Angina pectoris (hartkramp), vaak een stille voorbode

Angina pectoris is een pijnsyndroom dat verschillende gradaties kent, doordat de hartspier op enig moment onvoldoende zuurstof krijgt aangeleverd. Angina pectoris wordt ook wel 'hartkramp' of ‘pijn op de borst’ genoemd. Karakteristiek is de drukkende sensatie/pijn achter het borstbeen, doorgaans een zeer beklemmend en bijna per definitie beangstigend gevoel. Alsof er een hartaanval zit aan te komen. De symptomen kunnen zeer divers zijn. Een vernauwing van de kransslagaderen door verkalking en vervetting (coronairsclerose) ligt voor de hand. Toch kunnen er allerlei andere oorzaken een rol spelen. Verder zijn er tal van factoren die een aanval van angina pectoris kunnen uitlokken en is een gezonde leefwijze van groot belang om een verdere verslechtering van deze hartaandoening te voorkomen of in elk geval te vertragen.

Inhoud

• Angina pectoris (hartkramp) en zuurstoftekort
• Symptomen van angina pectoris
• Typische klachten
• Oorzaken van angina pectoris
• Aandoeningen met quasi angineuze pijn
• Verhoogde zuurstofbehoefte van het hart
• Factoren die angina pectoris verergeren
• Diagnose
• Behandeling van angina pectoris
• Naar de huisarts...

Angina pectoris (hartkramp) en zuurstoftekort

Een vernauwing van de kransslagaderen, ongeacht de oorzaak, hoeft in rust geen klachten te geven. Bij inspanning wordt er echter meer van het hart gevraagd. Bij de klassieke angina pectoris, of stenocardie, heeft de patiënt het gevoel of zijn borstkas in een bankschroef zit. De pijn straalt vaak uit naar de armen – meestal linkerarm – de schouders en zelfs naar de keel en onderkaak. Men noemt dit angineuze pijn. Bij angina pectoris verdwijnt de pijn na een paar minuten, bijvoorbeeld als de inspanning wordt gestaakt en de patiënt gaat zitten of liggen (rust). Op straat gaan deze mensen vaak even voor een etalage staan, wat in elk geval in de beginfase vrijwel altijd soelaas biedt.

Symptomen van angina pectoris

De verschijnselen van angina pectoris kunnen zeer divers zijn. Sommige mensen zijn alleen wat duizelig terwijl er toch een angineuze oorzaak is. In dat opzicht kan angina pectoris een stille voorbode zijn met – zeker in de beginfase – een sluipend karakter. De gradatie van de angina pectoris, zoals de mate van vernauwing in de kransslagaderen en de intensiteit van de uitlokkende factoren, speelt daarbij een grote zo niet allesbepalende rol. Bij diabetici kan er eveneens sprake zijn van coronairlijden zonder dat het gepaard gaat met angineuze pijn.

Typische klachten

In de meeste gevallen zijn de symptomen onder andere:

• Drukkende, omsnoerende pijnsensatie achter het borstbeen, uitstralend naar de armen, schouders, hals en – heel specifiek – de onderkaak.
• Meestal treden de klachten op tijdens inspanning of bij heftige emoties/stress, maar bijvoorbeeld ook bij grote temperatuurwisselingen.
• Duizeligheid.
• Benauwdheid.
• Angstgevoel door de pijnklachten, waardoor het pijnsyndroom in een vicieuze cirkel terecht kan komen.
• Zwaar of loom gevoel in de armen.

Oorzaken van angina pectoris

In de meeste gevallen is de oorzaak arteriosclerose van de kransslagaderen van de hartspier (myocard). Wanneer er meer van het hart wordt gevergd, kunnen deze bloedvaten minder goed verwijden als gevolg van verkalking. Er ontstaan dan bovengenoemde klachten. Sclerose van de bloedvaten heeft meestal een progressief verloop waardoor de klachten mogelijk alleen maar zullen toenemen. In feite staat angina pectoris symbool voor een wanverhouding tussen vraag en aanbod van zuurstofrijk bloed dat het hart (myocard) nodig heeft als het erom vraagt. Andere oorzaken van angina pectoris zijn:

• Aortastenose (vernauwing van de aorta).
• Aorta-insufficiëntie (ongeacht de oorzaak).
• Aortitis luetica.

Aandoeningen met quasi angineuze pijn

Bij het stellen van de diagnose is het van belang te weten dat er ook andere aandoeningen zijn die quasi angineuze klachten veroorzaken, dus klachten die daar verdacht veel op lijken. Men moet dan denken aan:

• Galsteenkolieken (uitstralende pijn).
• Nervositeit, hyperventilatie.
• Maagpijn of maagzweer (uitstralend).
• Longembolie of longontsteking.
• Pancreatitis (alvleesklierontsteking).
• Beklemde zenuw of spastische slokdarm.
• Aorta-aneurysma.

Verhoogde zuurstofbehoefte van het hart

Er zijn aandoeningen die per definitie meer eisen van het hart, vooral wat betreft de zuurstofbehoefte. Bij boezemfibrilleren staat de circulatie in de boezems (atria) vrijwel stil, of is in elk geval ineffectief. Deze aandoening vraagt veel van het hart om de bloedsomloop toch op gang te houden. Sluimerend hartlijden, zoals coronairsclerose of een beginnende decompensatio cordis, kunnen eveneens angineuze pijnklachten veroorzaken door zuurstofgebrek. Progressieve klachten wijzen meestal op een dreigend hartinfarct. Aandoeningen waarbij sprake is van een grotere hartinspanning zijn onder meer:

• Boezemfibrilleren en boezemflutter.
• Hyperthyreoïdie (schildklierlijden).
• Periode voor, tijdens en na een hartinfarct (oud hartinfarct).
• Aortastenose en -insufficiëntie.
• Myocardhypertrofie.
• Hartfalen.
• Spasmen van de kransslagaderen.
• Hoge bloeddruk.
• Diabetes.
• Coronairvernauwing door te hoog cholesterolgehalte.

Factoren die angina pectoris verergeren

Er zijn veel factoren die angina pectoris verergeren. Zoals een te hoog cholesterolgehalte in het bloed, wat de progressie aangaande de vernauwde kransslagaderen versnelt. Ook roken is funest. Net als vetzucht. Zo zijn er meer zaken waarop naast de genoemde factoren serieus gelet moet worden bij angina pectoris. De leefregels zijn iedereen welbekend omdat ze ook de algemene gezondheid bevorderen, zoals minder vet en gevarieerder eten (afvallen), meer bewegen en stoppen met roken. Deze adviezen maken secundair – mogelijk zelfs primair – deel uit van de behandeling van angina pectoris.

Diagnose

Bepalend voor de behandeling van hartkramp is de kardinale vraag waar de klachten vandaan komen. Krijgt de hartspier onvoldoende zuurstof, is coronairsclerose aantoonbaar of zijn er andere oorzaken (zie boven) van angineuze klachten? Allereerst wordt een ecg en een inspanningstest gedaan. Op het hartfilmpje is dan al het een en ander te zien wat uitsluitsel kan bieden, vooral als het ecg tijdens een aanval kan worden gemaakt. Verder wordt vaak een CT-scan van de kransslagaderen uitgevoerd om verkalking uit te sluiten of aan te tonen. Ook hartkatheterisatie (coronair angiogram) en een echocardiografie (geluidsgolven) behoren tot de diagnostische mogelijkheden om het hart zodanig ‘in beeld’ te krijgen dat er een diagnose uit valt af te leiden.

Behandeling van angina pectoris

Medicinaal staat de arts een keur aan geneesmiddelen ter beschikking. Uiteraard hangt de behandeling af van de onderliggende oorzaak van de telkens terugkerende hartkrampen. Als het hart (coronairvaten) de oorzaak is, wordt vaak monocedocard of een vergelijkbaar medicament voorgeschreven om de kransslagaderen te verwijden. Bij een aanval van angina pectoris is dat vrijwel altijd een nitraat, zoals nitrobaat (tabletje onder de tong) of -spray. Calciumblokkerende middelen zijn bijvoorbeeld amlodipine en diltiazem. Nicorandil vermindert in veel gevallen de hartkrampfrequentie. Meestal wordt er ook een bètablokker bij voorgeschreven, zoals metoprolol. Ook cholesterolverlagers worden soms voorgeschreven, zoals gemfibrozil (Lopid) of atorvastatine. Bij een sterke vernauwing kan de cardioloog kiezen voor een bypassoperatie (omleiding). Dotteren is ook een mogelijkheid.

Naar de huisarts...

Bij klachten als ‘pijn op de borst’ en een ‘insnoerend gevoel’ is het zaak naar de huisarts te gaan. Veel oorzaken kunnen ten grondslag liggen aan hartkramp. Het kan nervositeit zijn... maar ook iets ernstigers, zoals vernauwde kransslagaderen of een (dreigend) hartinfarct.

Stille voorbode
Angina pectoris wordt dikwijls een stille voorbode genoemd. De ernst ervan niet willen inzien en 'experimenteren' met allerlei huismiddeltjes en medicijnen, zoals pijnstillers, kan op den duur funest en zelfs fataal zijn. Dus eerst naar de huisarts. Hij of zij is de aangewezen persoon om uw klachten te wegen en u eventueel door te sturen naar de cardioloog of een andere specialist.

Lees verder

• Boezemfibrilleren en boezemflutter
• Roken en hartklachten – waarom rookt u nog?
• Eerste hulp bij een hartinfarct
• Hart- en vaatziekten – overzicht medicijnen
• Oorzaken van pijn op de borst – angina pectoris