Acne: Huidaandoening met ontsteking van talgklieren

Acne is wereldwijd één van de meest voorkomende huidaandoeningen. Het betreft een ontsteking van de talgklieren in de huid, vooral rond de haarfollikels. Deze aandoening komt vaak voor bij tieners door hormonale veranderingen, maar kan ook bij volwassenen en zelfs baby's optreden. Acne manifesteert zich in de vorm van bultjes, puistjes, of cysten met een witte of zwarte kop, die soms ontstoken zijn en littekens kunnen veroorzaken. Hoewel de huidletsels vaak goed te behandelen zijn, kan in sommige gevallen medische interventie nodig zijn, zoals medicatie, lasertherapie of chirurgie. De vooruitzichten voor patiënten met acne zijn doorgaans positief. Acne zelf is ongevaarlijk, maar kan wel littekens veroorzaken.

• Synoniemen van acne
• Epidemiologie van acne
• Ontstaan van acne
• Oorzaken: Medische aandoeningen en andere factoren
• Symptomen: Ontsteking van talgklieren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van acne: Medicatie en andere behandelingen
• Prognose van acne
• Complicaties van acne
• Preventie van acne

Synoniemen van acne

Acne staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• aangezichtsvin
• acne vulgaris
• cystische acne
• mee-eter
• puistjes

Epidemiologie van acne

Acne komt het meest voor bij tieners, maar kan op elke leeftijd optreden, zelfs bij baby’s en volwassenen van middelbare leeftijd. Ongeveer driekwart van de mensen tussen de 11 en 30 jaar heeft op enig moment acne. Zowel mannen als vrouwen kunnen acne ontwikkelen, maar jonge mannen ervaren vaak een ernstigere vorm van acne door de hogere niveaus van testosteron, wat de aandoening kan verergeren.

Ontstaan van acne

Acne ontstaat wanneer de poriën op het huidoppervlak verstopt raken. De huid bevat poriën die verbonden zijn met olieproducerende klieren, de talgklieren. Deze klieren produceren talg, een olieachtige vloeistof die helpt bij het verwijderen van dode huidcellen en het verzachten van de huid. Wanneer de talgklieren te veel olie produceren, kunnen de poriën verstopt raken door een ophoping van olie, dode huidcellen, vuil en bacteriën. Dit resulteert in een verstopping die bekend staat als een "mee-eter". Mee-eters kunnen een zwarte of witte kop hebben. Als een mee-eter openbarst, kan dit leiden tot zwellingen en rode bultjes. Diepe acne kan leiden tot pijnlijke cysten en nodulocystische acne.

Oorzaken: Medische aandoeningen en andere factoren

Medische aandoeningen

Enkele medische aandoeningen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van acne:

• Bijnierschorscarcinoom (verhoogde afscheiding van hormonen)
• Cushing-syndroom (overmatige cortisolproductie met huid-, spier- en botproblemen)
• Premenstrueel syndroom (PMS) (fysieke en/of mentale symptomen voor en tijdens de menstruatie)
• Overmatig zweten (hyperhidrose)
• Overmatige haargroei bij vrouwen (hirsutisme)
• Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) (hormonale onevenwichtigheden)
• Rosacea

Omgevings- en andere factoren

Acne kan ook door andere factoren worden veroorzaakt:

• Contact met vettige cosmetica of haarproducten (acne venenata)
• Contact met halogenen (broom-, chloor-, fluor- of jodiumacne)
• Contact met teerproducten (teeracne)
• Contact met olie (olie-acne)
• Overgang naar een ander klimaat (tropenacne)
• Verhoogd androgeenniveau (hormonaal)
• Tekort aan vitamine A
• Gebruik van bepaalde geneesmiddelen zoals corticosteroïden, testosteron, oestrogeen, en fenytoïne (acne medicamentosa)
• Voedingsmiddelen met veel geraffineerde suikers, zoals brood en chips
• Gebruik van zuivelproducten
• Hormonale veranderingen die de huid vetter maken, gerelateerd aan puberteit, menstruatie, zwangerschap, anticonceptiepil, stress of spanning
• Ondervoeding en een tekort aan voedingsstoffen zoals zink (zinkdeficiëntie)
• Zwaar zweten en hoge vochtigheid

Symptomen: Ontsteking van talgklieren

Lichamelijk

De ernst van acne varieert van mild tot ernstig en kan optreden op het gezicht, de schouders, de nek, de romp, de armen, de benen en de billen. Acne op de lippen kan leiden tot een gezwollen (boven)lip. Bij milde acne ontstaan weinig (tot twintig) puistjes. Matige acne wordt gekenmerkt door ontstoken papels (kleine rode bultjes) en roodheid rond de uitslag. De meest ernstige vorm is acne conglobata, gekenmerkt door abcessen, cysten, puisten, knobbeltjes en littekens. Acne kan ook leiden tot acnelittekens.

Mentaal

Acne kan invloed hebben op het mentale welzijn van een patiënt. Patiënten ervaren vaak een laag zelfbeeld en kunnen zich sociaal geïsoleerd voelen. Dit kan leiden tot depressie en zelfs suïcidale gedachten bij sommige patiënten.

Diagnose en onderzoeken

Een grondige diagnose van acne is essentieel voor een effectieve behandeling. Dit omvat zowel lichamelijk onderzoek als, indien nodig, aanvullende diagnostische tests:

Lichamelijk onderzoek

De eerste stap in de diagnose van acne is een grondig lichamelijk onderzoek door een arts of dermatoloog. Tijdens dit onderzoek wordt de huid bekeken en geanalyseerd om de aard, ernst en verspreiding van de acne vast te stellen. De arts beoordeelt de aanwezigheid van verschillende soorten acneletsels, zoals puistjes, mee-eters, papels, pustels, cysten en knobbels, en bepaalt het type acne (bijvoorbeeld acne vulgaris, acne conglobata, of nodulocystische acne). Dit onderzoek helpt bij het bepalen van de juiste behandelingsaanpak.

Diagnostisch onderzoek

In sommige gevallen kan de arts aanvullende diagnostische tests uitvoeren om andere aandoeningen uit te sluiten of om de oorzaak van acne verder te onderzoeken:

Bacteriecultuur
Bij ernstige of persistente acne waarbij er een risico is op een bacteriële infectie, kan een bacteriecultuur worden uitgevoerd. Dit houdt in dat een klein monster van de geïnfecteerde huid wordt genomen en in een laboratorium wordt gekweekt om te bepalen welke bacteriën aanwezig zijn. Dit helpt bij het identificeren van de meest effectieve antibiotica voor behandeling.

Huidbiopt
Een huidbiopt kan worden genomen om meer inzicht te krijgen in de huidstructuur en om andere mogelijke huidaandoeningen te onderscheiden. Dit houdt in dat een klein stukje huidweefsel wordt verwijderd en microscopisch wordt onderzocht om te controleren op afwijkingen die kunnen wijzen op andere dermatologische aandoeningen.

Hormonale evaluatie
Bij vrouwen met acne die mogelijk door hormonale disbalans worden veroorzaakt, kan het nodig zijn om hormonale evaluaties uit te voeren. Dit kan bestaan uit bloedonderzoek om de niveaus van verschillende hormonen te meten, zoals testosteron en progesteron. Deze informatie helpt bij het identificeren van hormonale aandoeningen zoals polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) of het Cushing-syndroom, die acne kunnen beïnvloeden.

Differentiële diagnose
Soms moet acne worden onderscheiden van andere huidaandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen vertonen. Differentiële diagnose omvat het uitsluiten van aandoeningen zoals rosacea, folliculitis, of dermatitis. Dit kan worden gedaan door de medische geschiedenis van de patiënt te evalueren, symptomen te vergelijken en indien nodig aanvullende tests uit te voeren.

Beoordeling van psychosociale impact

In aanvulling op fysieke onderzoeken kan de arts ook vragen naar de psychosociale impact van acne. Dit is vooral belangrijk omdat acne aanzienlijke emotionele en psychologische stress kan veroorzaken. Er kunnen vragen worden gesteld over het effect van acne op het zelfbeeld, sociale interacties en algemeen welzijn om te beoordelen of aanvullende ondersteuning nodig is.

Behandeling van acne: Medicatie en andere behandelingen

De behandeling van acne varieert afhankelijk van de ernst en hardnekkigheid van de symptomen. Naast zelfzorgmaatregelen kunnen ook medicatie, lasertherapie of chirurgie nodig zijn.

Zelfzorg

Behandeling van de huid
Een goede huidverzorging is essentieel. Gebruik een milde, niet-drogende zeep zoals Dove, Neutrogena, Cetaphil, CeraVe of Basics. Kies voor waterbasis cosmetica om poriënverstopping te voorkomen. Vermijd vette crèmes en lotions. Reinig de huid voorzichtig met de vingertoppen en verwijder make-up en vuil dagelijks met lauw water. Na het sporten is het belangrijk om de huid te reinigen. Vermijd schrobben of krabben van acne om huidinfecties en littekens te voorkomen.

Andere tips
Wast dagelijks de haren, vooral als ze vet zijn, en vermijd contact van haren met het gezicht. Draag geen strakke hoofdbanden of hoofddeksels. Vermijd het aanraken van het gezicht met handen of vingers. Lichte blootstelling aan de zon kan acne verbeteren, maar langdurige blootstelling aan UV-stralen kan het risico op huidkanker verhogen.

Vrij verkrijgbare medicatie

Enkele effectieve vrij verkrijgbare medicijnen zijn:

Azelaïnezuur
Helpt bij het opruimen van puistjes en mee-eters en vermindert ontstekingen. Het is minder irriterend voor de huid dan benzoylperoxide.

Benzoylperoxide
Droogt bestaande puistjes uit en voorkomt de vorming van nieuwe puistjes door bacteriën te doden.

Resorcinol
Verwijdert dode huidcellen en helpt bij het verminderen van acne.

Retinoïden
Verwijderen verstopte poriën en verminderen ontstekingen. Ze zijn beschikbaar onder verschillende merknamen zoals adapaleen, tretinoïne en isotretinoïne.

Salicylzuur
Bevindt zich in veel acne-zepen en helpt bij het reinigen van de huid.

Zwavel
Een natuurlijk ingrediënt dat te vinden is in sommige lotions, reinigingsmiddelen en maskers, met een karakteristieke geur.

Professionele medische zorg

Bij ernstige acne kan een arts antibiotica voorschrijven, zowel orale als topische varianten. Voor hormonale acne bij vrouwen kan een speciale anticonceptiepil zoals spironolacton worden aanbevolen. Andere behandelingen kunnen fotodynamische lasertherapie, chemische peelings, dermabrasie of de behandeling van cysten met corticosteroïden omvatten. Sommige medicijnen kunnen bijwerkingen veroorzaken, dus regelmatige opvolging door een arts is belangrijk.

Prognose van acne

Acne verdwijnt vaak na de tienerjaren, maar kan bij sommige mensen tot in de middelbare leeftijd aanhouden. De aandoening reageert doorgaans goed op behandeling binnen zes tot acht weken, maar acne kan terugkeren. Ernstige, onbehandelde acne kan littekens veroorzaken. Het is belangrijk om een behandeling te zoeken om de kwaliteit van leven te verbeteren en psychologische gevolgen zoals depressie te minimaliseren.

Complicaties van acne

Acne kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als het ernstig of onbehandeld blijft:

Littekens

Ernstige acne kan littekens op de huid achterlaten, zoals atrofische littekens (depressies in de huid) of hypertrofische littekens (verhoogde huidveranderingen). Deze littekens kunnen blijvend zijn en de huidstructuur aanzienlijk beïnvloeden.

Huidinfecties

Wanneer acne-puistjes worden gekraakt of verkeerd worden behandeld, kan dit leiden tot secundaire huidinfecties. Bacteriën kunnen diep in de huid doordringen en ernstige infecties veroorzaken, die moeilijk te behandelen kunnen zijn.

Hyperpigmentatie

Na het genezen van acne kunnen donkere vlekken of post-inflammatoire hyperpigmentatie optreden. Deze vlekken zijn vaak tijdelijk, maar kunnen enkele maanden tot jaren aanhouden voordat ze vervagen.

Psychosociale impact

Acne kan aanzienlijke psychosociale effecten hebben, zoals een laag zelfbeeld, sociale isolatie, angst en depressie. Patiënten kunnen zich ongemakkelijk voelen over hun uiterlijk, wat hun dagelijks leven en sociale interacties kan beïnvloeden. In ernstige gevallen kan dit leiden tot depressie en suïcidale gedachten.

Chroniciteit

Bij sommige patiënten kan acne chronisch zijn, met symptomen die zich herhaaldelijk voordoen ondanks behandelingen. Dit kan leiden tot aanhoudende huidproblemen en voortdurende behandelingsbehoeften.

Preventie van acne

Het nemen van preventieve maatregelen kan helpen om het risico op het ontwikkelen van acne te verminderen of bestaande symptomen te verlichten:

• Huidverzorging: Gebruik milde, niet-comedogene huidverzorgingsproducten die geen poriën verstoppen. Kies voor producten op waterbasis en vermijd vette crèmes en lotions. Reinig de huid regelmatig met een milde, niet-drogende zeep. Vermijd agressieve scrubs die de huid kunnen irriteren en verergeren. Zorg ervoor dat make-up en andere huidproducten goed worden verwijderd voordat je gaat slapen.
• Dieet en voeding: Beperk de inname van voedingsmiddelen met veel geraffineerde suikers en vetten, zoals fastfood en snoep, die acne kunnen verergeren. Overweeg om je zuivelinname te verminderen, aangezien sommige studies suggereren dat melk en andere zuivelproducten de acne kunnen beïnvloeden. Eet een evenwichtig voedingspatroon rijk aan groenten, fruit en volle granen, die kunnen bijdragen aan een gezonde huid.
• Hormonale behandeling: Voor vrouwen met hormonale acne kunnen orale anticonceptiepillen of andere hormonale behandelingen nuttig zijn om hormonale schommelingen te reguleren. Raadpleeg een arts voor een passend hormoonregulerend beleid.
• Stressmanagement: Stress kan bijdragen aan acne-uitbraken. Het implementeren van stressreductietechnieken zoals meditatie, yoga, en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om de symptomen te verlichten.
• Haarverzorging: Houd de haren schoon en vermijd dat ze in contact komen met het gezicht, vooral als ze vet zijn. Gebruik geen strakke haaraccessoires die de huid kunnen irriteren.
• Medische controle: Raadpleeg een dermatoloog voor regelmatig onderhoud en controle als je acne hebt. Een medische professional kan je helpen met effectieve behandelingsstrategieën en aanpassingen in je behandelplan indien nodig.
• Vermijd onnodige manipulatie: Vermijd het uitknijpen van puistjes of het aanraken van de huid met ongewassen handen. Dit kan de kans op infecties en littekens verhogen.

Lees verder

• Acne aestivalis: Huidaandoening met bultjes na uv-stralen
• Cystische acne: Huidziekte met pijnlijke, rode knobbeltjes
• Acne medicamentosa: Huidletsels door gebruik van medicijnen
• Acne (puistjes) op borsten: Oorzaken & behandeling borstacne
• Acne bij pasgeborenen: Rode of witte bultjes op gezicht baby