Acrodysostose: Afwijkingen aan botten en gezicht

Acrodysostose is een uiterst zeldzame aangeboren aandoening gekenmerkt door skeletafwijkingen, groeivertraging, een kort gestalte, typische gelaatstrekken en vaak een verstandelijke beperking. De aandoening kan gepaard gaan met bijkomende symptomen zoals huid- en genitalieafwijkingen. De behandeling richt zich voornamelijk op het verlichten van symptomen en het corrigeren van skeletafwijkingen door middel van chirurgie. De vooruitzichten voor patiënten variëren afhankelijk van de ernst van de symptomen, maar de levensverwachting wordt doorgaans niet beïnvloed. De aandoening werd voor het eerst beschreven door de artsen Maroteaux en Malamut in 1968.

• Synoniemen van acrodysostose
• Epidemiologie van acrodysostose
• Oorzaken en erfelijkheid
• Risicofactoren voor acrodysostose
• Symptomen van acrodysostose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van acrodysostose
• Prognose voor patiënten met acrodysostose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van acrodysostose

Acrodysostose staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Acrodysplasie
• Arkless-Graham
• Maroteaux-Malamut

Epidemiologie van acrodysostose

De exacte incidentie en prevalentie van acrodysostose zijn onbekend. Geschat wordt dat wereldwijd enkele tientallen mensen aan deze aandoening lijden. De daadwerkelijke frequentie is moeilijk vast te stellen omdat veel patiënten mogelijk een onjuiste of late diagnose krijgen. Acrodysostose treft mannen en vrouwen in gelijke aantallen.

Oorzaken en erfelijkheid

Genmutaties

Acrodysostose wordt veroorzaakt door mutaties in de genen PRKAR1A (type 1) of PDE4D (type 2). Deze mutaties komen meestal sporadisch voor, zonder een familiale geschiedenis van de aandoening.

Overervingspatronen

De mutaties in het PDE4D-gen worden overgeërfd volgens een autosomaal dominante overervingswijze. Dit betekent dat slechts één kopie van het gemuteerde gen voldoende is om de aandoening te veroorzaken.

Risicofactoren voor acrodysostose

Aangezien acrodysostose meestal voortkomt uit sporadische genmutaties, zijn er geen specifieke risicofactoren bekend. Erfelijke factoren zijn minder relevant omdat de meeste gevallen geen familiale geschiedenis hebben.

Symptomen van acrodysostose

De symptomen van acrodysostose kunnen sterk variëren en zijn niet altijd bij alle patiënten aanwezig. De symptomen worden vaak zichtbaar bij de geboorte, maar de diagnose kan soms pas later worden gesteld.

Skeletafwijkingen

Handen en voeten
De patiënt vertoont vaak korte, misvormde (dysplastische) botten in handen en voeten, wat resulteert in abnormaal kleine handen en voeten met korte, stompe vingers en tenen (ernstige brachydactylie). Soms zijn alleen een of twee vingers of tenen aangetast. De grote tenen kunnen vaak niet aangetast zijn of abnormaal groot zijn. Deze afwijkingen zijn aangeboren (aangeboren afwijkingen).

Groei
De verkorting van de lange botten leidt tot een kort gestalte. Er kunnen bijkomende skeletmisvormingen optreden, zoals kromming van de wervelkolom (scoliose of kyfose) en mogelijk spinale stenose (vernauwing van het wervelkanaal), wat kan leiden tot gevoelloosheid of pijn in de onderrug (lage rugpijn) en/of benen.

Gezicht

Patiënten met acrodysostose vertonen vaak kenmerkende gezichtskenmerken, zoals:

• Maxillaire hypoplasie: Een onderontwikkelde bovenkaak, waardoor de neus abnormaal klein en de neusbrug afgevlakt kan zijn.
• Nasale hypoplasie: Een onderontwikkeld neusbeen, wat leidt tot een bolvormige neuspunt en mogelijk een wipneus.
• Prognathie: Het onderkaakbot kan abnormaal naar voren steken (prognathie).
• Tandafwijkingen: Malocclusie (ongelijke beet) is mogelijk.
• Hypertelorisme: Ver uit elkaar geplaatste ogen (hypertelorisme) en mogelijk epicanthale plooien aan de ooghoek.
• Middenoorinfecties: Frequentie otitis media (middenoorinfecties) en gehoorproblemen kunnen ook voorkomen.

Mentaal

Patiënten met acrodysostose kunnen variëren van een milde tot ernstige verstandelijke beperking, hoewel sommige patiënten geen significante cognitieve problemen ervaren.

Bijkomende symptomen

• Huid- en genitalieafwijkingen: Mogelijke huidproblemen en afwijkingen aan de genitaliën.
• Hormoonresistentie: Het lichaam kan resistent zijn tegen bepaalde hormonen, hoewel de hormoonspiegels normaal zijn. Dit betreft onder andere hormonen van de bijschildklier, thyrotropine, calcitonine, groeihormoon-afgevend hormoon en gonadotropine.
• Menstruatieproblemen: Vrouwen kunnen soms last hebben van een onregelmatige menstruatie.
• Obesitas en hypertensie: Obesitas en een verhoogde bloeddruk (hypertensie) zijn gerapporteerd bij sommige patiënten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose acrodysostose begint vaak met een lichamelijk onderzoek waarin de arts de typische symptomen waarneemt. Verdere diagnostische tests zijn noodzakelijk om de aandoening te bevestigen.

Diagnostisch onderzoek

• Röntgenfoto's: Röntgenfoto's van de handen en voeten kunnen botmisvormingen en verkorte onderarmbotten bij de pols onthullen. Een röntgenfoto van de schedel in de vroege levensmaanden kan ook een vlekkerige kalkaanslag in de botten (met name in de neus) tonen en een geavanceerde botleeftijd onthullen.
• Genetische testen: Genetische testen kunnen nuttig zijn om mutaties in de PRKAR1A- en PDE4D-genen te identificeren, wat kan helpen bij het bevestigen van de diagnose.

Differentiële diagnose

De symptomen van acrodysostose kunnen lijken op die van andere aandoeningen en syndromen, wat de diagnose kan bemoeilijken. Differentiële diagnoses omvatten:

• Het 2q37-microdeletiesyndroom
• Het 5q12.1-haploinsufficiëntiesyndroom
• Het McCune-Albright-syndroom (symptomen aan botten, hormonen en huid)

Behandeling van acrodysostose

De behandeling van acrodysostose is symptomatisch en ondersteunend. Behandelingsopties omvatten:

• Orthopedische zorg: Behandeling van skeletafwijkingen door middel van orthopedische interventies.
• Kaakchirurgie: Chirurgie kan nodig zijn bij significante prognathie.
• Fysiotherapie: Kan nuttig zijn voor het verbeteren van mobiliteit en functionaliteit.
• Hormonale suppletie: Schildklierhormoon en vitamine D-supplementen kunnen bijdragen aan de groei en obesitas voorkomen.

De aandoening is niet te genezen, maar de symptomen kunnen effectief worden beheerd met de juiste behandeling.

Prognose voor patiënten met acrodysostose

Omdat acrodysostose uiterst zeldzaam is, zijn er beperkte gegevens over de lange-termijnvooruitzichten. De levensverwachting van patiënten met acrodysostose wordt echter doorgaans niet beïnvloed. De ernst van de symptomen en de bijbehorende verstandelijke beperking bepalen grotendeels de impact op de levenskwaliteit van de patiënt.

Complicaties

Acrodysostose kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Artritis: Artritis (gewrichtsontsteking) kan optreden.
• Carpaal tunnel syndroom: Carpaal tunnel syndroom, gekenmerkt door pijn, gevoelloosheid, tintelingen en/of zwakte in de hand door druk op de zenuw in de pols.
• Bewegingsbeperkingen: Verminderd bewegingsbereik in de wervelkolom, ellebogen en handen.

• Preventie

• Aangezien acrodysostose een genetische aandoening is die voortkomt uit sporadische mutaties, is er geen specifieke manier om de aandoening te voorkomen. Vroege diagnose en symptomatische behandeling zijn essentieel om de levenskwaliteit van patiënten te verbeteren.