Gemfibrozil (Lopid) effectief bij hart- en vaatziekten

Gemfibrozil (Lopid) behoort tot de fibratengroep en reduceert het lipidengehalte (vetten) in het bloed. Het wordt voorgeschreven aan hartpatiënten of aan mensen bij wie het cholesterolgehalte aan de hoge kant is en die tot de risicogroepen behoren. Ook is gemfibrozil een alternatief als statines bijvoorbeeld niet goed aanslaan of slecht verdragen worden. Gemfibrozil heeft vooral effect op de triglyceridenspiegel en verhoogt het 'goede' HDL-cholesterol. Men vergeet echter vaak dat gemfibrozil een ondersteunende cholesterolverlager is. Zeer belangrijk is een vet- en cholesterolarm dieet. Zonder dat dieet is gemfibrozil minder goed werkzaam. Ook stoppen met roken is minstens zo belangrijk om hart- en vaatziekten te voorkomen.

Inhoud

• Slagaderverkalking (arteriosclerose), hartinfarct en beroerte
• Over statines en fibraten
• Wanneer wordt gemfibrozil voorgeschreven?
• Risicogroepen
• Gemfibrozil en een vet- en cholesterolarm dieet
• Gebruik geen gemfibrozil bij de volgende aandoeningen
• Wisselwerking met andere medicijnen
• Gecombineerd gebruik
• Bijwerkingen van gemfibrozil
• Klachten
• Gemfibrozil en zwangerschap

Slagaderverkalking (arteriosclerose), hartinfarct en beroerte

Gemfibrozil houdt rechtstreeks verband met het voorkomen van slagaderverkalking (arteriosclerose). Vetten, waaronder cholesterol, en kalk vormen een neerslag in de bloedvaten, ook wel plaques genoemd. Verder veranderen deze en andere stoffen de aard van de vaatwanden, waardoor ze stugger en minder elastisch worden. Plaques veroorzaken vernauwingen in de vaten. Berucht is in dat opzicht het 'dichtslibben' van de kransslagaderen. Met als gevolg angina pectoris-klachten en uiteindelijk een dreigend hartinfarct.

Kleiner risico
Ook beroertes en etalagebenen zijn veelal te wijten aan dit soort vaatstenosen. Dankzij de werking van gemfibrozil vermindert het risico op een hartinfarct en een beroerte. Oorzaken van arteriosclerose zijn onder andere vetzucht (te vet eten), roken, hoge bloeddruk en suikerziekte. In veel opzichten betreft het een welvaartsziekte.

Over statines en fibraten

Vetten zijn belangrijk. Het lichaam heeft ze nodig voor tal van fysiologische en metabole processen. Als de verhouding tussen triglyceriden en het LDL- en LDH-cholesterol uit balans raakt, vormen deze vetten en hun syntheses een gevaar voor de gezondheid. Statines verminderen de productie van cholesterol in de lever. Dat doen ze door de werking van een specifiek enzym te remmen waardoor de vorming van cholesterol gedwarsboomd wordt, ook wel cholesterolsyntheseremming genoemd. Vaak wordt daarmee de helft van de LDL-cholesterolproductie (slechte cholesterol) ondervangen. Gemfibrozil behoort daarentegen tot de fibratengroep.

HDL en LDL
Fibraten zetten enzymen aan tot een hogere verbranding van vetten. Dat verlaagt het triglyceridengehalte in het bloed tot wel 50 procent en verhoogt de HDL-cholesterolspiegel tot wel 20 procent. Het LDL-cholesterol daalt echter minder sterk dan bij statines het geval is. Fibraten hebben dus een ander werkingsveld dan statines en richten zich vooral op het triglyceridengehalte in het bloed. Om bovengenoemde redenen is gemfibrozil het meest effectief bij een vet- en cholesterolarm dieet. Het middel wordt dan ook vooral voorgeschreven als de triclyceridenspiegel in het bloed te hoog is. Het medicijn is met andere woorden een steuntje in de rug voor degenen die bewust eten (en niet roken) en daarin consequent zijn.

Wanneer wordt gemfibrozil voorgeschreven?

De werkzame stof gemfibrozil, in de handel onder de merknamen Gemfibrozil, Lopid en Gemfibrozilum, is alleen op recept verkrijgbaar in veelal de tweedelijnsgezondheidszorg (specialisten, met name cardiologie). Op zeer effectieve wijze verlaagt gemfibrozil de triglyceridenconcentraties in het bloed en wordt doorgaans voorgeschreven aan patiënten met een verhoogd risico op een hartinfarct of een beroerte. Maar ook aan mensen voor wie andersoortige lipidenverlagers niet geëigend zijn of slecht worden verdragen (bijwerkingen).

Risicogroepen

In het algemeen wordt aan de volgende patiënten (risicogroepen) 'standaard' een lipiden- of cholesterolverlager gegeven:

• Hartpatiënten met aandoeningen zoals een (doorgemaakt) hartinfarct, angina pectoris en bepaalde hartritmestoornissen, zoals atriumfibrilleren. Ook krijgen deze patiënten standaard een bloedplaatjesremmer voorgeschreven. Vaak is dat acetylsalicylzuur 'cardio', 'neuro' of ascal, of bijvoorbeeld edoxaban (Lixiana). Hetzelfde beleid geldt voor andere vaataandoeningen, zoals 'etalagebenen'. En uiteraard alle patiënten die een groter risico lopen op een beroerte (TIA/CVA) of die deze ziekte hebben doorgemaakt.
• Suikerziekte (diabetes I en II), tenzij het LDL-cholesterol laag is.
• Patiënten die daarnaast op basis van allerlei factoren (leeftijd, roken, bloeddruk, etc,) een hoog risico lopen op een hart- en vaatziekte.
• Erfelijke aanleg voor een hoog cholesterolgehalte.

Gemfibrozil en een vet- en cholesterolarm dieet

Aangezien gemfibrozil tot de fibratengroep behoort, en vooral ingrijpt op de verhoogde aanwezigheid van triclyceriden in het bloed, kan dit medicijn het beste in combinatie met een vet- en cholesterolarm dieet worden voorgeschreven. Ook voldoende lichaamsbeweging en afvallen horen daarbij. Als zodanig is gemfibrozil dus een aanvulling op dit ingezette medische beleid bij patiënten die daar bewust werk van maken.

Voeding en lichaamsbeweging
Dat houdt ook in dat voedingsproducten met veel verzadigde vetzuren (dierlijk vet) grotendeels gemeden dienen te worden. Het betreft de bekende leefstijl – qua voeding – die in de media breed wordt uitgemeten en die, goed opgevolgd, ruim 10 procent van het cholesterolgehalte voor zijn rekening neemt. Inzake de voedingsvoorschriften is het raadzaam om dit eventueel in samenspraak met een diëtist te realiseren. Voldoende lichaamsbeweging (sporten), stoppen met roken en alcoholbeperking zijn net zulke belangrijke factoren als voeding.

Gebruik geen gemfibrozil bij de volgende aandoeningen

Bij galblaas- of galsysteemaandoeningen mag geen gemfibrozil worden voorgeschreven. Het middel kan de uitscheiding van cholesterol in de gal verhogen (galsteenvorming). Verder zijn ook de volgende aandoeningen van belang:

• Lichtallergie in het verleden als gevolg van het gebruik van fibraten.
• Lever- en nierfunctiestoornissen. De specialist zal regelmatig het kreatinine (nierfunctie) en de leverfuncties laten prikken.
• Bij spierpijn, spierzwakte. De arts zal de behandeling met gemfibrozil dan in veel gevallen staken.
• Gemfibrozil kan het bloedsuikergehalte sterk verlagen bij gelijktijdige inname van bepaalde bloedsuikerverlagers (diabetes I en II). Het is zaak daar extra bedacht op te zijn.
• Slechte schildklierwerking.

Wisselwerking met andere medicijnen

Vrijwel alle medicijnen hebben een wisselwerking bij gecombineerd gebruik. Het is altijd van belang dat de behandelend arts op de hoogte is van de mogelijk andere medicijnen die u krijgt, bijvoorbeeld van collega-specialisten. Dat geldt overigens ook voor de eventuele zelfzorg-pijnstillers die u bij de drogist koopt.

Gecombineerd gebruik

Er bestaat een sterke wisselwerking betreffende het gecombineerd gebruik van gemfibrozil met de volgende medicijnen:

• In combinatie met statines bestaat een hoger risico op spieraandoeningen (afbraak van spierweefsel, myopathie).
• Anticoagulantia (antistolling), waaronder simtrom en marcoumar. Gelijktijdig gebruik met gemfibrozil kan de werking ervan versterken. Het risico betreft niet een lage dosering van aspirine, ofwel de bloedplaatjesremmers, waaronder acetylsalicylzuur cardio, neuro of ascal.
• Gebruik van gemfibrozil in combinatie met onder andere glimepiride en repaglinide (bij diabetes II) is niet raadzaam in verband met een mogelijk sterke bloedsuikerspiegelverlaging.

Bijwerkingen van gemfibrozil

Lees de bijsluiter goed door en houd u strikt aan de doseringsvoorschriften van de specialist. Consulteer uw behandelend specialist als u bijwerkingen ervaart die niet in de bijsluiter zijn vermeld. In zeldzame gevallen kan er een allergische reactie optreden bij gebruik van gemfibrozil, zoals een moeizame ademhaling, huiduitslag, spierzwakte en oedeem in het gezicht. Gemfibrozil dient dan onmiddellijk gestaakt te worden.

Klachten

Gemfibrozil kent tal van bijwerkingen, hoewel de meeste patiënten daar nooit mee te maken zullen krijgen. Een greep hieruit:

• maagpijn;
• Diarree;
• hoofdpijn;
• vermoeidheid;
• obstipatie;
• geelzucht;
• misselijkheid;
• onregelmatige hartslag/pols (zelden);
• bloedafwijkingen, waaronder leukopenie (zelden);
• duizeligheid;
• wazig zien;
• bloedarmoede;
• impotentie;
• depressie;
• galstenen.

Gemfibrozil en zwangerschap

Het gebruik van gemfibrozil tijdens de zwangerschap wordt afgeraden. Win advies in bij uw behandelend arts als u zwanger wilt worden en gemfibrozil gebruikt. Hetzelfde geldt voor borstvoeding. Overigens is gemfibrozil niet geschikt om voorgeschreven te worden aan kinderen.

Lees verder

• Atorvastatine – een effectieve cholesterolverlager
• Boezemfibrilleren en flecaïnide
• Angina pectoris (hartkramp), vaak een stille voorbode
• Eerste hulp bij een hartinfarct
• Cholesterolverlagers zijn slecht voor het geheugen