Emfyseem: Longaandoening met kortademigheid en hoesten
Bij emfyseem, een chronische longaandoening, zijn de longblaasjes (alveoli) ingestort, uitgerekt, opgeblazen, vernietigd of versmald. De elasticiteit van de wanden van de longblaasjes is namelijk aangetast. Roken is de belangrijkste oorzaak van emfyseem. Een piepende, verminderde ademhaling en kortademigheid zijn de belangrijkste symptomen van de ziekte. Via longfunctieonderzoeken en beeldvorming gebeurt de diagnose. De longschade bij longemfyseem is onomkeerbaar, maar dankzij het stoppen met roken, revalidatie, medicatie en soms ook chirurgie verbetert de kwaliteit van leven van de patiënt.- Vorm van COPD
- Epidemiologie emfyseem
- Prevalentie
- Geslachtsverschillen
- Incidente van emfyseem in specifieke leeftijdsgroepen
- Mechanisme
- Oxidatieve stress en ontsteking
- Verlies van elastine en longstructuur
- Oorzaken en risicofactoren longemfyseem: Roken
- Risicofactoren
- Roken
- Luchtvervuiling
- Genetische factoren
- Leeftijd
- Risicogroepen
- Rokers
- Mensen met blootstelling aan luchtvervuiling
- Genetische aanleg
- Symptomen longen: Kortademigheid en hoesten
- Alarmsymptomen
- Kortademigheid
- Chronische hoest en slijmproductie
- Vermoeidheid en gewichtsverlies
- Pijn op de borst
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling chronische longaandoening
- Prognose longemfyseem
- Complicaties longziekte
- Preventie longemfyseem
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met emfyseem
- Blijf actief en oefen regelmatig
- Leer ademhalingstechnieken
- Zorg voor een goed voedingspatroon
- Vermijd blootstelling aan rook en vervuilde lucht
- Gebruik medicatie zoals voorgeschreven
- Overweeg zuurstoftherapie indien nodig
- Beheer stress en emotionele gezondheid
- Zorg voor een veilige omgeving om vallen te voorkomen
- Overweeg pneumologische revalidatie
- Controleer je longfunctie regelmatig
- Misvattingen rond emfyseem
- Emfyseem is alleen een probleem voor rokers
- Emfyseem veroorzaakt altijd ernstige benauwdheid
- Emfyseem kan volledig worden genezen met de juiste behandeling
- Emfyseem is hetzelfde als astma
- Emfyseem komt alleen voor bij oudere volwassenen
- Beeldvormende onderzoeken kunnen altijd de juiste diagnose stellen
- Mensen met emfyseem moeten altijd zuurstof gebruiken
- Emfyseem heeft geen invloed op andere organen dan de longen
Vorm van COPD
Longemfyseem is een vorm van een chronische obstructieve longaandoening (COPD). Chronisch obstructief longlijden veroorzaakt kortademigheid en ademhalingsproblemen. De drie meest voorkomende aandoeningen van COPD zijn chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), emfyseem en astma.Epidemiologie emfyseem
Emfyseem is een progressieve longziekte die wereldwijd veel voorkomt, vooral in ontwikkelde landen, en wordt geassocieerd met verschillende omgevings- en genetische factoren. Het komt voor bij zowel mannen als vrouwen, maar er zijn verschillen in de prevalentie afhankelijk van de leeftijdsgroep en geografische locatie. In de meeste gevallen wordt emfyseem vastgesteld bij mensen ouder dan 40 jaar, waarbij de prevalentie toeneemt met de leeftijd. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat wereldwijd miljoenen mensen lijden aan chronische obstructieve longziekte (COPD), waarvan emfyseem een belangrijk subtype is. Emfyseem wordt vaak ondergediagnosticeerd, aangezien het in de vroege stadia milde of niet-specifieke symptomen vertoont.Prevalentie
De prevalentie van emfyseem verschilt per land, maar het is vooral hoog in landen met een hoge rookincidentie, zoals de Verenigde Staten en veel Europese landen. Roken is de belangrijkste risicofactor voor de ontwikkeling van emfyseem, waardoor het een van de meest voorkomende oorzaken van chronische longziekten in deze regio's is. In ontwikkelingslanden wordt het aantal gevallen van emfyseem in toenemende mate beïnvloed door luchtvervuiling, zowel binnenshuis door roken als buitenshuis door industriële vervuiling en verkeer. Hoewel roken de belangrijkste oorzaak is, wordt emfyseem ook aangetroffen bij niet-rokers, vaak in verband met genetische factoren of langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen.Geslachtsverschillen
Historisch gezien werd emfyseem vaker gediagnosticeerd bij mannen, voornamelijk vanwege het hogere rookgedrag in deze groep. Echter, in de afgelopen decennia is het aantal gevallen van emfyseem bij vrouwen gestegen, vooral door de toegenomen rookincidentie onder vrouwen. Tegenwoordig is er een gelijkmatiger verdeling van emfyseem tussen mannen en vrouwen, hoewel sommige studies nog steeds wijzen op een hogere ernst van de ziekte bij mannen, mogelijk als gevolg van anatomische en fysiologische verschillen tussen de geslachten.Incidente van emfyseem in specifieke leeftijdsgroepen
De incidentie van emfyseem neemt toe naarmate mensen ouder worden. Het begin van de ziekte kan variëren, maar meestal wordt emfyseem pas gediagnosticeerd nadat de patiënt de leeftijd van 40 of 50 jaar heeft bereikt, hoewel er zeldzame gevallen zijn van vroegtijdige ontwikkeling door genetische factoren. Emfyseem heeft de neiging om langzaam te verergeren over een periode van tientallen jaren, wat het moeilijk maakt om in de vroege stadia te diagnosticeren zonder gedetailleerde testen.Mechanisme
Emfyseem is een aandoening die gekarakteriseerd wordt door schade aan de longblaasjes (alveoli) in de longen, waardoor het moeilijk wordt om lucht uit de longen te verwijderen. Deze schade komt voort uit een verstoring van de normale balans tussen oxidatieve schade door schadelijke stoffen en de reparatieve processen van het lichaam. De longen van patiënten met emfyseem vertonen een verlaging van het aantal functionele longblaasjes, wat leidt tot een verminderde gaswisseling. Dit mechanisme wordt in gang gezet door langdurige ontsteking van de luchtwegen, veroorzaakt door bijvoorbeeld roken, luchtvervuiling of genetische factoren.Oxidatieve stress en ontsteking
Roken en andere schadelijke stoffen veroorzaken oxidatieve stress in de longen, wat leidt tot ontsteking. Bij langdurige blootstelling aan deze stoffen komt er een overmatige hoeveelheid vrije radicalen vrij, die de longweefsels beschadigen. Dit proces leidt tot de activering van ontstekingscellen, zoals neutrofielen en macrofagen, die op hun beurt stoffen vrijgeven die weefselschade bevorderen. In gezonde longen zijn er mechanismen die deze schade kunnen repareren, maar bij mensen met emfyseem is deze balans verstoord, wat leidt tot het afbreken van de longblaasjes en een verminderde longfunctie.Verlies van elastine en longstructuur
Een belangrijk mechanisme in de ontwikkeling van emfyseem is het verlies van elastine in de longblaasjes. Elastine is een eiwit dat zorgt voor de elasticiteit van de longen, wat essentieel is voor het in- en uitademen van lucht. Het verlies van elastine in de longen leidt tot een verlies van de longstructuur, wat resulteert in de verwijding van de longblaasjes en een verminderde gaswisseling. Dit beschadigt de longen permanent, waardoor het herstel moeilijk is en de longfunctie langzaam achteruitgaat.Oorzaken en risicofactoren longemfyseem: Roken
Diverse factoren veroorzaken deze chronische longaandoening waarbij geleidelijk aan een vernietiging van de longblaasjes gebeurt en ademhalingsproblemen ontstaan. Roken is de belangrijkste oorzaak. Daarnaast is blootstelling aan luchtvervuiling, zoals chemische dampen, stof en andere substanties, een mogelijke risicofactor voor het ontwikkelen van longemfyseem. Dit geldt eveneens voor irriterende dampen en stof op het werk. Patiënten met een laag lichaamsgewicht zijn ook vaker getroffen. Tot slot leidt een zeldzame, erfelijke vorm van de ziekte alfa-1-antitrypsine (AAT) deficiëntie tot longemfyseem. De productie van AAT gebeurt in de lever en AAT beschermt de longen. Omdat bij deze aandoening een tekort is van AAT, ontstaat emfyseem.Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van emfyseem vergroten. De belangrijkste factor is roken, hoewel andere factoren ook een aanzienlijke rol kunnen spelen. Langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen, genetische aanleg en infecties kunnen het risico op emfyseem verhogen.Roken
Roken is de meest voorkomende en de grootste risicofactor voor emfyseem. Roken veroorzaakt schade aan de luchtwegen en longblaasjes, wat leidt tot chronische ontsteking en verlies van longweefsel. Het risico op emfyseem neemt toe naarmate iemand langer rookt en het aantal sigaretten per dag toeneemt. Hoewel emfyseem bij de meeste rokers voorkomt, kunnen sommige rokers het langer uitstellen of een minder ernstige vorm ontwikkelen.Luchtvervuiling
Naast roken speelt blootstelling aan luchtvervuiling een belangrijke rol bij het verhogen van het risico op emfyseem. Dit geldt zowel voor vervuiling buitenshuis als binnenshuis, zoals het inademen van uitlaatgassen, stof, chemicaliën en andere schadelijke stoffen. Langdurige blootstelling aan deze stoffen kan de longen beschadigen en bijdragen aan de ontwikkeling van chronische obstructieve longziekten, waaronder emfyseem.Genetische factoren
In zeldzame gevallen kan emfyseem worden veroorzaakt door genetische factoren, zoals een tekort aan het enzym alfa-1-antitrypsine. Dit enzym beschermt de longen tegen beschadiging door enzymen die vrijkomen tijdens ontstekingen. Een tekort aan alfa-1-antitrypsine verhoogt het risico op emfyseem, zelfs bij mensen die niet roken. Deze genetische aandoening is verantwoordelijk voor een klein percentage van de gevallen van emfyseem, maar het heeft aanzienlijke gevolgen voor de patiënt.Leeftijd
De leeftijd is een risicofactor voor emfyseem, aangezien de longen naarmate mensen ouder worden van nature verzwakken. Hoewel emfyseem vaak wordt gezien bij oudere volwassenen, kan de ziekte zich ook eerder ontwikkelen bij mensen die aanzienlijke blootstelling aan risicofactoren hebben ervaren, zoals roken of luchtvervuiling.Risicogroepen
Er zijn bepaalde groepen die een verhoogd risico lopen om emfyseem te ontwikkelen. Dit zijn onder andere mensen die roken, mensen die langdurig worden blootgesteld aan schadelijke stoffen, en mensen met een genetische aanleg voor de ziekte.Rokers
Rokers, vooral degenen die lange tijd roken of veel sigaretten per dag roken, vormen de grootste risicogroep voor het ontwikkelen van emfyseem. Rokers die beginnen op jonge leeftijd en het roken gedurende tientallen jaren voortzetten, lopen het grootste risico op het ontwikkelen van deze aandoening. Het stoppen met roken kan het risico op emfyseem aanzienlijk verlagen, hoewel schade die al is aangericht vaak onomkeerbaar is.Mensen met blootstelling aan luchtvervuiling
Mensen die regelmatig worden blootgesteld aan luchtvervuiling op het werk of in hun omgeving hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van emfyseem. Beroepen waarbij mensen in contact komen met stof, chemicaliën of andere verontreinigende stoffen (bijvoorbeeld mijnwerkers, bouwvakkers, boeren) lopen een groter risico, evenals mensen die in stedelijke gebieden wonen met hoge niveaus van luchtvervuiling.Genetische aanleg
Mensen met een familiegeschiedenis van emfyseem of een genetische aanleg, zoals een tekort aan alfa-1-antitrypsine, hebben een verhoogd risico. Hoewel dit een minder vaak voorkomende oorzaak is, heeft het een aanzienlijke impact op de getroffen patiënten, die vaak op jongere leeftijd symptomen ontwikkelen en de ziekte sneller verergeren.Symptomen longen: Kortademigheid en hoesten
De symptomen variëren van mild tot ernstig bij de patiënt. Meestal komen de symptomen rond veertigjarige leeftijd tot uiting en ontwikkelen deze geleidelijk. De patiënt is vaak kortademig, en dit verergert bij inspanning. Hoesten (beruchte rokershoest) met hierbij een vertraagde, piepende inademhaling (stridor) en/of wheezing (piepend geluid bij de uitademing) zijn typische symptomen. Kortademigheid treedt aanvankelijk op bij inspanning, maar bij het vorderen van de ziekte ook in rust. De productie van kleurloos tot grijzig sputum (slijm) is ook een belangrijk kenmerk van emfyseem. Andere symptomen omvatten angst, cyanose (blauwverkleuring door zuurstoftekort) aan de lippen en vingernagels, depressie, een verminderde eetlust, extreme vermoeidheid, frequente longinfecties, gewichtsverlies, hartproblemen, hoofdpijn (vooral 's morgens, wat wijst op nachtelijke ademhalingsproblemen) en slaapproblemen.Alarmsymptomen
De alarmsymptomen van emfyseem zijn vaak subtiel in de vroege stadia, maar na verloop van tijd kunnen de symptomen verergeren en ernstiger worden. Het herkennen van deze symptomen is cruciaal voor het stellen van een vroege diagnose en het starten van een effectieve behandeling.Kortademigheid
Een van de belangrijkste symptomen van emfyseem is kortademigheid, vooral bij inspanning. Naarmate de ziekte vordert, kan kortademigheid optreden bij dagelijkse activiteiten, zoals het lopen of traplopen. Dit komt doordat de longen steeds minder efficiënt worden in het opnemen van zuurstof.Chronische hoest en slijmproductie
Veel patiënten met emfyseem ontwikkelen een chronische hoest, vaak met slijmproductie. Dit kan het gevolg zijn van de irritatie van de luchtwegen door rook of andere schadelijke stoffen. Hoewel hoesten vaak geassocieerd wordt met bronchitis, kan het een vroeg teken zijn van emfyseem.Vermoeidheid en gewichtsverlies
Vermoeidheid is een veelvoorkomend symptoom bij emfyseem, aangezien het lichaam harder moet werken om zuurstof op te nemen. Gewichtsverlies kan ook optreden, vooral in de latere stadia van de ziekte, wanneer de longen ernstig beschadigd zijn.Pijn op de borst
Pijn op de borst kan optreden als gevolg van de spanningen die emfyseem op het ademhalingssysteem legt. Deze pijn is vaak het gevolg van inspanning of een acute exacerbatie van de ziekte.Diagnose en onderzoeken
Tijdens een lichamelijk onderzoek en een anamnese (vraaggesprek met de patiënt) bemerkt de arts de zichtbare symptomen. Dit vraaggesprek is belangrijk om andere aandoeningen, zoals astma en hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart), uit te sluiten. Als de arts zijn stethoscoop gebruikt en op de longen plaatst, hoort hij afwijkende ademgeluiden. Hij bemerkt ook een tonvormige borst met een uitgezette ribbenkast bij de patiënt. Deze symptomen zijn zichtbaar omdat zich hierin de grotere longen bevinden. De longen zijn groter omdat ze harder proberen te werken.
Elektrocardiografie (hartfilmpje) / Bron: CardioNetworks, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)De patiënt krijgt een longfunctieonderzoek waarbij de arts de uitwisseling van zuurstof en kooldioxide in de longen meet. Dit gebeurt via spirometrie (eenvoudig onderzoek om de longfunctie te meten of een expiratoire piekflow (bij dit onderzoek blaast de patiënt lucht uit de longen in een apparaat dat de snelheid hiervan meet). Ook voert de arts een bloedonderzoek uit om de hoeveelheid kooldioxide en zuurstof in het bloed te controleren.
Bovendien is een thoraxfoto (radiografisch onderzoek) van de borstkas (foto's van interne weefsels, botten en organen) vereist, evenals een CT-scan. De arts voert tevens een sputumkweek uit. Voor dit onderzoek hoest de patiënt materiaal op uit de longen en in de mond. Het is via dit onderzoek makkelijk om een infectie op te sporen. Tot slot is een elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart) nodig. Dit onderzoek meet de elektrische activiteit van het hart, toont abnormale ritmes (aritmie) en spoort hartspierschade op.
Differentiële diagnose
De symptomen van longemfyseem lijken op andere longaandoeningen of gezondheidsproblemen. Enkele voorbeelden van deze aandoeningen zijn: bronchiëctasieën, bronchitis en lymfangioleiomyomatose.
Behandeling chronische longaandoening
De arts voert een ondersteunende en symptomatische behandeling uit bij de patiënt, zodat zijn kwaliteit van leven verhoogt. Het beschadigde longweefsel valt namelijk niet meer te herstellen. De patiënt neemt hiervoor zelf ook een aantal zelfzorgmaatregelen.Zelfzorg
De patiënt stopt onmiddellijk met roken, wat de gezondheid van de longen zeker ten goede komt. Ook vermijdt de patiënt rook van anderen en verwijdert hij alle andere luchtverontreinigende stoffen uit het huis en de werkplek. Daarnaast is een gezonde en evenwichtige voeding belangrijk omdat gewichtsverlies vaak optreedt.
Professionele medische zorg
De professionele medische behandeling bestaat uit antibiotica die bacteriële infecties bestrijden, luchtwegverwijders en andere orale en geïnhaleerde geneesmiddelen die hoest en een piepende ademhaling behandelen. Een infectie verergert de symptomen van emfyseem. Een jaarlijks vaccin tegen pneumonie (pneumokokkeninfectie) en griep (influenza) is daarom aanbevolen. Via een speciaal longrevalidatieprogramma voert de patiënt ademhalings- en andere oefeningen uit om het lichaam te versterken. Daarnaast is zuurstoftherapie nuttig. Voedingsondersteuning helpt bij ondervoeding en gewichtsverlies. Chirurgie is soms nodig om het beschadigde gebied van de longen te verwijderen en in sommige gevallen wordt een longtransplantatie overwogen.
Prognose longemfyseem
De prognose bij longemfyseem varieert sterk afhankelijk van de ernst van de aandoening, de mate van longschade, en de effectiviteit van de behandeling en zelfzorgmaatregelen.- Ernst van de aandoening: Longemfyseem is een progressieve aandoening die niet volledig omkeerbaar is. De vooruitgang van de ziekte kan echter worden vertraagd met effectieve behandeling en levensstijlveranderingen.
- Kwaliteit van leven: Patiënten met longemfyseem kunnen een aanzienlijke verbetering van hun kwaliteit van leven ervaren door het volgen van een behandelplan dat bestaat uit stoppen met roken, medicatie, ademhalingsoefeningen en zuurstoftherapie.
- Levensverwachting: De levensverwachting kan variëren. Patiënten die vroegtijdig worden gediagnosticeerd en effectief behandeld, kunnen een relatief normale levensduur hebben. De progressie van de ziekte kan echter leiden tot een verminderde levensverwachting, vooral in gevorderde stadia.
- Longfunctie: Ondanks behandeling kan de longfunctie verder afnemen. Het tempo van de achteruitgang kan echter worden vertraagd door het naleven van het behandelplan en door gezonde leefstijlkeuzes.
- Complicaties: Complicaties zoals frequent optreden van longinfecties, zuurstoftekort en cor pulmonale kunnen de prognose beïnvloeden en de behandeling complexer maken.
- Revalidatie en behandeling: Deelname aan longrevalidatieprogramma's en het naleven van medische aanbevelingen kan de prognose verbeteren door de symptomen te verlichten en de algehele gezondheid te verbeteren.
Kortom, de prognose bij longemfyseem is sterk afhankelijk van individuele omstandigheden, waaronder de ernst van de ziekte en de mate van betrokkenheid bij het behandelplan.
Complicaties longziekte
Mogelijke complicaties omvatten opstoten van bronchopneumonie (ontsteking van luchtpijpvertakkingen en longen) bij chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen). Daarnaast ontstaat mogelijk zuurstoftekort bij de patiënt met ademnood als gevolg. Cor pulmonale (rechtszijdig hartfalen) is een andere complicatie. Dit is een aandoening waarbij het hart vergroot is door overbelasting, waarbij de patiënt symptomen heeft van hartfalen. Tot slot is een pneumothorax (klaplong) mogelijk.Preventie longemfyseem
De meest effectieve manier om emfyseem te voorkomen is door niet te roken en blootstelling aan schadelijke stoffen te vermijden. Hier zijn enkele preventieve maatregelen:- Stoppen met roken is cruciaal voor zowel de preventie als de behandeling van emfyseem. Voor rokers is het belangrijk om professionele hulp te zoeken bij het stoppen met roken.
- Vermijd blootstelling aan luchtvervuiling en schadelijke stoffen zoals chemische dampen, stof en irriterende dampen op de werkplek.
- Zorg voor een gezonde leefstijl met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging om de algehele gezondheid van de longen te ondersteunen.
- Laat regelmatig longcontroles uitvoeren als u werkt in een omgeving met verhoogd risico op luchtwegirritatie of als er een familiale aanleg is voor longaandoeningen.
- Vaccinaties tegen pneumonie en griep kunnen helpen om infecties te voorkomen die de symptomen van emfyseem kunnen verergeren.
Met deze maatregelen kunnen de risico's op de ontwikkeling van emfyseem aanzienlijk verminderd worden.
