functioneren van een orgaan afhankelijk is van het verloop van het intracellulair metabolisme.

Metabolische hulpprocessen

De nieren zorgen er mede voor dat de afvalstoffen die de cellen produceren met de urine worden uitgescheiden. Hetzelfde geldt voor de longen, die koolzuur afvoeren en zuurstof opnemen. Het maag-darmkanaal, in combinatie met onder andere de lever en de bloedsomloop, waarborgt de aanvoer van voedingsstoffen, zodat er in de cellen niet alleen energie wordt geleverd maar dat er bijvoorbeeld ook celdeling (groei) kan plaatsvinden.

Stoornissen in de intracellulaire energievoorziening (metabolisme)

Een verstoring van de bovengenoemde processen is op termijn vrijwel altijd levensbedreigend en vereist dus medisch ingrijpen. Ziekten ontstaan bij onvoldoende aanvoer van voedingsstoffen, of als de samenstelling ervan gebrekkig is. Dat geldt ook als de uitscheiding van afvalstoffen geblokkeerd wordt. Of als het transport (bloedsomloop) van zuurstof en kooldioxide niet optimaal verloopt. Door tal van oorzaken kan de intracellulaire energievoorziening in het geding zijn.

Oorzaken

Deze oorzaken zijn onder te verdelen in drie categorieën:

1. Stoornissen in de cellulaire opname van voedingsstoffen (input)
2. Stoornissen in de verwerking en uitscheiding van voedingsstoffen (output)
3. Stoornissen in de cellulaire zuurstofvoorziening

Gecombineerde verstoring

Doorgaans geeft een gecombineerde verstoring van stofwisselingsprocessen aanleiding tot ernstige defecten in het metabolisme, zoals dat bijvoorbeeld vaak gezien wordt bij suikerziekte, met name bij onbehandelde of slecht ingestelde diabetespatiënten, bij wie de intracellulaire energievoorziening in het gedrang komt door de uitscheiding van glucose in de urine, de gebrekkige koolhydraatstapeling in de lever en de verminderde glucosetoevoer naar de cellen. Er ontstaat dan een vetverbranding met giftige tussenproducten.

Stofwisseling
Ook nierziekten (belemmerde uitscheiding van afvalstoffen) en een eiwittekort in de voeding frustreren de cellulaire energievoorziening. Daar komt bij dat met name op oudere leeftijd de lichaamscellen steeds minder efficiënt werken. In combinatie met atherosclerose en andere ouderdomsziekten moet de intracellulaire stofwisseling het dan vaak ontgelden.

Lees verder

• Stoornissen in de cellulaire opname van voedingsstoffen
• Stoornissen in de metabole verwerking van voedingsstoffen
• Stoornissen in de cellulaire zuurstofvoorziening
• De fascinerende lichaamscellen
• Vitaminegebrek – klachten, symptomen en aandoeningen