Hyperventileren: wat doe je eraan?

Misschien heb je het wel eens meegemaakt: je begint steeds zwaarder adem te halen en lijkt wel in ademnood. Je bent aan het hyperventileren. Misschien is er zojuist iets gebeurd wat je emotioneel heeft aangetast, of was je in een grote drukte. Wat kun je doen om weer tot rust te komen? Hoe voorkom je hyperventilatie?

Hyperventilatie

Hyperventilatie gaat over het te veel ademen (hyper = te veel, ventilatie = ademen). De balans tussen zuurstof en koolstofdioxide is dan verstoort. Het gaat niet alleen om snel ademen, maar om werkelijk te veel zuurstof in het lichaam. Dit is niet het absolute niveau van zuurstof, want dit is over het algemeen bij de mens 100%. Het gaat erom dat er te veel zuurstof is in relatie met koolstofdioxide. Dus eigenlijk is er te weinig koolstofdioxide.

Het kan ook zijn dat hyperventilatie optreedt door een tekort aan zuurstof. Het gaat hierbij dan om hypoxie.

Hypoxie

Soms zit er te weinig zuurstof in de lucht en vervolgens ook in het bloed. Dit kan ertoe leiden dat iemand gaat hyperventileren om het zuurstofgehalte weer te doen toenemen. Te weinig zuurstof kan optreden in drukke ruimtes waar onvoldoende lucht kan worden ingeademd, of wanneer je in de bergen bent (bijvoorbeeld bij bergbeklimmers). Ook bij zware inspanningen kan zuurstofgebrek optreden, zoals bij zware fysieke inspanningen.

Oorzaken van hyperventilatie

Verschillende oorzaken bestaan voor het hyperventileren. Het kan worden veroorzaakt door:

• Vermoeidheid
• Emotionaliteit
• Stress
• Paniekaanval
• Verkeerd ademhalen
• Angst
• Zuurstofgebrek
• Drukte

Hyperventilatie is geen ziekte op zichzelf, maar een symptoom van een andere ziekte. Het kan ook optreden bij astma (tijdens de astma aanval) of bij metabole acidose (bijvoorbeeld bij een ontregelde diabetes mellitus type 1).

Bij lang staan in een volle ruimte, of beklemmende omgeving, kun je sneller in ademnood komen. Tevens kan het voorkomen bij een beangstigde situatie waardoor je (onbewust) sneller gaat ademen. Dit leidt vervolgens tot een beklemmend gevoel. Te weinig koolzuurgas komt in het lichaam, of juist te veel zuurstof. Paniek kan ertoe leiden dat de hyperventilatie verergert.

Oplossing hyperventilatie

In zakje ademen

Een typerend beeld bij hyperventilatie is het in een zakje ademen. De reden hiervoor is dat er een tekort is aan koolstofdioxide en deze dus weer herademt moet worden. Het koolstofdioxide-gehalte moet weer toenemen in het lichaam en de snelste manier is door uitgeademde lucht opnieuw in te ademen. Bij voorkeur wordt een papieren of plastic zak gebruikt.

Tegenwoordig wordt de methode minder gebruikt, en vaak niet eens aangeraden, omdat het af blijkt te houden van de verwachting van de patiënt en het gedwongen bewuste en gecontroleerde ademhalen. Ademen in een zak kan gevaarlijk zijn wanneer het gaat om astma of een hartaanval, en als je hiervan niet zeker bent (zeker bij een ander) is het geen goede optie!

Ademhalingsoefeningen

Vaak gaat hyperventilatie samen met stress en paniekgevoelens. Het is dan ook aan te raden om te ontspannen en tot rust te komen. Door rustig adem te halen (lang inademen, vasthouden, weer uitademen) wordt de ademhaling onder controle gehouden. Ook helpt het om afleiding te zoeken.

Hyperventilatie zal niet leiden tot flauwvallen. Hyperventilatie, of in ieder geval het gevoel daarbij, kan worden opgewekt door zelf voor één of twee minuten versneld adem te halen.

Extra zuurstof

Terwijl bij een tekort aan koolstofdioxide juist uitgeademde lucht terug moet komen, is dus niet het geval bij hypoxie. Dan moet er juist meer zuurstof in de longen komen. Zuurstofflessen bieden een oplossing voor bergbeklimmers, maar ook kunnen bronchospasmen (geneesmiddel) worden toegepast, bijvoorbeeld via een puffer (aerosol).

---

Zie ook:
Moeilijke stoelgang: wat doe je eraan?
Keelpijn: wat doe je eraan?
Buikpijn: wat doe je eraan?
Hoofdpijn: wat doe je eraan?
Flauwvallen: wat doe je eraan?