Extra foliumzuur – aanbevolen hoeveelheid en overdosis

Bij een gevarieerd voedingspatroon hebben gezonde mensen voldoende foliumzuur in het lichaam voor drie maanden. Niettemin kan bij een gebrekkige voeding al snel de ondergrens in de serumspiegel worden bereikt en ontstaat er een tekort. De boosdoener is in veel gevallen een eenzijdig voedingspatroon. Of bepaalde medicijnen en aandoeningen die de opname van vitamine B11 frustreren. Een gebrek aan foliumzuur uit zich in eerste instantie dikwijls in vermoeidheid en andere klachten die op bloedarmoede duiden, zoals bij een gebrek aan vitamine B12. Foliumzuur is belangrijk in de zwangerschap aangezien het een rol speelt in de vorming van het centrale zenuwstelsel bij het ongeboren kind.

Inhoud

• Verhoogde behoefte aan foliumzuur (vitamine B11)
• Vitamine B12
• Foliumzuur en zwangerschap
• Andere toepassingen van foliumzuur (vitamine B11)
• Gevarieerd voedingspatroon
• Tekort aan vitamine B11
• Oorzaken
• Symptomen van een gebrek aan foliumzuur
• Karakteristieke verschijnselen
• Overdosis
• Symptomen
• Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) foliumzuur (vitamine B11)

Verhoogde behoefte aan foliumzuur (vitamine B11)

Foliumzuur is een essentieel vitamine. Het heeft tal van functies, variërend van de opbouw van de erytrocyten tot de vorming van het DNA, de afbraak van eiwitten en de synthese van hemoglobine, nodig voor het transport van zuurstof en kooldioxide in het bloed. Twee zaken die in het oog springen zijn het voorkomen van bloedarmoede (anemie) en de noodzaak van foliumzuur vóór en tijdens het eerste deel van de zwangerschap.

Tekort aan foliumzuur
De in water oplosbare vitamine B11 – in sommige landen (o.a. Frankrijk en Duitsland) aangeduid als vitamine B9 – maakt deel uit van het vitamine B-complex en is in veel coënzymvormen functioneel in de DNA-synthese en eiwitstofwisseling. Een gebrek aan foliumzuur treedt makkelijk op bij zware drinkers, maar ook opnamestoornissen in de darm zijn debet aan een sluipend tekort. Bovendien is er tijdens de zwangerschap en het geven van borstvoeding sprake van een verhoogde behoefte aan deze vitamine.

Vitamine B12

Vitamine B12 kan pas in de dunne darm worden opgenomen in combinatie met een stof die in maagcellen wordt gevormd, de zogenaamde intrinsic factor. Net als foliumzuur beïnvloedt deze vitamine de bouw van de rode bloedcellen en de vorming van hemoglobine.

Foliumzuur
Het uiteindelijke effect van het vitamine B12-proces wordt mede bepaald door de aanwezigheid van foliumzuur (vitamine B11). In combinatie met de intrinsic factor is vitamine B12 samen met foliumzuur noodzakelijk voor een adequate bloedaanmaak, waarbij foliumzuur ook een rol speelt in de synthese van de witte bloedcellen (leukocyten).

Foliumzuur en zwangerschap

Foliumzuur is belangrijk voor een goed functionerend zenuwstelsel en cruciaal in de zwangerschap om te voorkomen dat er bij het ongeboren kind een neuraalbuisdefect ontstaat met als gevolg hersendefecten, een open ruggetje (spina bifida), hartproblemen of een hazenlip. Onderzoek heeft uitgewezen dat extra foliumzuur vóór de zwangerschap tot 2 maanden in de zwangerschap het risico op een baby met een neuraalbuisdefect aanzienlijk vermindert. Wie zwanger wil worden, of dat is, dient extra foliumzuur te slikken om in die verhoogde behoefte van de foetus te voorzien. Om die reden krijgen zwangeren de raad dagelijks 400 microgram foliumzuur extra te slikken vanaf ongeveer 4 weken vóór de verwachte bevruchting, bijvoorbeeld zodra men stopt met de pil. Na de tiende week van de zwangerschap is deze extra hoeveelheid overbodig en volgt men gewoon het ADH-advies.

Borstvoeding
Ook tijdens het geven van borstvoeding kan een tekort ontstaan door een verhoogd verbruik via de moedermelk. Bij een verlaagde serumspiegel zal ook de baby te weinig foliumzuur binnenkrijgen.

Andere toepassingen van foliumzuur (vitamine B11)

Het voorschrijven van foliumzuur voor en tijdens de zwangerschap is bekend. Er zijn echter ook andere toepassingen van vitamine B11. Er wordt onderzoek gedaan naar de rol van foliumzuur bij het voorkomen van zowel hart- en vaatziekten als dementie. Ook zou foliumzuur een positieve uitwerking hebben op depressiviteitsklachten.

Gevarieerd voedingspatroon

Foliumzuur zit in tal van producten. Vooral in vlees, met name orgaanvlees in de vorm van bijvoorbeeld leverworst en paté. Verder zit het in zuivel en volkorenproducten, donkere bladgroenten, tarwe, noten en peulvruchten. Ook bietjes zijn rijk aan vitamine B11, net als asperges, oesters en zalm. Bij de bereiding van foliumzuurrijke producten is het belangrijk eraan te denken dat bij verhitting ongeveer de helft van het aanwezige foliumzuur 'verdwijnt'.

Groenten
Over het algemeen geldt dat hoe compacter het product, zoals vlees en noten, hoe minder er verloren gaat bij het bewaren en bereiden ervan. Bewaar fijngesneden groenten dus niet te lang. Ook is het belangrijk te weten dat tijdens het ontdooien van producten bijna de helft van het foliumzuur in het smeltvocht terechtkomt.

Tekort aan vitamine B11

Bij een gevarieerd voedingspatroon hebben gezonde mensen voldoende foliumzuur in het lichaam voor drie maanden. Daar staat tegenover dat in veel omstandigheden en bij tal van aandoeningen al snel een tekort ontstaat.

Oorzaken

Hieronder enkele voorbeelden van oorzakelijke verbanden:

• zwangerschap (en borstvoeding) doordat de foetus en de baby veel foliumzuur nodig hebben;
• alcoholisme, een van de belangrijkste oorzaken van een foliumzuurdeficiëntie;
• darmstoornissen en leveraandoeningen;
• bepaalde medicijnen, zoals foliumzuurantagonisten;
• tumorvorming, waaronder coloncarcinoom;
• puberteit (snelle groei).

Symptomen van een gebrek aan foliumzuur

Een belangrijk symptoom van een foliumzuurdeficiëntie is bloedarmoede, specifieker gezegd een macrocytaire anemie waarbij geen normale rode bloedcellen worden aangemaakt. De erytrocyten zijn dan groter (macrocytair). De verschijnselen als gevolg van een foliumzuurdeficiëntie doen sterk denken aan bloedarmoede door een gebrek aan vitamine B12.

Karakteristieke verschijnselen

Er zijn echter tal van andere verschijnselen. Een greep hieruit:

• pijnlijke tong (ontstekingen);
• vermoeidheid (vaak door anemie);
• bleekheid;
• prikkelbaarheid;
• kortademigheid;
• groeistoornissen;
• geboorteafwijkingen, zoals een open ruggetje of een hazenlip;
• smaakverlies;
• slapeloosheid;
• diarree;
• neuropathie;
• gewichtsverlies.

Nadelige invloed op de foliumzuurresorptie
Er zijn nogal wat medicamenten die de opname van foliumzuur verstoren, zoals bepaalde enzymremmers waaronder methotrexaat en pyrimethamine, maar ook slaap- en kalmeringsmiddelen. Anders stoffen/producten die de foliumzuuropname verminderen zijn:

• antibiotica;
• koffie;
• roken;
• alcohol;
• anticonceptiepil.

Overdosis

Over het innemen van extra foliumzuur, zoals per tablet (suppletie), wordt veel onderzoek gedaan. Een teveel van dit vitamine zou darmkanker kunnen veroorzaken, maar van eenduidigheid daaromtrent is nog weinig sprake. De bovengrens bij een volwassene is gesteld op 1000 microgram per dag. De ondergrens is dagelijks 100 microgram om de serumspiegel op peil te houden. Verder is het van belang te weten dat extra foliumzuur een vitamine B12-deficiëntie kan maskeren. Overigens bevordert vitamine C de opname van foliumzuur.

Symptomen

Zeer hoge hoeveelheden foliumzuur kunnen zenuwbeschadigingen veroorzaken. Andere symptomen van een overdosis zijn:

• depressie;
• verminderde eetlust;
• bittere smaak in de mond;
• slapeloosheid;
• diarree;
• zinkdeficiëntie;
• concentratieproblemen.

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) foliumzuur (vitamine B11)

De veilige bovengrens bij volwassenen en zwangeren is 1000 microgram per dag.

Lees verder

• Extra vitamine C – aanbevolen hoeveelheid en overdosis
• Extra vitamine B3 – aanbevolen hoeveelheid en overdosis
• Vitaminegebrek – klachten, symptomen en aandoeningen
• Mineralengebrek – klachten, symptomen en aandoeningen
• Foliumzuur en zwangerschap: eet niet te veel fruit!