Oorzaken van pijn op de borst – angina pectoris

Pijn op de borst kan veel oorzaken hebben, variërend van een dreigend hartinfarct tot sluipende wervelafwijkingen die uiteindelijk aanleiding geven tot borstpijn. Angina pectoris is een pijnsyndroom. Karakteristiek is de drukkende, knijpende, wringende pijnsensatie achter het borstbeen, vaak uitstralend naar de keel, de kaken, de linkerschouder, de linkerarm of beide armen. Patiënten die aan deze hartkwaal lijden, beschrijven de pijn vaak als 'een loodzwaar gewicht dat op de borst drukt'. Allerlei omstandigheden en factoren kunnen de pijn verergeren, zoals een tachycardie (snelle pols) en stress. De onderliggende oorzaak van angina pectoris is doorgaans, maar beslist niet altijd, een progressieve vernauwing van de kransslagaderen door arteriosclerose.

Inhoud

• Pijn op de borst kent veel oorzaken
• Angina pectoris, een pijnsyndroom
• Typische klachten bij angina pectoris
• Symptomen
• Uitlokkende factoren bij pijn op de borst
• Ernstige oorzaken
• Dreigend hartinfarct
• Symptomen
• Trombose
• Diagnose en behandeling

Pijn op de borst kent veel oorzaken

Huisartsen zien op hun spreekuur regelmatig mensen die klagen over vage pijn op de borst. Niet ten onrechte wordt dan meteen gedacht aan een sluipende hartaandoening. In elk geval moet hartlijden zo snel mogelijk worden uitgesloten. Pijn op de borst, of 'angina pectoris-klachten', kent echter veel andere oorzaken, zoals longproblemen, een ingeklemde zenuw als gevolg van wervelafwijkingen, slokdarmaandoeningen, waaronder een achalasie, en zelfs een galsteen kan tot de boosdoeners behoren, waarbij de pijn soms tot in de rechterschouder wordt gevoeld.

Ecg
Niettemin veroorzaakt angina pectoris typische klachten die de huisarts vaak doen besluiten – veelal nadat hij eerst een ecg (elektrocardiogram ofwel hartfilmpje) heeft gemaakt – om de patiënt met spoed naar het ziekenhuis te sturen op verdenking van een dreigend hartinfarct of een andere hartkwaal.

Angina pectoris, een pijnsyndroom

Een syndroom bestaat uit een aantal bij elkaar horende klachten, symptomen of klinische verschijnselen. Het pijnsyndroom angina pectoris berust op onvoldoende zuurstofaanbod aan de hartspier, ofwel een plaatselijk zuurstofgebrek doordat (een van) de kransslagaderen vernauwd zijn, meestal door arteriosclerose.

Kransslagaderen
Karakteristiek is ook dat de typische angina pectoris-klachten verergeren bij lichamelijke inspanning. Dat is niet verwonderlijk, omdat de hartspier bij inspanning meer zuurstof nodig heeft en de kransslagaderen (arteriae coronariae) die onvoldoende kunnen leveren. Dit wordt ook wel 'angine d'effort' genoemd. Een onderliggende oorzaak kan echter ook bloedarmoede (anemie) zijn. Het effect is immers hetzelfde: de hartspier krijgt te weinig zuurstof aangeboden.

Typische klachten bij angina pectoris

Angina pectoris komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen, met name op middelbare leeftijd en ouder. De klachten ontstaan doorgaans sluipend, zoals bij inspanning, heftige emoties maar ook andere stressfactoren hebben er een negatieve invloed op. Men beschrijft deze pijn als beklemmend, insnoerend, alsof de 'borstkas in een bankschroef' zit. De pijn ontstaat meestal achter het borstbeen (substernaal). Tijdens een wandeling, traplopen en sporten is stilstaan op zeker moment de enige optie. Fietsen tegen de wind in wordt als steeds hachelijker ervaren. Stilstaan of afstappen, iets anders zit er niet op. Alleen dan vermindert de pijn, die tijdens rust doorgaans na enkele minuten weer verdwenen is. Ook na een copieuze maaltijd kunnen deze klachten ontstaan. Of bij het betreden van een warme kamer na even in de koude buitenlucht gelopen te hebben, en vice versa.

Symptomen

Samenvattend zijn de symptomen van angina pectoris onder andere:

• Pijn op de borst (substernaal), uitstralend naar de linkerarm (soms beide armen) tot in de vingers. Kramp of een zwaar gevoel in de keel en kaken.
• Duizeligheid.
• Transpireren, klamme huid.
• Benauwdheid.
• Angst omdat de patiënt vaak het ergste vreest.

Uitlokkende factoren bij pijn op de borst

Angineuze klachten als gevolg van een relatief zuurstoftekort kunnen ontstaan bij bloedarmoede (anemie), dat op zich uiteraard allerlei oorzaken kent. Ook hartritmestoornissen, zoals boezemfibrilleren met een onregelmatige pols en/of extrasystolen, zijn berucht omdat er meer van de hartspier gevraagd wordt en de bloedsomloop (zuurstofaanvoer) niet optimaal is. Een veelvoorkomende oorzaak is een vernauwing van de kransslagaderen als gevolg van arteriosclerose.

Ernstige oorzaken

Oorzaken van angina pectoris zijn onder meer:

• Aorta-insufficiëntie.
• Aortastenose.
• Hartklepgebreken.
• Snelle pols (tachycardie); verhoogde hartactie vraagt meer zuurstof van de hartspier.
• Hartritmestoornissen.
• Anemie (bloedarmoede).
• Aorta-aneurysma.
• Verblijf in berglanden (relatief minder zuurstof in de lucht).

Dreigend hartinfarct

Angineuze klachten reageren doorgaans goed op vaatverwijders voor de kransslagaderen, zoals nitrobaat onder de tong. De klachten verdwijnen dan helemaal of grotendeels, hoewel ze in principe altijd progressief van aard zijn doordat de kransslagaderen de neiging hebben in toenemende mate te vernauwen.

Symptomen

Ook andere hartgebreken veroorzaken in veel gevallen steeds meer klachten. Als er sprake is van angina pectoris als gevolg van een hartinfarct zal een vaatverwijder niet helpen en moet het medisch beleid volledig anders gericht zijn. De symptomen zijn onder andere:

• Pijn op de borst met uitstralingen.
• Snelle pols.
• Duizeligheid.
• Braakneigingen.
• Transpireren.
• Lage bloeddruk.
• Kortademigheid.

Trombose

In dat geval is het risico levensgroot dat angina pectoris het gevolg is van het feit dat een van de kranslagaderen inmiddels helemaal is afgesloten en een deel van de hartspier aan het necrotiseren is. Dit wordt een myocardinfarct genoemd, meestal als gevolg van trombose. Overigens hangt het krijgen van een hartinfarct steeds als een zwaard van Damocles boven mensen met angina pectoris. Doorgaans zijn ze zich daar ook van bewust. Patiënten die vooralsnog medicamenteus behandeld worden, dienen dan ook te weten dat ze direct de huisarts moeten waarschuwen als de pufjes (spray) of tabletten onder de tong – zoals nitrobaat – niet goed meer helpen. Of als de aanvallen steeds vaker terugkomen, ook in rust.

Diagnose en behandeling

Een elektrocardiogram (ecg ofwel hartfilmpje) tijdens een angina pectoris-aanval of bij inspanning (inspannings-ecg), natuurlijk gecombineerd met gericht bloedonderzoek, biedt meestal wel uitsluitsel als het gaat om angineuze klachten als gevolg van hartlijden. De behandeling van de klachten hangt van veel factoren af, zoals de progressie en de risicofactoren, waaronder diabetes mellitus, hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte. Meestal wordt dan ook meer onderzoek verricht.

Leefwijze
Vaak wordt in het begin een bètablokker, een vaatverwijder (zoals nitrobaat bij een aanval) en een bloedverdunner (bv. acetylsalicylzuur of edoxaban) voorgeschreven. Verder is de leefwijze van belang, zoals stoppen met roken, afvallen, een cholesterolarm dieet, eventueel aangevuld met een cholesterolverlager, en voldoende lichaamsbeweging. Als de medicinale behandeling niet meer helpt, bijvoorbeeld omdat de coronaire vernauwingen progressief van aard zijn, zal de specialist in dat geval overgaan tot een operatieve ingreep, zoals dotteren of een bypass.

Lees verder

• Angina pectoris (hartkramp), vaak een stille voorbode
• Kortademig bij geringe inspanning (dyspnoe d'effort)
• Boezemfibrilleren en boezemflutter
• Medicijnen voor hart en bloedvaten – nitraten
• Eerste hulp bij een hartinfarct