Convulsies (stuipen): Oncontroleerbare bewegingen

Tijdens convulsies gaat een patiënt oncontroleerbaar snel en ritmisch trillen, waarbij de spieren herhaaldelijk samentrekken en ontspannen. Daarbij treden ook veranderingen in het bewustzijn op. Een convulsie wijst mogelijk op de aanwezigheid van een eenmalige of langdurige medische aandoening. Stuiptrekkingen zijn vaak onverwacht en veroorzaken vaak bezorgdheid voor alle betrokkenen. Patiënten met convulsies hebben dringende medische aandacht nodig om de aanval te doen stoppen, de oorzaak te achterhalen en toekomstige sterke krampaanvallen te voorkomen.

• Synoniemen van convulsies
• Convulsies versus epileptische aanvallen
• Oorzaken van stuipen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van sterke krampaanvallen
• Eerste hulp bij ongevallen (EHBO)
• Professionele medische behandeling
• Prognose van stuiptrekkingen

Synoniemen van convulsies

Synoniemen voor convulsies zijn:

• eclampsie
• sterke krampaanvallen
• stuipen
• stuiptrekkingen
• toevallen

Convulsies versus epileptische aanvallen

Omdat epileptische aanvallen meestal convulsies omvatten, gebruiken mensen de term convulsie soms als een synoniem voor een epileptische aanval. Niet alle epileptische aanvallen leiden echter tot convulsies en niet alle convulsies zijn het gevolg van epileptische aanvallen. Convulsies komen bijvoorbeeld ook tot stand bij een elektrische schok.

Oorzaken van stuipen

Er zijn veel aandoeningen die leiden tot convulsies. Sterke krampaanvallen zijn het resultaat van aandoeningen waarbij de hersenen rechtstreeks getroffen zijn of anders van ernstige systemische (hele lichaam) aandoeningen die de hersenfunctie ook aantasten. Veel van deze aandoeningen veroorzaken extreme veranderingen in het lichaam, wat resulteert in een krampachtige reactie. Sommige aandoeningen leiden bovendien tot vochtonevenwichtigheden en/of elektrolytenstoornissen die tot een stuiptrekking leiden. Elektrolyten, zoals natrium, kalium en calcium, moeten binnen een zeer specifieke concentratie in het lichaam blijven om normale fysieke functies te ondersteunen. Onevenwichtigheden in de vochthuishouden en elektrolyten verstoren de normale hersenfuncties en veroorzaken veranderingen in het bewustzijn en uiteindelijk ook fysieke convulsies.

De meest voorkomende oorzaken van convulsies zijn onder meer:

• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• diabetische crisis (extreem hoge bloedsuikerspiegels of lage bloedsuikerspiegels)
• een beroerte
• een convulsieve epileptische aanval
• een drugsoverdosis
• een ernstige allergische reactie (anafylaxie)
• een ernstige infectie zoals meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek, encefalitis of sepsis (infectie die zich door het bloed verspreidt)
• een genetisch defect
• een hersentumor
• een hoofdtrauma
• een reactie op medicatie
• een tekort aan vitamine B6
• een zonnesteek (oververhitting van het lichaam door een defect van het koelsysteem)
• ernstig overgeven en/of diarree
• ernstige ondervoeding
• ernstige uitdroging of een overmatige hydratatie
• ontwenning van alcohol
• ontwenning van drugs
• ontwenning van medicijnen
• orgaanfalen zoals acuut nierfalen
• overmatig bloedverlies door trauma of een inwendige bloeding
• zeer hoge koorts (koortsstuipen)
• zuurstofgebrek in de hersenen

Symptomen

Een convulsie beschrijft een episode waarbij een patiënt grillige, meestal onwillekeurige fysieke bewegingen maakt. In het lichaam gebeurt een snelle samentrekking en ontspanning van de spieren. Deze bewegingen gaan gepaard met veranderingen in het bewustzijn. Meestal is het hele lichaam aangetast, maar bij sommige patiënten is slechts een deel van het lichaam getroffen, zoals een arm of een been. Convulsies zijn kort van duur en houden dan slechts enkele seconden aan. Langere episodes tot vijftien minuten komen ook voor, maar sommige patiënten ervaren stuipen die pas stoppen wanneer de patiënt hiervoor medicatie toegediend krijgt.

Enkele belangrijke kenmerken van convulsies zijn:

• aantasting van het bewustzijn (verminderd bewustzijn, een black-out of een volledig bewustzijnsverlies)
• de bewegingen niet vrijwillig kunnen stoppen
• een tijdelijke stopzetting van de ademhaling
• een verlies van de controle van de darmen / blaas
• kwijlen
• oncontroleerbare spierspasmen (spierkrampen)
• ongebruikelijke fysieke bewegingen
• ritmisch schudden of rukken
• verwardheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Om de sterke krampaanvallen te diagnosticeren, is een lichamelijk onderzoek, een gedetailleerde beschrijving van de stuiptrekking en een medische voorgeschiedenis van de patiënt nodig. Aanvullende onderzoeken zijn meestal nodig om de oorzaak van een convulsie te bepalen, al voert de arts niet altijd al deze testen uit.

• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een elektro-encefalografie (EEG: hersenfilmpje)
• een MRI-scan
• een neurologisch onderzoek
• een röntgenfoto
• een urineonderzoek

Zodra uit de resultaten van deze onderzoeken blijkt welke aandoening tot de stuiptrekking heeft geleid, is de arts in staat om een behandelplan op te stellen om de ziekte te beheersen en een nieuwe stuiptrekking te voorkomen.

Differentiële diagnose
Een aantal aandoeningen verwart de arts soms met een convulsie omdat deze zich manifesteren met vergelijkbare kenmerken, waaronder plotselinge, schokkerige of onvrijwillige bewegingen. De meest voorkomende aandoeningen die de arts verwart met convulsies zijn:

• de ziekte van Creutzfeldt-Jakob (progressieve hersenaandoening)
• een psychotische episode (verlies van realiteit met wanen en hallucinaties)
• epilepsie: Sommige aanvallen, met name tonische clonische aanvallen, manifesteren zich als convulsies, terwijl andere soorten aanvallen niet lijken op convulsies. Sommige convulsies zijn epileptische aanvallen maar dit geldt niet altijd.
• myoclonus
• opzettelijk storend gedrag
• spasmen
• tics / Tourette-syndroom

Behandeling van sterke krampaanvallen

Als een patiënt convulsies of een stuiptrekking ervaart, moet hij onmiddellijk medische hulp inroepen, omdat sommige oorzaken van sterke krampaanvallen soms blijvende gevolgen hebben als de arts deze niet tijdig behandelt.

Eerste hulp bij ongevallen (EHBO)

Een getuige van een patiënt met stuipen, belt meteen om medische hulp. Hij moet er bovendien voor zorgen dat de patiënt niet alleen blijft. Het is niet nodig om fysiek de convulsies proberen te stoppen. De patiënt mag dus niet vastgegrepen worden en er mag zeker niets tussen zijn tanden geplaatst worden. Wel is het belangrijk om mogelijk scherpe of gevaarlijke voorwerpen te verwijderen. De getuige plaatst indien mogelijk een hoofdkussen onder het hoofd van de patiënt. Voorts is het raadzaam om strakke kledij of sieraden los te maken. Zodra de medische hulp arriveert, beschrijft de getuige zo gedetailleerd mogelijk wat hij gezien heeft, vooral met betrekking tot de start van de episode. Is de patiënt gevallen of heeft hij een letsel, dan is het ook essentieel dat een hulpverlener dit te weten komt.. Gebruikt de patiënt medicatie, dan is het nuttig dat het medisch team hierover zoveel mogelijk informatie te weten komt. Deze details helpen om een zo goed mogelijke behandeling in te zetten, wat mogelijk langdurige gevolgen voor de gezondheid voorkomt.

Professionele medische behandeling

De behandeling van stuipen is gericht op het stabiliseren van de medische toestand, wat betekent dat de medisch team mogelijk een behandeling moet starten zelfs voordat de oorzaak van de convulsie is vastgesteld. Het team wil echter ook zo snel mogelijk de juiste oorzaak van de stuiptrekking achterhalen. Zodra de noodsituatie onder controle is, volgen daarom verdere onderzoeken. De arts stemt de behandeling dan af op het behandelen van de specifieke oorzaak van de sterke krampaanval.

Prognose van stuiptrekkingen

Veel patiënten ervaren slechts eenmalig een stuiptrekking, bijvoorbeeld door een zonnesteek, en dan zijn de vooruitzichten uitstekend. Wanneer de patiënt lijdt aan een onderliggende ziekte, is de arts meestal in staat deze te identificeren en succesvol te behandelen zodat er in de toekomst geen convulsies meer optreden.

Lees verder

• Epilepsie: Neurologische ziekte met epileptische aanvallen