Codeïne: Toepassingen en bijwerkingen van het medicijn

Codeïne is het meest gebruikte opioïde medicijn. Codeïne werkt door te voorkomen dat pijnsignalen langs de zenuwen naar de hersenen reizen. De arts zet dit geneesmiddel in voor het behandelen van matige tot hevige pijn, maar ook voor het verlichten van een kriebelhoest. Dit meestal via de mond ingenomen geneesmiddel kent net als andere medicijnen ook mogelijke bijwerkingen, zoals braken, constipatie, jeuk, duizeligheid en slaperigheid, al komen sporadisch ook ernstige bijwerkingen tot stand. Bij ernstige bijwerkingen alsook wanneer het medicijn niet effectief is, is het verstandig om de arts te raadplegen. Codeïne werd ontdekt in 1832 door Pierre Jean Robiquet.

• Toepassingen van soort opiaat
• Pijn
• Hoesten
• Andere toepassingen
• Contra-indicaties van codeïne
• Formuleringen
• Inname van het geneesmiddel
• Bijwerkingen van medicijn om pijn en hoest te behandelen
• Symptomen
• Intrekking en afhankelijkheid

Toepassingen van soort opiaat

Pijn

Codeïne schrijft de arts voor om matige tot hevige pijn te behandelen. De arts schrijft dit deze opioïde pijnstiller meestal voor voor het verlichten van rugpijn, fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid), artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen) en hoofdpijn.

Hoesten

Ook verlicht codeïne een kriebelhoest / droge hoest bij volwassenen. Werkt het hoestprikkeldempend medicijn niet na drie weken, dan is het verstandig een arts te raadplegen.

Andere toepassingen

Mogelijk is codeïne ook inzetbaar voor het verlichten van kankerpijn, maar bij deze patiënten komen wel vaker bijwerkingen tot uiting. Soms zet de arts dit geneesmiddel ook in voor het verlichten van diarree.

Contra-indicaties van codeïne

Dit medicijn is niet aanbevolen voor het behandelen van een kriebelhoest bij kinderen jonger dan twaalf jaar omdat dit sneller leidt tot ademhalingsfalen. Wanneer patiënten voor achttienjarige leeftijd een tonsillectomie (chirurgische verwijdering van de keelamandelen) en/of adenoïdectomie hebben gehad voor het verlichten van obstructieve slaapapneu, mogen ze codeïne niet als pijnstillend medicijn gebruiken. Dit leidt namelijk ook sneller tot ademhalingsfalen. Zwangere vrouwen nemen het beste contact op met de arts omdat ze mogelijk het medicijn niet mogen gebruiken, zeker niet vlak voor de bevalling. Ook mogen vrouwen het soort opiaat niet gebruiken in de borstvoedingsperiode, omdat dit leidt tot opiaattoxiciteit bij de baby. Ook andere patiënten mogen dit medicijn niet gebruiken zoals patiënten met:

• ademhalingsfalen
• alcoholmisbruik
• bijnierproblemen
• een darmobstructie
• een hoofdletsel
• een lage bloeddruk
• een letsel in de schedel
• een longaandoening bijvoorbeeld bij astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen) en emfyseem (kortademigheid en hoesten)
• een overgevoeligheidsreactie op codeïne of een component van de formulering
• een paralytische ileus (gestopte darmbewegingen met verstopping van darmen)
• een te traag werkende schildklier
• een vergrote prostaat
• een verhoogde druk in de schedel
• een ziekte die epileptische aanvallen / convulsies veroorzaakt
• galstenen
• leverproblemen
• myasthenia gravis (een zeldzame ziekte die spierzwakte en symptomen aan het gezicht, de ledematen en de ogen veroorzaakt)
• nierproblemen
• symptomen van colitis ulcerosa (een chronische darmaandoening met diarree)

Ook het gebruik van monoamine-oxidaseremmers in combinatie met codeïne is afgeraden.

Formuleringen

Codeïne wordt op de markt gebracht als een enkelvoudig ingrediëntgeneesmiddel en in combinatiepreparaten met paracetamol (vooral nuttig voor het behandelen van neuropathische pijn = pijn door schade aan zenuwstelsel). Codeïne wordt ook vaak op de markt gebracht in producten die codeïne bevatten met andere pijnstillers of spierverslappers.

Inname van het geneesmiddel

Het medicijn is tot slot verkrijgbaar in tabletten, capsules, een hoestsiroop, een injectie en een drankje om door te slikken. Omdat het medicijn mogelijk leidt tot obstipatie, eten patiënten het beste veel vezelrijke voedingsmiddelen zoals groenten, fruit en volkorenproducten en verder is het ook aangewezen om veel vocht (vooral water) te drinken. Indien nodig zet de arts een laxeermiddel zodat de constipatie niet tot stand komt. Een patiënt met pijn neemt het medicijn totdat de pijn verdwenen is (meestal enkele dagen), maar het pijnstillend medicijn is ook inzetbaar voor het verlichten van chronische pijnklachten en dan nemen patiënten dit soort opiaat mogelijk jarenlang in. Wanneer patiënten het medicijn gebruiken als hoestprikkelonderdrukkend middel, dan is het meestal voldoende om dit gedurende enkele dagen te nemen. Dit meestal via de mond ingenomen medicijn werkt bij de meeste patiënten na een half uur, met een maximaal effect na twee uur. De effecten van het medicijn duren ongeveer drie tot zes uur.

Bijwerkingen van medicijn om pijn en hoest te behandelen

Symptomen

Veel voorkomende bijwerkingen van het gebruik van codeïne zijn sufheid, slaperigheid, een vertraagd reactievermogen en constipatie. De patiënt mag dit medicijn niet innemen in combinatie met alcohol, omdat hierdoor sneller sufheid tot uiting komt. Minder vaak komen ook symptomen voor zoals jeuk, misselijkheid, braken, een droge mond, miosis (vernauwde oogpupillen), duizeligheid, orthostatische hypotensie (plotseling duizeling na het opstaan), tintelingen in vingers en tenen, wazig zien, bronchospasmen (spierkrampen aan luchtpijp met ademnood), tremoren (bevingen), zwakte, buikkrampen, urineretentie (blaas niet of niet volledig kunnen ledigen) en stemmingswisselingen (euforie en dysforie). Ook bemerkt een patiënt mogelijk geen pijnklachten door andere verwondingen op (bijvoorbeeld aan de voeten). Zeldzame bijwerkingen zijn onder andere anafylaxie (ernstige allergische reactie), slaapapneu, epileptische aanvallen, acute pancreatitis (alvleesklierontsteking) en ademhalingsfalen. Zoals met alle opiaten, zijn de effecten op lange termijn variabel. Patiënten ervaren mogelijk een verminderd libido, apathie (gebrek aan motivatie in het leven) en geheugenverlies. Sommige patiënten ontwikkelen een allergische reactie op codeïne, waarbij een gezwollen huid en een huiduitslag (netelroos) tot stand komt.

Intrekking en afhankelijkheid

Net als bij andere opiaat gebaseerde pijnstillers, veroorzaakt een chronisch gebruik van codeïne lichamelijke afhankelijkheid; patiënten kunnen hieraan dan verslaafd raken. Wanneer lichamelijke afhankelijkheid is ontstaan, treden ontwenningsverschijnselen op als een patiënt de medicatie plotseling stopt. Ontwenningsverschijnselen zijn onder meer een verlangen naar de medicijnen, een loopneus, geeuwen, zweten, slapeloosheid, zwakte, maagkrampen, misselijkheid, braken, diarree, spierspasmen, koude rillingen, prikkelbaarheid en pijn. Om ontwenningsverschijnselen te minimaliseren, moeten langdurige gebruikers geleidelijk hun codeïnemedicatie verminderen onder toezicht van een arts.

Lees verder

• Opioïden en opiaten: Geneesmiddelen die pijn verlichten
• Pijnstillende medicatie: Soorten & bijwerkingen pijnstillers
• Droge hoest (kriebelhoest): Oorzaken en behandeling
• Hoestmiddelen: Soorten medicatie voor verlichten van hoest
• Medicatie: Overgevoelige (allergische) reactie op medicijnen