COPD: Longaandoening - Chronisch obstructief longlijden

COPD, oftewel chronische obstructieve longziekte, is een chronische longziekte gekenmerkt door luchtwegontsteking, luchtwegvernauwing en afbraak van longweefsel. De belangrijkste oorzaak van COPD is roken. Andere risicofactoren zijn luchtverontreiniging, beroepsmatige blootstelling aan stof en chemische stoffen, evenals scheikundige en fysische irriterende stoffen. De belangrijkste symptomen van deze progressieve chronische aandoening zijn hoesten, kortademigheid en slijmproductie. De behandeling van COPD omvat medicatie, het vermijden van uitlokkende factoren en andere therapeutische benaderingen.

• Verzamelnaam
• Epidemiologie COPD
• Symptomen van chronisch obstructief longlijden
• Diagnose van emfyseem
• Indeling in verschillende stadia van ernst van COPD
• Therapie
• Prognose van de aandoening
• Complicaties
• Preventie

Verzamelnaam

COPD is een verzamelnaam voor chronische aandoeningen die de luchtwegen aantasten. Het omvat chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) en emfyseem.

Chronische Bronchitis

Chronische bronchitis is gekenmerkt door een langdurige ontsteking van de luchtpijpvertakkingen, wat leidt tot een chronisch productieve hoest met een verhoogde slijmproductie. Deze aandoening resulteert in een onomkeerbare beschadiging van de luchtwegwanden, wat leidt tot vernauwing van de kleinere luchtwegen en ademhalingsproblemen.

Emfyseem

Bij emfyseem treedt er schade op aan de wanden van de alveoli (longblaasjes), wat resulteert in verlies van elasticiteit, het samenvoegen van alveoli tot grotere bullae (met lucht gevulde ruimtes) en een vermindering van de longdiffusiecapaciteit. Hierdoor wordt de uitwisseling van koolstofdioxide en zuurstof bemoeilijkt, wat leidt tot kortademigheid. Deze kortademigheid verergert geleidelijk en kan uiteindelijk leiden tot schade aan de longen en het hart.

De beschadiging van de alveolaire wanden wordt verergerd door elastase-enzymen, die normaal door het alfa-1 antitrypsine uit de lever worden ingehouden:

• Alfa-1 antitrypsine, geproduceerd in de lever, remt normaal gesproken elastase.
• Sigarettenrook vermindert de effectiviteit van alfa-1 antitrypsine, waardoor elastase meer schade aanricht.
• Sigarettenrook stimuleert ook de productie van elastase in de longen.
• Emfyseem kan vroegtijdig optreden bij mensen met een erfelijke metabole aandoening die leidt tot een tekort aan alfa-1 antitrypsine.

Naast schade aan de alveolaire wanden kan er ook beschadiging optreden van de wanden van de bloedvaten in de longcirculatie, wat leidt tot een verhoogde druk in de kleine circulatie.

Epidemiologie COPD

COPD komt het meest voor in landen met hoge rookprevalentie. De prevalentie van COPD neemt toe met de leeftijd en is doorgaans hoger bij mannen dan bij vrouwen. Het geslachtsverschil is aan het afnemen door een toename van rookgedrag bij vrouwen, die ook gevoeliger zijn voor sigarettenrook dan mannen. COPD vormt een belangrijk gezondheidsprobleem, met veel medische consulten en ziekenhuisopnames, en is wereldwijd de vierde belangrijkste doodsoorzaak.

Symptomen van chronisch obstructief longlijden

De algemene symptomen van COPD omvatten hoesten, kortademigheid en slijmproductie. De symptomen kunnen variëren afhankelijk van de leeftijd en de ernst van de aandoening.

Hoesten

Bij COPD produceren de luchtwegen overvloedig slijm (sputum). Hoesten is een reflex om het slijm te verwijderen. Bij beginnende COPD wordt deze hoest vaak aangeduid als “rokershoest”. Nachtelijk hoesten, hoesten tijdens de nacht, komt eveneens voor.

Kortademigheid

In de vroege stadia van COPD treedt kortademigheid op tijdens zware lichamelijke inspanningen. Naarmate de ziekte vordert, kan kortademigheid optreden bij minimale inspanning en zelfs in rust.

Slijmproductie

Patiënten met COPD hebben vaak een verhoogde slijmproductie. Normaal gesproken worden slijmen spontaan verwijderd door de luchtwegen, maar bij COPD is dit proces verstoord, waardoor patiënten moeten hoesten om slijm te verwijderen. Slijmen zijn meestal helder, wit of lichtgeel. Gekleurde fluimen of bloed in de slijmen kunnen wijzen op een infectie of andere aandoeningen. Postnasale drip (overmatig slijm in de achterkant van de keel) is ook een mogelijk teken van COPD.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen kunnen angst, piepende ademhaling (wheezing), en vermoeidheid omvatten. Vanaf ongeveer veertig jaar kan de patiënt chronisch hoesten en kleurloos tot grijs sputum ophoesten. Tussen de vijftig en zestig jaar kan de patiënt last krijgen van regelmatige acute bronchitis opwinter, gepaard met etterige fluimen, wheezing en toegenomen dyspnoe (kortademigheid). Personen ouder dan zestig ontwikkelen vaak emfyseem, met klachten van dyspnoe die hun vermogen om inspanningen te leveren beperkt.

Diagnose van emfyseem

De diagnose van emfyseem wordt gesteld door een grondig klinisch onderzoek en observatie van typische kenmerken zoals een vatvormige thorax, beperkte thoraxexpansie en vertraagde piepende expiratie (reutels). Verdere diagnostische onderzoeken kunnen een RX-thorax (radiografisch onderzoek), een CT-thorax (CT-scan) en een longfunctieonderzoek (spirometrie) omvatten.

Bron: Classificatie van de ernst van chronisch obstructief longlijden. (Handboek medische ziekteleer, blz. 297)

Indeling in verschillende stadia van ernst van COPD

COPD kan worden ingedeeld in verschillende stadia:

• Stadium 0: Verhoogd risico: Hoesten en fluimen.
• Mild: Gewoonlijk hoesten en fluimen, met lichte symptomen.
• Matig: Dyspnoe bij inspanning, verergerend bij toenemende belasting.
• Ernstig: Toename van dyspnoe; herhaalde acute opstoten; verminderde kwaliteit van leven.
• Zeer Ernstig: Sterk beperkte levenskwaliteit; levensbedreigende acute opstoten.

Therapie

De behandeling van COPD is afhankelijk van het stadium van de ziekte:

1. Vermijden van risicofactoren; jaarlijkse griepvaccinatie.
2. Kortwerkende bronchodilatatoren (luchtwegverwijders), indien nodig.
3. Eén of meerdere langwerkende bronchodilatatoren op continue basis.
4. Inhalatiecorticoïden.
5. Chronische O2-toediening indien nodig; mogelijk chirurgische ingrepen zoals een longtransplantatie.

Bij plotselinge verergering van de symptomen kan een medicamenteuze behandeling vereist zijn. De patiënt kan antibiotica krijgen bij acute infectieuze opstoten en corticosteroïden oraal of intraveneus. Bij acute respiratoire insufficiëntie wordt O2 voorzichtig toegediend op basis van bloedgaswaarden. In ernstige gevallen kan kunstmatige beademing nodig zijn bij uitgesproken dyspnoe, tachypnoe (snelle ademhaling), somnolentie (slaperigheid) en cardiovasculaire complicaties. Cor pulmonale wordt behandeld met geneesmiddelen en diuretica (plasmiddelen), en een zoutarm dieet kan ook nuttig zijn.

Prognose van de aandoening

In tegenstelling tot astma, waarbij luchtwegenvernauwing en ontsteking ook optreden, is COPD een progressieve en vaak onomkeerbare ziekte. De aandoening verergert meestal na verloop van tijd en is momenteel ongeneeslijk, hoewel de symptomen met de juiste behandeling en levensstijlveranderingen kunnen worden beheerd.

Complicaties

Patiënten met COPD kunnen verschillende complicaties ondervinden:

• Bronchopneumonie: Dit is een ontsteking van de luchtpijpvertakkingen en longen die vaak voorkomt bij chronische bronchitis. Het kan leiden tot verergering van de symptomen, zoals verhoogde hoest en slijmproductie, en een verdere verzwakking van de algehele gezondheid.
• Pneumothorax: Dit kan optreden door de ruptuur van een bulla (met lucht gevulde ruimte in de longen) naar de pleura, wat resulteert in een klaplong. Dit veroorzaakt pijn op de borst en ademhalingsproblemen.
• Alveolaire hypoventilatie: Dit gebeurt wanneer de alveoli (longblaasjes) onvoldoende worden geventileerd, wat leidt tot een verhoogd koolstofdioxide-niveau in het bloed en een verminderde zuurstofopname. Dit kan resulteren in ernstige ademhalingsmoeilijkheden.
• Respiratoire insufficiëntie: Bij ernstige COPD kan de longfunctie zo veel afnemen dat de longen niet voldoende zuurstof kunnen aanleveren of koolstofdioxide kunnen afvoeren. Dit leidt tot chronische ademhalingsproblemen en kan levensbedreigend zijn.
• Cor pulmonale: Dit is een vorm van hartfalen die wordt veroorzaakt door langdurige hoge bloeddruk in de longcirculatie als gevolg van COPD. Symptomen van cor pulmonale omvatten hartfalen, zoals vermoeidheid, zwelling van de benen en voeten (oedeem), en een verhoogde belasting van het rechterhart.

Preventie

Het voorkomen van COPD en het vertragen van de voortgang ervan kan door de volgende maatregelen:

• Rookstop: Het vermijden of stoppen met roken is de belangrijkste preventieve maatregel. Roken is de grootste risicofactor voor COPD en stoppen kan de progressie van de ziekte aanzienlijk vertragen.
• Vermijden van blootstelling aan luchtverontreiniging: Het minimaliseren van blootstelling aan verontreinigende stoffen, zowel binnen als buiten, helpt om de longen te beschermen.
• Beroepsmatige bescherming: Personen met een beroep dat hen blootstelt aan stof of chemische stoffen moeten passende beschermingsmiddelen dragen en maatregelen nemen om blootstelling te minimaliseren.
• Vaccinatie: Jaarlijkse griepvaccinatie kan helpen om complicaties door griep te voorkomen en verkoudheids- en infectieziekten te verminderen.
• Regelmatige medische controles: Vroege detectie van verslechtering en tijdige behandeling van symptomen kunnen bijdragen aan het behoud van de longfunctie.
• Gezonde levensstijl: Een gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging kunnen de algehele gezondheid verbeteren en de kwaliteit van leven bij COPD-patiënten verhogen.

Lees verder

• Bronchitis: Ontsteking van de luchtpijpvertakkingen
• Emfyseem: Longaandoening met kortademigheid en hoesten
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie
• Restrictieve longziekte: Chronische longaandoening met hoest
• Obstructieve longziekte: Chronische longaandoening met hoest