Bronchospasmen: Spierkrampen aan luchtpijp met ademnood

Bronchospasmen is een symptoom waarbij de spieren die langs de luchtwegen van de longen lopen, vernauwen of verstijven. Door de verkramping van de spieren rond de luchtpijp is de luchtstroom met 15% of meer verminderd. Dit symptoom komt vaker voor bij patiënten met een long- of luchtwegaandoening, en ook jonge kinderen zijn sneller getroffen. Daarnaast veroorzaken diverse risicofactoren zoals uitlokkende stoffen en koud weer dit soms levensbedreigend symptoom. Ademnood en hoesten zijn enkele tekenen van de spierkrampen aan de luchtpijp. Luchtwegverwijders (luchtwegverwijderaars) vormen de basis voor de behandeling van bronchospasmen, al behandelt de arts ook steeds het onderliggend probleem.

• Oorzaken
• Risicofactoren van bronchospasmen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Problemen met ademen
• Ademnood
• Anafylactische shock
• Alarmtekens
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van verkramping van spieren rond luchtpijp
• Kortwerkende luchtwegverwijders
• Langwerkende luchtwegverwijders in combinatie met corticosteroïden
• Behandeling van onderliggend probleem
• Allergenen
• Anafylactische shock
• Bacteriële infecties
• Inspanning
• Medicijnen
• Preventie van spierkrampen aan de luchtpijp

Oorzaken

Een bronchospasme is een tijdelijke vernauwing van de bronchiën (luchtwegen naar de longen) veroorzaakt door een samentrekking van de spieren in de longwanden, door een ontsteking van de longwand of door een combinatie van beiden. Deze samentrekking en ontspanning van de spieren wordt gereguleerd door het autonome zenuwstelsel. Een samentrekking is soms ook het gevolg van de afgifte van stoffen tijdens een allergische reactie.

Risicofactoren van bronchospasmen

Veel voorkomende oorzaken van bronchospasmen zijn toe te wijzen aan aandoeningen of omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Volgende medische aandoeningen veroorzaken bronchospasmen:

• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• chronische obstructieve longaandoening (COPD)
• emfyseem (longaandoening met kortademigheid en heosten)
• luchtweginfecties zoals een verkoudheid op de borst
• psychische stress
• virale, bacteriële en schimmelinfecties van de longen

Bronchospasmen zijn voorts geassocieerd met verschillende soorten atopische rhinitis, een chronische aandoening die de vorming van droge korsten in de neusholten en het geleidelijke verlies van de slijmvliesbekleding veroorzaakt.

Omgevingsfactoren

Ook een aantal omgevingsfactoren leiden mogelijk tot bronchospasmen:

• allergenen: De verkramping van de spieren rond de luchtpijp ontstaat ook door allergenen zoals latex, huidschilfers van huisdieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), pollen, schimmelsen stof.
• drugsmisbruik
• lichaamsbeweging: niet alleen bij patiënten met astma komen dan bronchospasmen tot stand
• lucht irriterende stoffen zoals:
• dampen van chemicaliën die afkomstig zijn van reinigingsproducten en machines
• koude of droge lucht
• luchtvervuiling
• rook (van een brand)
• sterke geuren
• te veel lucht uit een ventilator
• medicijnen zoals:
• antibiotica
• algemene anesthesie, meestal met irritatie van de luchtwegen
• bloedverdunnende medicijnen, zoals bètablokkers en niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's: ontstekingsremmers)
• luchtwegverwijder: Sommige chemicaliën die aanwezig zijn in medicijnen die voor het openen van luchtwegen (luchtwegverwijders) veroorzaken soms ook bronchospasmen, hoewel dit een zeldzame bijwerking is.
• roken
• sommige voedingsadditieven en chemicaliën

Symptomen: Problemen met ademen

Ademnood

De tekenen van bronchospasmen zijn redelijk duidelijk, terwijl de ernst van de symptomen direct gerelateerd is aan de mate waarin de luchtwegen vernauwd zijn, of hoeveel lucht is beperkt. Veel voorkomende symptomen van bronchospasmen zijn onder andere:

• ademnood: onvoldoende lucht kunnen inademen of niet goed kunnen ademen (vooral ’s nachts, ’s morgens of na het sporten)
• duizeligheid
• een piepend of fluitend geluid bij het inademen (stridor)
• hoesten
• kortademigheid
• pijn, benauwdheid en een gevoel van beklemming op de borst en rug
• vermoeidheid of uitputting zonder duidelijke reden

Anafylactische shock

Wanneer patiënten door een allergeen kampen met een spierkramp aan de luchtpijp, krijgen ze mogelijk te maken met een ernstige allergische reactie, beter bekend als een anafylactische shock. Een gezwollen keel, een gezwollen tong, benauwdheid, een piepend geluid bij de uitademing (wheezing), bewustzijnsverlies een lage bloeddruk en veranderingen aan de huid zijn slechts enkele kenmerken van deze levensbedreigende situatie.

Alarmtekens

Bij volgende ernstige of verontrustende tekenen is het nodig om meteen naar de spoedeisende hulp te gaan. Wanneer patiënten namelijk slechts beschikken over een minimale luchtstroom, zijn ze in ademnood en is sprake van een noodsituatie.

Volgende alarmtekens zijn bekend

• blauwe vingernagels of teennagels (cyanose)
• bloed spuwen of ophoesten (hemoptysie)
• een snelle of onregelmatige hartslag (tachycardie)
• het ophoesten van slijm, vooral als donker of verkleurd slijm
• koorts
• problemen om voldoende lucht of ademhaling te krijgen
• spasmen die duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd veroorzaken
• spasmen die interfereren met de dagelijkse activiteiten
• spasmen die optreden na het inhaleren van een allergeen
• spasmen die verergeren of alleen optreden tijdens een fysieke inspanning
• spasmen die zonder duidelijke reden optreden
• tekenen van een ernstige allergische reactie
• zeer pijnlijke bronchospasmen

Diagnose en onderzoeken

Meestal bevraagt de arts de patiënt inzake de geschiedenis van longaandoeningen en allergieën. Daarna neemt hij een stethoscoop en voert hij een auscultatie uit. Hij beluistert met andere woorden naar de longgeluiden. Daarnaast zijn aanvullende onderzoeken soms nuttig om de ernst van de verminderde luchtstroom te beoordelen, al bekijkt de arts wel hoe de toestand van de patiënt is. Veelvoorkomende onderzoeken bij bronchospasmen zijn:

• een spirometrie: De patiënt ademt diverse keren in en uit met matige en maximale kracht op een buisje dat is aangesloten op de computer.
• een pulsoximetrie: Dit apparaat meet de hoeveelheid zuurstof in het bloed en is bevestigd aan de vinger of het oor.
• arteriële bloedgasonderzoeken: Hiervoor is een bloedonderzoek vereist om de aanwezige zuurstof- en koolstofgehalten in het bloed te bepalen.
• beeldvormende onderzoeken: röntgenfoto’s van de borstkas (thoraxfoto) en een CT-scan van de longen sluiten eventuele infecties of longaandoeningen uit.
• Eucapnische hyperventilatie provocatietest: Met dit onderzoek bepaalt de arts of bronchospasme het resultaat is van een fysieke inspanning. Tijdens deze test inhaleert een patiënt een mengsel van zuurstof en koolstofdioxide. De arts bestudeert dan de wijzigingen in de longfunctie.

Behandeling van verkramping van spieren rond luchtpijp

In de meeste gevallen zet de arts luchtwegverwijders in. Daarnaast behandelt hij het onderliggend probleem. Voor ernstige of chronische situaties beveelt de arts corticosteroïden aan zodat de ontstekingen in de luchtwegen verminderen en de luchtstroom verhoogt.

Luchtwegverwijders
Voor de meeste patiënten met bronchospasmen zet de arts bronchodilatoren (luchtwegverwijders) in. Deze medicijnen zorgen ervoor dat de luchtwegen vergroten, waardoor de luchtstroom toeneemt. De drie meest voorkomende soorten bronchodilatoren zijn bèta-agonisten, anticholinergica (medicatie die de spierbewegingen remt) en theofylline. Deze medicijnen bestaan in tabletvorm en in een injecteerbare, vloeibare vorm, maar de meest effectieve behandelingsmethode gebeurt via inhalatie (inademing). De behandeling met deze luchtwegverwijders is wel sterk individueel, waarbij de arts kijkt naar de ernst, frequentie en oorzaak van de spasmen.

Kortwerkende luchtwegverwijders

Kortwerkende luchtwegverwijders zijn reeds werkzaam binnen enkele minuten na de inademing; de werking houdt enkele uren aan. Artsen schrijven kortwerkende luchtwegverwijders voor voor een snelle verlichting van plotselinge, ernstige spasmen en voor de behandeling van spasmen die veroorzaakt zijn door inspanning. Normaal gezien hebben patiënten deze geneesmiddelen maar één of twee keer per week nodig. De meeste kortwerkende luchtwegverwijders zijn verkrijgbaar in een vloeibare vorm, maar een vernevelaar wijzigt dit in een inhaleerbare ‘damp’.

Langwerkende luchtwegverwijders in combinatie met corticosteroïden

Patiënten die in een chronische vorm lijden aan spierkrampen van de luchtpijp, gebruiken langwerkende medicijnen in combinatie met inhalatie-steroïden om spasmen te behandelen en te voorkomen. In de meeste gevallen nemen de patiënten twee- of driemaal per dag en op vaste tijdstippen langwerkende luchtwegverwijders. Deze medicijnen zijn niet nuttig voor een snelle verlichting van de spasmen.

Behandeling van onderliggend probleem

Allergenen

Zijn de bronchospasmen het resultaat van een allergeen, een irriterend middel of een geneesmiddel, dan moet de patiënt dit vermijden of de blootstelling hieraan verminderen of verwijden.

Anafylactische shock

De arts behandelt de levensbedreigende situatie met medicijnen zoals adrenaline, antihistaminica, corticosteroïden en eventuele vochttoediening. Beademing of een tracheostomie (chirurgisch een buisje plaatsen in de luchtpijp om voldoende zuurstof in het lichaam te krijgen) is soms nodig om deze vorm van een shock te behandelen.

Bacteriële infecties

Wanneer bronchospasmen het gevolg zijn van bacteriële infecties, schrijft de arts tevens antibiotische medicijnen voor.

Inspanning

Wanneer de bronchospasmen van een patiënt het gevolg zijn van een inspanning, vermindert het nemen van langwerkende bronchodilatoren en inhalatiecorticosteroïden vijftien tot twintig minuten vóór het sporten de kans op spasmen.

Medicijnen

Wanneer anesthetica verantwoordelijk zijn voor het symptoom, zet de arts bijkomende anesthesiegeneesmiddelen in. Ook schrijft hij andere medicijnen voor als deze de veroorzaker zijn van de spierkrampen aan de luchtpijp.

Preventie van spierkrampen aan de luchtpijp

Het risico op bronchospasmen verkleinen is mogelijk via deze eenvoudige tips:

• door de neus ademen bij koude en droge lucht
• op zeer koude dagen enkel binnenshuis lichamelijke beweging uitvoeren; buitenshuis is het nodig om een sjaal over de neus en mond te dragen
• regelmatig laten vaccineren (voor patiënten met een zwak immuunsysteem en ouderen)
• stoppen met roken en ook passieve rook vermijden
• veel drinken om slijmen in de borst los te maken
• vijf tot tien minuten voor het sporten opwarmen en net zolang ook weer afkoelen na het sporten
• zieke patiënten vermijden

Lees verder

• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Bronchitis: Ontsteking van de luchtpijpvertakkingen
• COPD: Longaandoening - Chronisch obstructief longlijden
• Emfyseem: Longaandoening met kortademigheid en hoesten
• Stridor: Gierende, piepende ademhaling