Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname
Vitaminen en mineralen zijn essentieel voor een goede werking van het lichaam. Alle lichaamsstructuren hebben deze immers nodig. Door tekorten ontstaan diverse symptomen, die variëren in ernst. Meestal zijn de klachten ernstiger naarmate de tekorten ook groter zijn. Ook een overmatige inname (vergiftiging) van vitaminen en mineralen levert mogelijk gezondheidsproblemen op. Via een bloedonderzoek is een vitamine- of mineralentekort of een vergiftiging op te sporen. Bij een tekort volstaan vaak voedingsaanpassingen en/of supplementen. Bij een overmatige inname is het verstandig om deze mineralen of vitaminen te beperken, al is soms ook een medische behandeling vereist.
Calcium
Functie
Calcium is het meest voorkomende mineraal in ons lichaam omdat het het belangrijkste bestanddeel van botten en tanden is. Calcium is ook vereist voor de spiercontractie.
Tekort
Door een tekort aan calcium (
hypocalciëmie) ontstaan op korte termijn
spierkrampen,
spierstijfheid en slechte mobiliteit. Het is belangrijk om een goede calciuminname te hebben in de botopbouwende jaren. Dit is aanwezig in de babytijd en ook vanaf de adolescentie tot ongeveer 30 jaar oud. Vooral voor vrouwen is calcium belangrijk. Onvoldoende calcium tijdens deze perioden leidt tot
broze botten (osteoporose) op oudere leeftijd, waardoor gemakkelijk
botbreuken ontstaan. Postmenopauzale (na de
menopauze) vrouwen moeten ook een goede calciuminname hebben om de snelheid van de botafbraak te helpen vertragen.

Vermoeidheid is één van de complicaties van een overmatige inname van calcium /
Bron: Unsplash, Pixabay Overmatige inname
Hoewel een overmatige inname van calcium zeldzaam is, ontstaan mogelijk symptomen van
vermoeidheid, neerslachtigheid,
spierzwakte,
nierstenen,
constipatie en spondylitis (stijfheid en
ontsteking van de wervelkolom). Te veel calcium beperkt soms ook de ijzeropname.
Choline
Functie
Choline is een niet-essentiele
vitamine uit het B-complex, maar het is wel belangrijk voor celmembranen en voor de productie van de neurotransmitter (boodschapperstof) acetylcholine, die een rol speelt in het geheugen en de spiercontrole.
Overmatige inname
Cholinedoses die hoger zijn dan de gebruikelijke maximale aanbevolen hoeveelheid, veroorzaken diverse negatieve effecten, zoals een visachtige lichaamsgeur,
meer zweten en
kwijlen,
duizeligheid,
braken en een
lage bloeddruk.
Chromium
Chroom is een sporenelement dat invloed heeft op het gedrag van het hormoon insuline in het lichaam. Chroom heeft met andere woorden effect op de hoeveelheid energie die mensen via voedsel binnenkrijgen. Anno oktober 2020 is er onvoldoende wetenschappelijk bewijs om de langetermijneffecten van een overtollig chroominname te kennen.

Een tekort aan foliumzuur veroorzaakt hoofdpijn /
Bron: Concord90, PixabayFoliumzuur
Functie
Foliumzuur werkt samen met vitamine B12 om gezonde rode bloedcellen te vormen. Verder is foliumzuur nodig om het risico op defecten aan het centrale zenuwstelsel, zoals
spina bifida (open rug) bij ongeboren
baby's, te verkleinen. Vrouwen moeten bijgevolg tijdens de zwangerschap een gezonde hoeveelheid foliumzuur in stand te houden.
Tekort
Een tekort aan foliumzuur leidt tot foliumzuurarmoede, wat vermoeidheid veroorzaakt (dit is het gevolg van
bloedarmoede), zwakte,
diarree, een
verlies van eetlust en
gewichtsverlies. Een tekort aan foliumzuur leidt ook tot
hoofdpijn,
hartkloppingen,
tongpijn en gedragsstoornissen.
Fosfor
Functie
Fosfor is een mineraal dat helpt bij het opbouwen van sterke botten en tanden en helpt om energie uit voedsel vrij te maken.
Tekort
Wanneer mensen te weinig fosfor innemen, kampt de patiënt met onder andere
botpijn, gewichtsveranderingen,
hartfalen,
angst,
concentratieproblemen,
bevingen en
gewrichtsstijfheid.
Overmatige inname
Op korte termijn hoge doseringen van fosfor (
hyperfosfatemie) innemen, veroorzaakt diarree of
maagpijn. Het langdurig innemen van hoge doses vermindert de hoeveelheid calcium in het lichaam, waardoor botten sneller breken.
IJzer
Functie
IJzer is een essentieel mineraal met verschillende belangrijke rollen in het lichaam. Het helpt bijvoorbeeld om rode bloedcellen aan te maken die zuurstof door het lichaam transporteren.
Tekort
Een gebrek aan ijzer veroorzaakt ferriprieve anemie (
bloedarmoede door ijzertekort).
Overmatige inname
Te veel ijzer innemen leidt tot constipatie,
misselijkheid, braken en maagpijn. Zeer hoge doses ijzer zijn potentieel dodelijk, vooral als deze door kinderen worden ingenomen. Het is bijgevolg belangrijk om
ijzersupplementen altijd buiten het bereik van kinderen te houden.
Jodium
Functie
Jodium is betrokken bij de synthese van schildklierhormonen. Deze hormonen helpen de cellen en het metabolisme gezond te houden.
Overmatige inname
Hoge doses jodium gebruiken gedurende lange tijd verandert de werking van de
schildklier. Dit leidt tot een breed scala aan verschillende symptomen, zoals een
gewichtstoename.
Tekort
Soortgelijke problemen treden op bij een
jodiumtekort. Een tekort aan de juiste hoeveelheid jodium in het lichaam komt vooral voor bij zwangere vrouwen.
Kalium
Functie
Kalium is belangrijk voor het beheersen van de balans van vloeistoffen in het lichaam en voor het correct functioneren van de hartspier. Het is ook nodig voor de communicatie van zenuwen en spieren.
Tekort
Een tekort aan kalium in het bloed (
hypokaliëmie) leidt tot diverse klachten zoals:
hartkloppingen, spierkrampen, gevoelloosheid en
flauwvallen.
Overmatige inname
Het nemen van te veel kalium uit supplementen of de voeding (hyperkaliëmie) resulteert in maagpijn, misselijkheid en diarree.
Koper
Functie
Koper helpt bij het produceren van rode en witte bloedcellen en zorgt voor de afgifte van ijzer om
hemoglobine te vormen. Hemoglobine is de stof die zuurstof door het lichaam transporteert. Dit is belangrijk is voor de groei van
zuigelingen, de ontwikkeling van de
hersenen, het immuunsysteem en de
botgezondheid.
Tekort
Een
kopertekort leidt tot problemen met de hersenen (neuropathieën), het bloed, het afweersysteem, het haar en mogelijk ook nog andere lichaamsstructuren.
Overmatige inname
Het gebruik van
hoge doses koper (kopervergiftiging) gedurende langere tijd leidt tot maagpijn, misselijkheid, diarree en schade aan de
lever en
nieren.
Magnesium
Functie
Magnesium helpt het voedsel dat we eten omzetten in energie en helpt ervoor te zorgen dat de
bijschildklieren normaal werken. De bijschildklieren produceren hormonen die belangrijk zijn voor de gezondheid van de botten.

Een tekort aan magnesium leidt mogelijk tot verwardheid /
Bron: Geralt, Pixabay Tekort
Mensen die te weinig magnesium in het bloed (
hypomagnesiëmie) hebben, lijden niet altijd aan symptomen. Soms treden volgende tekenen op: spierkrampen, verwardheid en nystagmus (
wiebelogen).
Overmatige inname
Hoge doses magnesium (
hypermagnesiëmie) voor een korte tijd veroorzaakt diarree, misselijkheid, braken en
buikkrampen. Op langere termijn ontstaan volgende symptomen: bloeddrukdalingen, een
vertraagde hartslag (bradycardie), een
onregelmatige hartritme of een
hartstilstand. Ook spierzwakte, moeite met ademhalen,
verwardheid,
lusteloosheid, evenwichtsproblemen of zelfs een
coma en de dood treden soms op.
Mangaan
Functie
Mangaan is een sporenelement dat helpt bij het maken en activeren van enkele van de enzymen in het lichaam.
Overmatige inname
Het nemen van hoge aanvullende doses mangaan gedurende lange tijd (
mangaanvergiftiging) resulteert in
spierpijn, zenuwbeschadiging en neurologische symptomen, zoals vermoeidheid en een
depressie.
Molybdeen
Functie
Molybdeen is een sporenelement dat helpt bij het maken en activeren van enkele van de enzymen die betrokken zijn bij het repareren en maken van genetisch materiaal.
Overmatige inname
Er zijn anno december 2020 aanwijzingen dat het gebruik van molybdeensupplementen
gewrichtspijn kan veroorzaken. Anno oktober 2020 is in de medische literatuur hierover geen nieuwe informatie gevonden.
Natrium en chloride
Functie
Natrium en chloride zijn elektrolyten die in kleine hoeveelheden nodig zijn om het vochtgehalte in het lichaam in balans te houden. Chloride helpt het lichaam om voedsel te verteren, omdat het een essentieel onderdeel is van de vloeistoffen in de maag en darmen.
Tekort
Het meeste chloride wordt gewonnen uit zout (natriumchloride), dus een
tekort aan natrium is zeldzaam. Niettemin kampen sommige patiënten met een natriumgebrek en dan komen volgende mogelijke symptomen tot stand:
prikkelbaarheid,
toevallen, vermoeidheid en spierzwakte.
Overmatige inname
Het gebruik van te veel zout is heel gebruikelijk door de overvloed aan zout in het dagelijkse voedsel. Hypernatriëmie (
een overmatige hoeveelheid zout in het bloed) is gekoppeld aan een
verhoogde bloeddruk (hypertensie), wat het risico op een
beroerte en een
hartaanval vergroot.
Selenium
Functie
Selenium is een sporenelement dat een belangrijke rol speelt in de functie van het immuunsysteem en in de voortplanting. Het is ook een krachtige
antioxidant en helpt schade aan cellen en weefsels te voorkomen.
Overmatige inname
Te veel selenium veroorzaakt selenose - een aandoening die in de mildste vorm mogelijk leidt tot
haarverlies,
huidafwijkingen en
nagelafwijkingen.
Vitamine A
Functie
Vitamine A is belangrijk voor de gezondheid van de ogen.
Tekort
Een
vitamine A-gebrek is namelijk 's werelds belangrijkste oorzaak van vermijdbare blindheid bij kinderen (vooral in arme landen). Bij zwangere vrouwen veroorzaakt een vitamine A-tekort mogelijk
nachtblindheid. Bovendien verhoogt het risico op moedersterfte door een tekort aan vitamine A. Vitamine A is een essentiële voedingsstof en het is vooral goed voor de huid en voor
gezonde ogen.
Vitamine B1 (thiamine)
Functie
Thiamine (
vitamine B1) helpt de cellen van het lichaam koolhydraten om te zetten in energie. Koolhydraten leveren energie voor het lichaam, met name de hersenen en het zenuwstelsel. Thiamine speelt ook een rol bij spiercontractie en geleiding van zenuwsignalen.

Een thiaminegebrek komt vaker tot uiting bij alcoholisten /
Bron: Jarmoluk, Pixabay Tekort
Een tekort aan thiamine (
beriberi) en veroorzaakt zwakte, vermoeidheid, een
psychose en zenuwbeschadiging. Hoewel het niet vaak voorkomt, lopen
alcoholisten het grootste risico op een tekort aan thiamine
Vitamine B2 (riboflavine)
Functie
Riboflavine (vitamine B2) is belangrijk om de huid, de
ogen en het zenuwstelsel en helpt het om energie uit de voeding te halen.
Tekort
Een tekort aan vitamine B2 leidt tot:
- keelpijn
- cheilosis (letsels op de lippen)
- hoekige stomatitis (letsels op de hoeken van de mond)
- glossitis (ontsteking van de tong met glad en rood oppervlak)
- hoornvliesproblemen van het oog
- dyssebacia (huidziekte met rode, schilferige en vettige plekken)
- plekken op de neus, de oogleden, het scrotum (teelbal) en de schaamlippen)
- normocytische, normochrome anemie (bloedarmoede)
Vitamine B3 (niacine)
Functie
Niacine (vitamine B3) helpt het lichaam om energie uit voeding te halen en om het zenuwstelsel en de huid gezond te houden.
Overmatige inname
Te lang teveel niacine innemen, leidt tot leverschade.
Vitamine B5 (pantotheenzuur)
Functie
Pantotheenzuur (vitamine B5) heeft verschillende functies, zoals energie helpen vrijmaken van het voedsel dat we eten.
Tekort
Door een gebrek aan pantotheenzuur kampt de patiënt met vermoeidheid, chronische
stress en een depressie.
Vitamine B6
Dankzij vitamine B6 kan het lichaam energie uit eiwitten en koolhydraten in voedsel gebruiken en opslaan, waardoor hemoglobine wordt gevormd. Dit is de stof in rode bloedcellen die zuurstof door het lichaam vervoert. Zonder deze vitamine kan de schildklier zijn jodiumgrondstof niet efficiënt gebruiken om de schildklierhormonen aan te maken. Deze vitamine is nog meer nodig wanneer een
overactieve schildklier aanwezig is. Spierzwakte is heel gebruikelijk bij patiënten met een overactieve schildklier en bij patiënten die te weinig vitamine B6 bezitten. Door langdurig hoge doses vitamine B6 in te nemen, ontstaat zenuwbeschadiging die uiteindelijk onomkeerbaar is.
Vitamine B7 (biotine)
Functie
Biotine (vitamine B7) is essentieel voor het metabolisme van vet en slechts een kleine hoeveelheid is vereist.

Soms veroorzaakt een tekort aan biotine een oogbindvliesontsteking (conjunctivitis) /
Bron: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0) Tekort
Een
biotinetekort leidt onder andere tot
hallucinaties,
huidinfecties,
bloedarmoede,
broze nagels en een
oogbindvliesontsteking.
Vitamine B12
Functie
Vitamine B12 heeft een vergelijkbare functie als foliumzuur in het lichaam: Het helpt rode bloedcellen te maken en het zenuwstelsel gezond te houden door energie uit voeding te halen.
Tekort
Een gebrek aan B12 veroorzaakt
pernicieuze anemie met symptomen van extreme vermoeidheid, een
gebrek aan energie, een gevoel van pinnen en naalden (
paresthesieën), een pijnlijke en
rode tong, spierzwakte, depressie,
geheugenproblemen en problemen met begrip en oordeel.
Vitamine C (ascorbinezuur)
Functie
Vitamine C is van levensbelang voor het lichaam, omdat het nodig is om collageen aan te maken. Vitamine C is ook een antioxidant die helpt tegen
hart- en vaatziekten en sommige
kankers.
Tekort
Zonder vitamine C (
vitamine C-gebrek) kan collageen niet worden vervangen en kunnen de verschillende soorten weefselafbraak optreden, wat leidt tot de symptomen van een
scheurbuik. Volgende symptomen komen hierbij tot uiting: Spierpijn, gewrichtspijn, vermoeidheid, rode stippen op de huid,
tandvleesbloedingen en een
zwelling van het tandvlees
Overmatige inname
Mensen moeten voldoende vitamine C nemen, maar een zeer hoge inname gedurende lange perioden leidt tot nierstenen.
Vitamine D
Functie
Vitamine D heeft verschillende belangrijke functies. Het helpt bijvoorbeeld om de hoeveelheid calcium en fosfaat in het lichaam te reguleren.
Tekort
Een
gebrek aan vitamine D leidt tot
rachitis bij kinderen en zwakte en
pijn bij volwassenen omdat botten niet genoeg calcium hebben (
osteomalacie).
Vitamine E
Functie
Vitamine E is nodig omdat het een antioxidant is die helpt bij het behoud van een
gezonde huid en gezonde ogen, maar ook het immuunsysteem helpt versterken. Vitamine E vertraagt mogelijk de progressie van
dementie al is hiernaar nog meer wetenschappelijk onderzoek nodig anno oktober 2020.
Tekort
Een
tekort aan vitamine E treedt zelden op, aangezien overtollig vet op natuurlijke wijze in het lichaam wordt opgeslagen.
Vitamine K
Functie
Vitamine K heeft verschillende belangrijke functies. Het is bijvoorbeeld nodig voor de bloedstolling, wat betekent dat wonden goed kunnen helen. Er zijn ook aanwijzingen dat het helpt om botten gezond te houden.

Het eten van een gezonde, evenwichtige voeding is essentieel /
Bron: Jill111, Pixabay Tekort
Mensen hebben niet echt veel vitamine K nodig, dus een
tekort aan vitamine K is zeldzaam. Een
gezonde, evenwichtige voeding is nodig om tekorten te voorkomen.
Zink
Functie
Zink helpt bij het maken van nieuwe cellen en enzymen, helpt bij het verwerken van koolhydraten, vetten en eiwitten en helpt bij het genezen van wonden.
Tekort
Een
zinktekort veroorzaakt volgende mogelijke tekenen:
Overmatige inname
Het nemen van
hoge doses zink vermindert de hoeveelheid koper die het lichaam kan opnemen. Dit leidt tot bloedarmoede en zwakkere botten. Te veel zink leidt eveneens tot overgeven, misselijkheid, een gebrek aan eetlust, diarree, hoofdpijn en buikkrampen. Te veel in één keer nemen leidt tot ernstig braken en
nierfalen en heeft mogelijk de dood tot gevolg. Andere symptomen zijn een
verzwakt immuunsysteem, vermoeidheid en urineweginfecties.
Lees verder