Edoxaban (Lixiana) – bloedverdunner bij boezemfibrilleren

Edoxaban (Lixiana) is een bloedverdunner of antistollingsmedicijn dat ervoor zorgt dat het risico op stolselvorming in het bloed vermindert. Het middel wordt om die reden voorgeschreven bij verschillende cardiologische aandoeningen om een beroerte te voorkomen. Een van die aandoeningen is boezemfibrilleren (atriumfibrilleren). Edoxaban wordt ook gegeven bij diep veneuze trombose en bij de behandeling van longembolie of de preventie ervan. Lixiana behoort tot de groep zogeheten DOAC’s, ofwel 'direct werkende orale anticoagulantia'. De andere twee groepen zijn de VKA's (vitamine K-antagonisten) en de zogeheten bloedplaatjesremmers (bv. aspirine). De laatste groep wordt voorgeschreven aan laag-risicopatiënten, in tegenstelling tot edoxaban. Het gebruik van Lixiana vereist therapietrouw, want de dagelijkse werkingsduur (halfwaardetijd) is relatief kort. Een vergeten dosis kan als consequentie hebben dat de bescherming tegen stolselvorming snel vermindert.

Inhoud

• Bloedvaten en bloedstolling
• Wat is edoxaban
• Factor Xa
• Bij welke aandoeningen wordt edoxaban voorgeschreven
• Atriumfibrilleren (boezemfibrilleren)
• Operaties
• Behandeling en preventie van diep veneuze trombose en longembolie
• Contra-indicaties
• Wisselwerking met andere medicijnen
• Gevaren van edoxaban
• Bijwerkingen
• Zwangerschap
• Dosering

Bloedvaten en bloedstolling

Stromend bloed dat zich in de vaten bevindt, stolt normaliter niet. Het blijft dus vloeibaar waardoor het hart het bloed kan rondpompen (bloedsomloop) en aldus de cellulaire gas- en stofwisseling garandeert. Bloed stolt echter wel als het uit de vaten treedt. Bij een vertraagde bloedstroom kunnen er zich eveneens bloedpropjes vormen, zoals bij boezemfibrilleren of andere hartritmestoornissen. Maar ook wanneer de vaatwanden beschadigd of ‘verkalkt' (arteriosclerose) raken, zoals het geval kan zijn in de kransslagaderen van het hart. De bloedstolling is een ingewikkeld proces, waarbij het oplosbare eiwit fibrinogeen in het bloedplasma wordt omgezet in het onoplosbare fibrine, dat een netwerk van draden vormt. Dit gebeurt onder invloed van tal van stollingsfactoren, waarbij ook de bloedplaatjes een grote rol spelen.

Roken
Ook bij operaties en bevallingen is het risico op stolselvorming hoger. Net als bij roken, een zittend leven en te vet eten. De laatstgenoemde drie factoren zullen naar verloop van tijd de structuur van de bloedvaten nadelig beïnvloeden waardoor er zich stolsels vormen. Tal van andere factoren kunnen dit risico vergroten, maar de hierboven genoemde factoren zijn enkele van de belangrijkste.

Wat is edoxaban

Edoxaban is alleen op recept verkrijgbaar onder de merknaam Lixiana. Het is een betrekkelijk nieuw middel. Het bestaat sinds 2011 en werd in 2015 door de EMA (Europees Geneesmiddelen Agentschap) toegelaten. Lixiana is verkrijgbaar in 15, 30 en 60 mg en behoort tot de groep DOAC’s, ofwel ‘direct werkende, orale anticoagulantia’. Andere middelen die tot deze groep behoren zijn onder andere apixaban (Eliquis) en dabigatran (Pradaxa).

Voordelen
Een van de belangrijke voordelen van edoxaban is dat controle (bloedprikken) door de trombosedienst niet meer nodig is. Dat laat onverlet dat bijvoorbeeld de nierfunctie regelmatig gecontroleerd dient te worden. Bij een verslechterde nierfunctie wordt de dosis mogelijk aangepast. Edoxaban en andere middelen uit de DOAC-groep worden beschouwd als een goed alternatief voor de VKA’s (vitamine K-antagonisten), ofwel de traditionele bloedverdunners waaronder fenprocoumon en acenocoumarol. Bij gebruik ervan moet de trombosedienst wel prikken. De onderzoeken in de ontwikkelingsfase van edoxaban duiden erop dat bij dit middel het risico op bloedingen minder groot is dan bij de tot dan toe bekende DOAC’s.

Factor Xa

De bloedverdunner edoxaban behoort tot de DOAC’s en remt de specifieke stollingsfactor Xa. Het betreft slechts een van de vele stollingsfactoren, ofwel bepaalde eiwitstructuren die de bloedstolling reguleren. Dit in tegenstelling tot de coumarinederivaten die de werking van vitamine K beïnvloeden, een vitamine die op zijn beurt weer invloed heeft op de stollingsfactoren. De laatstgenoemde zijn de zogenaamde VKA’s, ofwel vitamine K-antagonisten. Deze traditionele bloedverdunners worden gemonitord door de trombosedienst. Het voordeel van de DOAC's is dat ze direct werken. Het gevaar is echter dat ze relatief snel zijn uitgewerkt (geringe halfwaardetijd). Ze moeten elke dag worden geslikt. Therapietrouw bij gebruik ervan is dus belangrijk.

Bij welke aandoeningen wordt edoxaban voorgeschreven

Edoxaban is verkrijgbaar onder de merknaam Lixiana. De werkzame stof heet edoxaban. Het wordt onder andere voorgeschreven bij boezemfibrilleren en boezemflutter (hoog-risicopatienten), dit in tegenstelling tot de vaak voorgeschreven bloedplaatjesremmer (cardio)aspirine 80 mg bij laag-risicopatienten. Naast het preventieve aspect is edoxaban inmiddels een belangrijke speler geworden in de behandeling van aandoeningen die door stollingsproblemen ontstaan, zoals diep veneuze trombose en longembolie.

Atriumfibrilleren (boezemfibrilleren)

Boezemfibrilleren en boezemflutter zijn hartritmestoornissen waarbij de bloedstroom vertraagd is. Er kunnen zich dan stolsels vormen in onder andere het hart, met name in het hartoor (auriculae atriorum), een aanhangsel in beide hartboezems. Deze bloedpropjes (trombi) kunnen loskomen van de vaatwand en een embolie veroorzaken in bijvoorbeeld de hersenen, met een beroerte of TIA als gevolg. Edoxaban wordt voorgeschreven zodra het risico op stolselvorming groot is door bijkomende factoren, waaronder hoge bloeddruk en in sommige gevallen ook de leeftijd (>65 jaar). Andere bijkomende factoren zijn suikerziekte en hartfalen. Bij boezemfibrilleren wordt edoxaban voorgeschreven om het risico op een CVA (cerebraal vasculair accident) en een systemische embolie te minimaliseren. Naast atriumfibrilleren is edoxaban iin bepaalde gevallen ook geïndiceerd bij andere cardiale risicofactoren.

Operaties

Edoxaban wordt doorgaans preventief voorgeschreven bij onder andere heup- of knieoperaties om te voorkomen dat er veneuze trombose ontstaat. Een longembolie is een gevaar waar tijdens operatieve ingrepen altijd ernstig rekening mee wordt gehouden, een risico dat met behulp van onder andere edoxaban geminimaliseerd wordt.

Behandeling en preventie van diep veneuze trombose en longembolie

Edoxaban is ook geïndiceerd bij de behandeling en preventie van diep veneuze trombose (trombosebeen) en pulmonale embolie (longembolie). Bij de laatstgenoemde aandoening is een longslagader (arteria pulmonalis) door een embolie, ofwel een losgeschoten trombus, geblokkeerd geraakt waardoor de zuurstofvoorziening van de longen in het geding is.

Contra-indicaties

Er zijn omstandigheden waarbij edoxaban niet voorgeschreven mag worden, zoals tijdens de zwangerschap en in combinatie met andere antistollingsmedicijnen, waaronder de bloedplaatjesremmer aspirine. Het is belangrijk om edoxaban niet te nemen indien men allergisch is voor de stoffen in Lixiana. Zie hiervoor de bijsluiter. Onder andere bij de volgende aandoeningen is edoxaban gecontra-indiceerd:

• hoge bloeddruk die niet medicinaal gestabiliseerd is;
• bij zwangerschap en als men borstvoeding geeft;
• bij een slechte of verslechterde nierfunctie;
• leveraandoeningen;
• bij gebruik van andere bloedverdunners, waaronder ook aspirine (of Ascal);
• bij een algemeen verhoogd risico op bloedingen, zoals een maagzweer;
• bij actieve bloedingen, zoals in de darm of blaas;
• letsels en/of operatie aan ruggenmerg, hersenen of ogen;
• bij een aneurysma (verwijding of zwakke plek in de vaatwand).

Wisselwerking met andere medicijnen

De behandelend arts die edoxaban (Lixiana) voorschrijft dient in te schatten of de patiënt therapietrouw is. Het is immers belangrijk dat edoxaban elke dag op hetzelfde tijdstip wordt ingenomen. De halfwaardetijd is gering en het betreft een snelwerkende bloedverdunner. Daar staat tegenover dat het middel ook snel is uitgewerkt, bijvoorbeeld als men edoxaban een halve of hele dag vergeet in te nemen. Daarnaast heeft edoxaban nogal wat wisselwerkingen met andere medicijnen. De huisarts/specialist dient altijd op de hoogte te zijn van de andere medicijnen die men slikt. Dat geldt ook voor de zelfzorgmedicijnen, die dus vrij verkrijgbaar zijn bij de drogist. Onder andere de volgende geneesmiddelen zijn van belang:

• antibiotica, waaronder erytromycine;
• NSAID's (ontstekingsremmers/pijnstillers), waaronder diclofenac, etoricoxib, naproxen, ibuprofen en indocid;
• andere bloedverdunners, in welke hoedanigheid dan ook, waaronder de vitamine K-antagonisten (traditionele bloedverdunners);
• medicijnen tegen schimmelinfecties;
• medicijnen tegen hartritmestoornissen;
• sint-janskruid (hypericum perforatum));
• immunosuppressiva, waaronder cyclosporine;
• medicijnen tegen hepatitis C;
• rifampicine (behandeling van tuberculose);
• kinderen en personen onder de 18 jaar (gebrek aan gegevens inzake veiligheid en werkzaamheid);
• bepaalde geneesmiddelen voor de behandeling van epilepsie, waaronder fenobarbital.

Gevaren van edoxaban

Een van de gevaren van edoxaban (Lixiana) is dat bij een onverhoopte overdosis bloedingen ontstaan. Ook is het van belang dat de contra-indicaties in acht worden genomen en de wisselwerking met andere medicijnen gekend zijn door de huisarts/specialist. Zelfzorgmedicijnen zijn in dat opzicht berucht, waaronder de NSAID’s. Ze blijven vaak zogezegd onder de radar, of men vergeet het gebruik ervan door te geven aan de arts. Vaak ziet de patiënt het belang ervan niet in om deze medicijnen te melden aan de behandelend arts aangezien zelfzorgmedicijnen vrij verkrijgbaar zijn bij de drogist en dus door de leek vaak als 'ongevaarlijk' worden beschouwd.

Bijsluiter
Ook edoxaban kent veel bijwerkingen, hoewel niet iedereen ze zal ervaren. In de onderstaande opsomming, die beslist niet compleet is, zijn enkele relatief vaak voorkomende neveneffecten opgenomen. Het is in dat opzicht belangrijk de bijsluiter altijd goed door te nemen omtrent de bijwerkingen. Edoxaban is een vrij recent op de markt gebrachte bloedverdunner (2011, in Nederland 2015). Om die reden is het belangrijk de mogelijke bijwerkingen die niet in de bijsluiter zijn vermeld toch door te geven aan de behandelend arts.

Bijwerkingen

• huidslag (milde);
• afwiijkende leverfuncties;
• neusbloedingen;
• bloed in urine en ontlasting;
• jeuk;
• misselijkheid;
• hoofdpijn;
• bloedingen in spieren en gewrichten;
• bloed ophoesten;
• duizeligheid.

Zwangerschap

Aangezien er te weinig onderzoeksresultaten zijn inzake het gebruik van edoxaban in de zwangerschap, is het middel gecontra-indiceerd. De huisarts/specialist dient te weten als men zwanger is of dat wil worden. Hetzelfde geldt voor borstvoeding.

Dosering

Edoxaban (Lixiana) wordt voorgeschreven in 15, 30 en 60 mg. De voorgeschreven dosis dient 1 x daags te worden ingenomen, eventueel voor, tijdens of na de maaltijd. Therapietrouw (tijdstippen) is zeer belangrijk in verband met de halfwaardetijd. Neem edoxaban dus altijd op hetzelfde tijdstip in. Indien u een tablet onverhoopt toch vergeten bent, neem dan nooit de dubbele dosis in om aldus de vergeten dosis in te halen. Indien dat toch gebeurt, waarschuw dan meteen de huisarts. Edoxaban is een krachtige bloedverdunner met behulp waarvan ernstige complicaties inzake de bloedstolling behandeld of voorkomen worden. Stop er dus nooit op eigen initiatief mee, maar altijd in overleg met de behandelend arts.

Lees verder

• Boezemfibrilleren en boezemflutter
• Bloedstolling en anticoagulantia
• Zo ontstaat trombose
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het bloed
• Boezemfibrilleren en acetylsalicylzuur cardio (aspirine)