Vitamine B6-tekort: Oorzaken, symptomen en behandeling

Vitamine B6 (pyridoxine) speelt een essentiële rol bij tal van lichaamsfuncties. Net als andere vitaminen uit het vitamine B-complex, is vitamine B6 nodig voor het behoud van een gezond metabolisme, een gezond zenuwstelsel, een goede balans van de bloedsuikerspiegel, een goede leverfunctie, een gezonde huid, gezonde haren en gezonde ogen. Vitamine B6 is een in water oplosbare vitamine, wat betekent dat het lichaam deze regelmatig moet aanvullen omdat het overschot via de urine wordt uitgescheiden. Vitamine B6 komt voor in verschillende dagelijkse voedingsmiddelen. Een tekort aan vitamine B6 komt zelden voor in westerse landen, maar het blijft belangrijk ervoor te zorgen dat men voldoende vitamine B6 binnenkrijgt om symptomen van een tekort te voorkomen.

• Bronnen van vitamine B6
• Aanbevolen dagelijkse inname
• Oorzaken van vitamine B6-tekort
• Alcoholgebruik
• Aandoeningen van het maagdarmkanaal
• Geneesmiddelen
• Gezonde voeding
• Zwangerschap en borstvoeding
• Ziekten die de stofwisseling aantasten
• Ziekten van de lever
• Veroudering
• Risicofactoren en risicogroepen voor een tekort aan vitamine B6
• Risicogroepen
• Symptomen
• Algemene symptomen
• Specifieke symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vitamine B6-deficiëntie
• Prognose van tekort aan vitamine B6
• Complicaties van te lage inname van vitamine B6
• Preventie
• Vitamine B6 en psychische gezondheid
• Vitamine B6 in voeding van kinderen
• Vitamine B6 en zwangerschap
• Interactie met andere nutriënten
• Vitamine B6 en prestaties in sport en beweging
• Vitamine B6 en chronische ziekten
• Veiligheidsaspecten en overdosering

Bronnen van vitamine B6

Het menselijk lichaam kan vitamine B6 niet opslaan, daarom is een dagelijkse inname essentieel. Normaal gesproken halen mensen alle vitaminen van het vitamine B-complex uit de voeding, al zijn er ook vitamine B6-supplementen beschikbaar. Belangrijke voedingsmiddelen die vitamine B6 bevatten zijn:

• groenten zoals aardappelen, avocado, bonen, boerenkool, broccoli, gekookte spinazie, kikkererwten, knoflook, asperges, paprika, wortelen
• kastanjes
• kwark
• lever
• melk
• eieren
• noten, zaden en pitten zoals pistachenoten, zonnebloempitten, sesamzaad
• rijst
• verrijkte ontbijtgranen en broden
• vers fruit zoals bananen, pruimen, watermeloenen (uitgezonderd citrusvruchten)
• vette vis zoals tonijn
• vlees zoals grasgevoerd rundvlees, kalkoen, kip

Aanbevolen dagelijkse inname

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van vitamine B6 varieert afhankelijk van leeftijd en geslacht. Voor de meeste volwassenen ligt de ADH tussen 1,1 en 1,4 mg per dag. Zwangere vrouwen hebben 1,9 mg per dag nodig en vrouwen die borstvoeding geven, hebben 2,0 mg per dag nodig. De maximaal toelaatbare bovengrens voor volwassenen is 100 mg per dag; deze grens is lager voor adolescenten, zwangere of zogende vrouwen en neemt evenredig af voor kinderen.

Oorzaken van vitamine B6-tekort

Alcoholgebruik

Overmatig alcoholgebruik kan de opname van vitamine B6 in de darmen verstoren. Alcohol heeft de neiging om de leverfunctie te beïnvloeden, wat leidt tot een verminderde opslag en afbraak van deze vitamine. Chronische alcoholisten hebben vaak een verhoogde behoefte aan vitamine B6, maar krijgen meestal onvoldoende binnen door een ongezond voedingspatroon. Bovendien kunnen alcoholisten vaak een verminderde eetlust en een ongezonde voedselkeuze hebben, wat bijdraagt aan een tekort.

Aandoeningen van het maagdarmkanaal

Ziekten zoals coeliakie, de ziekte van Crohn en andere aandoeningen die de darmwand aantasten, kunnen de opname van vitamine B6 verminderen. Deze aandoeningen leiden tot een verminderde absorptie van voedingsstoffen, wat resulteert in een tekort aan vitamine B6. Chronische diarree en ontstekingen kunnen ook de efficiëntie van de voedingsopname negatief beïnvloeden.

Geneesmiddelen

Bepaalde medicijnen kunnen de absorptie of het metabolisme van vitamine B6 beïnvloeden. Voorbeelden zijn isoniazide (gebruikt bij tuberculose), penicillamine (gebruikt bij reumatoïde artritis) en bepaalde anticonvulsiva. Deze medicijnen kunnen de efficiëntie van vitamine B6 verminderen of de behoefte eraan verhogen. Ook kan het langdurig gebruik van anticonceptiepillen de B6-niveaus in het lichaam verlagen.

Gezonde voeding

Een voeding die arm is aan vitamine B6-rijke voedingsmiddelen, zoals gevogelte, vis, aardappelen, bananen en volle granen, kan leiden tot een tekort. Mensen met een eenzijdige voeding of veganisten die geen aandacht besteden aan hun vitamine-inname, lopen een hoger risico op een tekort aan vitamine B6. Het is belangrijk om gevarieerd te eten en voldoende vitamine B6 in te nemen via natuurlijke bronnen.

Zwangerschap en borstvoeding

Tijdens de zwangerschap en borstvoeding is er een verhoogde behoefte aan vitamine B6. Vrouwen die niet voldoende vitamine B6 binnenkrijgen tijdens deze perioden, kunnen een tekort ontwikkelen, wat kan leiden tot complicaties voor zowel moeder als kind. Vitamine B6 speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van de foetus en het welzijn van de moeder.

Ziekten die de stofwisseling aantasten

Ziekten zoals diabetes mellitus kunnen de behoefte aan vitamine B6 verhogen en de afbraak ervan versnellen. Bij mensen met diabetes kunnen de niveaus van vitamine B6 in het lichaam verlaagd zijn, wat kan bijdragen aan een tekort. Daarnaast kan insulineresistentie leiden tot een verhoogde vraag naar vitamine B6 voor de stofwisseling van aminozuren.

Ziekten van de lever

De lever speelt een cruciale rol in de opslag en metabolisme van vitamine B6. Leverziekten, zoals levercirrose of hepatitis, kunnen de werking van vitamine B6 beïnvloeden en leiden tot een tekort. Deze aandoeningen kunnen de opname van vitamine B6 verminderen en de afbraak van eiwitten verstoren, wat de behoefte aan deze vitamine kan verhogen.

Veroudering

Naarmate mensen ouder worden, kan de opname van voedingsstoffen, waaronder vitamine B6, afnemen. Dit kan te maken hebben met veranderingen in de spijsvertering, zoals een verminderde productie van maagsappen, en een verminderd dieet of het gebruik van meerdere medicijnen, wat het risico op een tekort vergroot. Ouderen hebben mogelijk ook moeite om voldoende gevarieerde voeding binnen te krijgen, wat bijdraagt aan de kans op een tekort.

Risicofactoren en risicogroepen voor een tekort aan vitamine B6

Patiënten met een gebrek aan foliumzuur en een tekort aan vitamine B12 hebben meer kans op een vitamine B6-tekort. Een vitamine B6-tekort komt vaker voor bij patiënten met een leverziekte, een nieraandoening, een spijsverteringsaandoening zoals coeliakie, de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, of een auto-immuunziekte. Daarnaast lopen rokers, zwaarlijvige mensen, alcoholisten, zwangere vrouwen, ouderen en kinderen een hoger risico op een tekort aan vitamine B6. Bariatrische chirurgie (gewichtsverliesoperaties) vormt een andere risicofactor voor een tekort aan vitamine B6. Bovendien kunnen bepaalde geneesmiddelen het vitamine B6-gehalte in het lichaam verlagen. Dit geldt bijvoorbeeld voor het tuberculosegeneesmiddel isoniazide, penicillamine, levodopa en sommige anticonvulsiva die het vitamine B6-metabolisme beïnvloeden.

Risicogroepen

Een tekort aan vitamine B6 kan een breed scala aan symptomen veroorzaken en komt vaker voor in bepaalde risicogroepen. Voor deze patiënten is het essentieel om zich bewust te zijn van hun verhoogde risico en om preventieve maatregelen en regelmatige opvolging te overwegen.

Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen hebben een verhoogde behoefte aan vitamine B6 voor de ondersteuning van de groei en ontwikkeling van de foetus, vooral voor de hersenen en het zenuwstelsel. Een tekort kan schadelijke gevolgen hebben voor zowel de moeder als het kind, zoals verhoogde kans op zwangerschapscomplicaties. Een evenwichtig voedingspatroon met voldoende vitamine B6 en regelmatige controle zijn cruciaal tijdens de zwangerschap.

Mensen met een restrictief voedingspatroon
Mensen die een specifiek voedingspatroon volgen, zoals een veganistisch of vegetarisch voedingspatroon, lopen een hoger risico op een tekort aan vitamine B6, aangezien plantaardige bronnen minder B6 bevatten dan dierlijke. Patiënten in deze groep kunnen baat hebben bij genetisch advies en begeleiding om ervoor te zorgen dat ze voldoende vitamine B6 binnenkrijgen.

Chronisch nierpatiënten
Chronische nieraandoeningen beïnvloeden de opname en het metabolisme van vitamine B6. Vooral patiënten die dialyse ondergaan, vertonen vaak verlaagde vitamine B6-niveaus. Een regelmatige controle van de vitamine B6-spiegels bij deze groep is belangrijk, samen met gerichte voedingsaanpassingen.

Patiënten met leveraandoeningen
De lever speelt een essentiële rol in het verwerken van vitaminen, waaronder vitamine B6. Bij leveraandoeningen, zoals hepatitis of cirrose, kan de omzetting naar de actieve vorm van vitamine B6 worden verstoord, wat kan leiden tot een tekort. Voor deze patiënten zijn een aangepast voedingspatroon en regelmatige opvolging noodzakelijk.

Ouderen
Met het ouder worden neemt vaak de opname van vitamine B6 af door veranderingen in het spijsverteringsstelsel en vermindering van de eetlust. Ouderen gebruiken vaak medicijnen die de opname van vitamine B6 kunnen beïnvloeden. Opvolging van de vitamine B6-status en het behouden van een evenwichtig voedingspatroon zijn belangrijk voor deze groep.

Mensen met alcoholverslaving
Overmatig alcoholgebruik heeft een negatieve invloed op de opname van vitamine B6, wat kan leiden tot een tekort. Patiënten met een alcoholverslaving hebben vaak meerdere vitaminetekorten, waaronder B6. Begeleiding en therapie zijn essentieel om deze tekorten aan te vullen en de algehele gezondheid te ondersteunen.

Patiënten met genetische afwijkingen in het B6-metabolisme
Sommige genetische aandoeningen verstoren het metabolisme van vitamine B6, wat een tekort kan veroorzaken. Voor deze groep is genetisch advies en regelmatige medische begeleiding belangrijk om een tekort vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Symptomen

Algemene symptomen

In het beginstadium van een vitamine B6-tekort zijn de tekenen afwezig, vaag of van voorbijgaande aard. Na verloop van tijd kan de patiënt last krijgen van algemene en specifieke symptomen.

• een verergering van de symptomen van het premenstrueel syndroom
• een verlies van eetlust
• hoofdpijn
• kortademigheid
• oorsuizen (tinnitus aurium)
• spierpijn

Specifieke symptomen

Specifieke symptomen die verband houden met een tekort aan vitamine B6 zijn onder andere geelzucht (icterus), seborroïsche dermatitis (huiduitslag met rode, jeukende huid), gebarsten mondhoeken (gebarsten huid), pijnlijke, rode en gezwollen lippen, glossitis (een rode tong, een gezwollen tong), aften, veranderingen of verlies van het gevoel van aanraking, verminderd pijngevoel, loopproblemen en problemen met het gezichtsvermogen.

Gebrek aan energie
Vitamine B6 helpt het lichaam van energie te voorzien door het metabolisme te verbeteren. Dankzij vitamine B6 kan het lichaam eiwitten afbreken waardoor snel energie wordt geproduceerd. Weinig energie en vermoeidheid zijn symptomen die kunnen optreden bij een tekort aan vitamine B6.

Hartaanval
Een tekort aan vitamine B6 kan leiden tot verhoogde niveaus van het aminozuur homocysteïne in het lichaam. Hoge niveaus van homocysteïne verhogen het risico op een hartaanval. Het is daarom belangrijk om te zorgen voor een voldoende inname van vitamine B6.

Slechtere hersenfunctie
Vitamine B6 is nodig voor het behoud van een goede hersenfunctie. Dankzij vitamine B6 communiceren de hersenen efficiënter met andere lichaamsdelen. Bij een tekort ontstaan diverse neurologische en psychische symptomen zoals angst, neerslachtigheid, prikkelbaarheid, stemmingsveranderingen en verwardheid.

Diagnose en onderzoeken

Een bloedonderzoek onthult een gebrek aan vitamine B6.

Behandeling van vitamine B6-deficiëntie

Het is belangrijk om vitamine B6-deficiëntie zo snel mogelijk te diagnosticeren en te behandelen. Patiënten met een vitamine B6-tekort krijgen vitamine B6-injecties, tabletten of voedingsadviezen om het tekort aan te vullen.

Prognose van tekort aan vitamine B6

De meeste symptomen verbeteren dankzij de behandeling, maar sommige problemen veroorzaakt door een gebrek aan vitamine B6 zijn onomkeerbaar als deze niet tijdig worden behandeld. Hoe langer het vitamine B6-tekort onbehandeld blijft, hoe groter de kans op blijvende schade.

Complicaties van te lage inname van vitamine B6

Vitamine B6-deficiëntie is gekoppeld aan een verhoogd risico op hartziekten en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen). Door langdurige tekorten ontstaat sneller zenuwschade met zenuwpijn, tintelingen, brandende gevoelens (bijvoorbeeld branderige handen of branderige voeten), een doof gevoel. Ook spierkrampen komen tot uiting bij chronische vitamine B6-deficiëntie. Verder ontwikkelen baby’s met dit vitaminetekort stuipen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn). Het immuunsysteem is tot slot verstoord bij een onbehandeld gebrek aan vitamine B6.

Preventie

Preventie van een vitamine B6-tekort is vooral belangrijk voor de risicogroepen die hierboven zijn besproken. Door tijdig te anticiperen en de nodige aandachtspunten in acht te nemen, kunnen complicaties worden voorkomen. Een evenwichtig voedingspatroon en opvolging door medische professionals vormen de basis voor preventie.

Een evenwichtig voedingspatroon
Een evenwichtig voedingspatroon is essentieel voor de preventie van een vitamine B6-tekort. Vitamine B6 komt voor in diverse voedingsmiddelen, zoals gevogelte, vis, aardappelen, bananen en verrijkte granen. Voor patiënten met specifieke voedingsbehoeften of een restrictief voedingspatroon is het belangrijk om alternatieve bronnen van vitamine B6 te vinden of voedingssupplementen te overwegen.

Regelmatige opvolging
Voor risicogroepen, zoals ouderen, zwangere vrouwen en patiënten met nier- of leveraandoeningen, is regelmatige opvolging van de vitamine B6-spiegels belangrijk. Artsen kunnen tijdig een tekort signaleren en, indien nodig, maatregelen treffen zoals voedingsaanpassingen of suppletie.

Aandacht voor medicijngebruik
Bepaalde medicijnen, zoals antistollingsmiddelen en sommige anti-epileptica, kunnen de opname van vitamine B6 beïnvloeden. Voor patiënten die dergelijke medicijnen gebruiken, is het verstandig om hun vitamine B6-niveaus te laten controleren en mogelijk aanpassingen in hun voedingspatroon te maken om een tekort te voorkomen.

Begeleiding bij alcoholverslaving
Alcohol heeft een directe invloed op de opname van vitamine B6. Patiënten met een alcoholverslaving kunnen baat hebben bij begeleiding en therapie om hun voedingspatroon te verbeteren en eventuele tekorten aan te vullen. Deze aanpak is essentieel voor het bevorderen van een stabiele gezondheid.

Genetisch advies bij erfelijke afwijkingen
Voor patiënten met erfelijke afwijkingen die het B6-metabolisme beïnvloeden, kan genetisch advies helpen om de aandoening beter te begrijpen en om een persoonlijk preventieplan op te stellen. Dit kan bestaan uit aanpassingen in het voedingspatroon, suppletie en regelmatige medische controle.

Preventieve maatregelen, gecombineerd met medische begeleiding, kunnen de kans op een vitamine B6-tekort verkleinen en bijdragen aan een betere algehele gezondheid.

Vitamine B6 en psychische gezondheid

Onderzoek heeft aangetoond dat vitamine B6 een rol kan spelen in de psychische gezondheid door de productie van neurotransmitters zoals serotonine en dopamine te beïnvloeden. Lage niveaus van vitamine B6 zijn in verband gebracht met stemmingsstoornissen, depressie en angst. Supplementatie met vitamine B6 kan in sommige gevallen helpen bij het verbeteren van de symptomen van deze aandoeningen, hoewel het belangrijk is om dit te combineren met andere therapeutische benaderingen en onder begeleiding van een gezondheidsprofessional.

Vitamine B6 in voeding van kinderen

Vitamine B6 is cruciaal voor de ontwikkeling en groei van kinderen. Het ondersteunt onder andere de hersenontwikkeling en het immuunsysteem. Ouders moeten ervoor zorgen dat hun kinderen voldoende vitamine B6 binnenkrijgen via een gevarieerd dieet. Voedingsmiddelen zoals vlees, vis, gevogelte, en granen zijn uitstekende bronnen van vitamine B6. Bij jonge kinderen kan een tekort aan vitamine B6 leiden tot groeiachterstand en gedragsproblemen.

Vitamine B6 en zwangerschap

Tijdens de zwangerschap is de behoefte aan vitamine B6 verhoogd. Deze vitamine speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de hersenen en het zenuwstelsel van de baby. Bovendien kan vitamine B6 helpen bij het verminderen van symptomen van zwangerschapsmisselijkheid. Zwangere vrouwen moeten erop letten dat ze voldoende vitamine B6 binnenkrijgen, hetzij via voeding, hetzij via supplementen, altijd in overleg met hun zorgverlener.

Interactie met andere nutriënten

Vitamine B6 werkt samen met andere vitamines en mineralen, zoals vitamine B12 en foliumzuur, om een optimale gezondheid te ondersteunen. Een tekort aan één van deze vitamines kan invloed hebben op de opname en werking van de anderen. Het is daarom belangrijk om een evenwichtig voedingspatroon te volgen dat alle benodigde voedingsstoffen bevat om een goede gezondheid te waarborgen.

Vitamine B6 en prestaties in sport en beweging

Voor atleten en mensen die regelmatig aan lichaamsbeweging doen, is vitamine B6 belangrijk voor het behoud van de spiergezondheid en de algehele prestaties. Vitamine B6 speelt een rol in het metabolisme van eiwitten en aminozuren, wat belangrijk is voor spierherstel en -groei. Een tekort aan vitamine B6 kan leiden tot verminderde spierkracht en verhoogde kans op spierkrampen.

Vitamine B6 en chronische ziekten

Bij chronische ziekten zoals diabetes en hart- en vaatziekten kan vitamine B6 een rol spelen in de preventie en beheersing van de aandoeningen. Onderzoek suggereert dat vitamine B6 kan helpen bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel en het verlagen van ontstekingsniveaus. Dit kan bijdragen aan een verbeterde algehele gezondheid en verminderd risico op complicaties.

Veiligheidsaspecten en overdosering

Hoewel vitamine B6 essentieel is voor de gezondheid, kan een overmatige inname leiden tot bijwerkingen. Hoge doses vitamine B6, vooral als ze in de vorm van supplementen worden ingenomen, kunnen neurologische problemen veroorzaken zoals gevoelloosheid en tintelingen. Het is belangrijk om de aanbevolen doseringen te volgen en bij twijfel een gezondheidsprofessional te raadplegen voordat je hoge doses vitamine B6 gaat gebruiken.

Lees verder

• Vitamine B-complex: Voedingsbron, functie en tekort
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname
• Vitamine B2-tekort (riboflavine): Oorzaken en symptomen
• Vitamine B4: Functie, bronnen en symptomen van tekort
• Vitamine B5: Functie, symptomen van tekort en behandeling