Stress en hartklachten – 5 tips voor een rustiger leven

Stress is een gevleugeld woord. Het wordt te pas en te onpas gebruikt als oorzaak van allerlei klachten en kwalen. Niettemin staat deze tijd in het teken van gejaagdheid, drukte, 'sociaal van alles moeten', een volle agenda en een loodzware job. Veel mensen voelen zich emotioneel verpletterd onder het gewicht van de dagelijkse serieuze en minder serieuze beslommeringen. Het komt de gezondheid niet ten goede. Stress kan bijvoorbeeld een uitlokkende factor zijn voor psychische kwalen en hartklachten, waaronder de overbekende hartkloppingen.

Inhoud

• Roken, alcohol, overgewicht… en stress?
• Type A en B
• Stressig type?
• Stress – vlucht- of vechtreactie
• Stress – wanneer naar de dokter?
• Symptomen
• Wat te doen aan stress
• Vijf methoden tot stressvermindering
• Lichaamsbeweging
• Ontspanning
• Onthaasting
• Werk en privé
• Innerlijk onderzoek

Roken, alcohol, overgewicht… en stress?

Roken staat in veel gevallen aan de basis van longkanker en COPD, zoals longemfyseem, maar het is ook slecht voor het hart. Het sterfterisico bij ziekten van de kransslagaderen ligt bij rokers zeventig procent hoger. Hoe meer men rookt, hoe groter het risico. Dat geldt ook voor overgewicht, alcohol en drugs. Goede eetgewoonten beschermen het hart, de bloedvaten en de bloedsomloop. Minder vet eten is dan ook belangrijk, wat zeker geldt voor mensen met een zittend beroep.

Uitlokkende factoren
Stress lijkt eveneens een factor te zijn die hartklachten uitlokt, althans het risico erop vergroot, variërend van een hartinfarct tot hartritmestoornissen en angina pectoris-klachten, zoals druk op de borst bij inspanning en heftige emoties. Er lijkt een verband te bestaan tussen stress, hoge bloeddruk en hartklachten in de meest ruime zin van het woord, hoewel die link moeilijk is aan te tonen en kleiner lijkt dan roken en overgewicht. In elk geval verhoogt langdurige of chronische stress het cholesterolgehalte in het bloed, wat bijvoorbeeld een negatieve invloed heeft op de doorbloeding van de hartspier (kransslagaderen) en op andere hartfuncties.

Type A en B

Stress is lastig te definiëren en te kwantificeren. Het begrip wordt onder meer gecategoriseerd in distress (negatieve stress), eustress (positieve stress) en coping, ofwel omgaan met stress, wat sommigen beter af gaat dan anderen. De zogenaamde eustress, ofwel positieve stress, zou weer een positieve invloed hebben op het dagelijks functioneren en de gezondheid in het algemeen.

'Binnenvetters'
Een theorie inzake stress en hartklachten in relatie tot de persoonlijkheid wordt van oudsher uitgedrukt met type A en B. Deze theorie is stevig gelinkt aan de temperamentenleer, die teruggaat tot ver in de Griekse oudheid (Hypocrates). Iemand die ongeduldig, snel geïrriteerd en opvliegend is, heeft het persoonlijkheidstype A en zou eerder vatbaar zijn voor hartklachten. In tegenstelling tot type B, de rustige, bezonnen en ontspannen mens. Hoewel, daar staat tegenover dat 'binnenvetters' die 'rustig' overkomen mogelijk eveneens op hun tellen moeten passen als het gaat om hart- en vaatziekten.

Stressig type?

Hoewel de relatie tussen (chronische) stress en hartklachten wetenschappelijk gezien nog volop onderzocht wordt, heeft het er alle schijn van dat mensen met een type A-karakter meer risico lopen op hartproblemen, zoals ook roken, vetzucht en alcohol uitlokkende factoren vormen bij een hart dat in de meeste gevallen toch al 'in de problemen zit’. Voorbeelden daarvan zijn vernauwde kransslagaderen en elektrofysische anomalieën, waaronder atriumfibrilleren en -flutter.

Stress – vlucht- of vechtreactie

Bij stress ontstaat een vlucht- of vechtreactie. Deze primitieve reflex heeft rechtstreeks effect op de bijnieren en (dus) de productie van bijvoorbeeld adrenaline. Het betreft de voorbereiding van het lichaam op fysieke actie, in welke vorm dan ook. Druk op de borst, het hart in de keel voelen kloppen, kunnen het gevolg zijn. Deze reacties worden vaak verward met hartritmestoornissen en vernauwde kransslagaderen. De cardioloog maakt daar met behulp van een ecg, een echo, inspanningstesten en eventueel andere onderzoeken onderscheid in. Symptomen van een heftige stressreactie zijn onder andere een versnelde ademhaling, met soms hyperventilatie, ‘onschuldige’ hartklachten, verhoogde bloeddruk en nog veel meer symptomen. Chronische stress heeft op de lange termijn een negatieve invloed op de gezondheid.

Stress – wanneer naar de dokter?

In het algemeen geldt dat de huisarts de aangewezen persoon is tot wie men zich moet wenden zodra stressverschijnselen de levenskwaliteit en het dagelijkse functioneren gaan beïnvloeden. Chronische stress schaadt de gezondheid.

Symptomen

Bij de volgende symptomen is het beter medisch advies in te winnen, want het zijn verschijnselen die gerelateerd kunnen zijn aan (chronische) stress:

• Maagklachten, zoals een maagzweer, vaak met bloedverlies in de stoelgang (zwarte ontlasting).
• Hartklachten, zoals hartkloppingen, continue snelle pols, overmatig transpireren, druk of pijn op de borst.
• Beven.
• Slapeloosheid.
• Chronische angstgevoelens.
• Klamheid.
• Rug- en nekpijn.
• Duizeligheid.
• Black-outs.

Wat te doen aan stress

Stress kan gerelateerd zijn aan hartklachten en niet te vergeten aan hoge bloeddruk, die vaak voor onbepaalde tijd blijft bestaan als de spanningsbron of andere stressfactoren verdwenen zijn. Factoren die op den duur mede aan de basis staan van angina pectoris-klachten en een hartinfarct. Stress heeft te maken met opgekropte spanningen. Er zijn tal van methoden, adviezen en tips om het stressniveau te verlagen, variërend van meer bewegen, anders op de buitenwereld reageren (houding), afleiding, positief denken, 'ontstressende' mantra’s, meditatie, yoga, zen, tai chi, op de yogische manier liggend ontspannen (savasana), joggen, tot tien tellen… de lijst is schier eindeloos.

Vijf methoden tot stressvermindering

Vaak is het zo dat wanneer de spanningsbron of stress veroorzakende situaties zijn verdwenen, ook de klachten (vaak ook de hartklachten) langzaam verdwijnen. Het lichaam herstelt zich, tenzij er sprake is van een onderliggende hartanomalie. Hieronder volgen vijf tips voor een rustiger leven:

Lichaamsbeweging

Doe rek- en strekoefeningen, yoga, tai chi, sport, zoals zwemmen of joggen. Ook gewoon wandelen en fietsen verlagen het stressniveau. Bordspelletjes bevredigen de instinctieve drang tot wedijveren en geven stress een uitlaatklep. Vergeet niet dat ‘sportief’ vermoeide spieren ontspannen spieren zijn. Dankzij sport worden stress veroorzakende stoffen sneller gemetaboliseerd.

Ontspanning

Luister naar muziek, verdiep u in een leuke hobby, ga mediteren. Alles wat maar ontspanning biedt. Neem een warm bad, voor sommigen heel effectief. En ga regelmatig een blokje om (ook degenen die geen hond hebben).

Onthaasting

Ontwikkel een gelijkmatig, rustig tempo in al uw bezigheden op het werk (als dat mogelijk is) en gedurende de andere dagelijkse activiteiten. Neem die regel ook in acht als u bijvoorbeeld een boek leest. Het doel ervan is dat u niet voortdurend onder druk staat bij alles wat u doet. Bedenk dat onthaasten een keuze is, een kijk op het leven.

Werk en privé

Zorg voor een goed evenwicht tussen werk en privé. Word geen workaholic. Bevredigende relaties met mensen zijn zeer rustgevend. Neem een huisdier, de omgang ermee vermindert stress aantoonbaar.

Innerlijk onderzoek

Werk aan uw houding als het om stress gaat. Zelden is de buitenwereld het probleem, maar de wijze waarop u op de buitenwereld reageert. Bevestig uzelf, bijvoorbeeld dat u van alles kunt en dat u wel degelijk tegen bepaalde situaties bent opgewassen. Het zorgt voor een positieve fysiologische respons… en dus rust. Denk positief. Denk aan uw successen en prestaties uit het verleden. Niettemin is het mogelijk dat er medisch of psychologisch onderzoek vereist is wanneer u voortdurend onder hoogspanning leeft en zogezegd ‘niets’ helpt om daar een eind aan te maken. Mogelijk liggen er dan bepaalde ziekten of psychische aandoeningen aan ten grondslag.

Lees verder

• Angina pectoris (hartkramp), vaak een stille voorbode
• Boezemfibrilleren en boezemflutter
• Ademhaling tellen en observeren
• Oorzaken van pijn op de borst – angina pectoris
• Hartritmestoornissen – onregelmatige hartslag