Cystische acne: Huidziekte met pijnlijke, rode knobbeltjes

Cystische acne is een huidaandoening waarbij een patiënt grote, rode en pijnlijke knobbeltjes ontwikkelt en dan vooral in het gezicht. Deze bevinden zich in tegenstelling tot gewone puistjes heel diep in de huid. Vooral tieners en vrouwen kampen met deze ernstige vorm van acne. Medicamenteuze en andere behandelingen zijn mogelijk voor cystische acne. Daarnaast moet de patiënt zorg dragen voor zichzelf waardoor de acne niet verergert. Cystische acne is een chronische huidziekte waarbij vaak littekens achterblijven. De puistjes en knobbeltjes niet openkrabben is het beste advies.

• Epidemiologie van huidaandoening
• Oorzaken van cystische acne
• Risicofactoren: Hormonale veranderingen
• Symptomen: Pijnlijke rode knobbeltjes op huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Medische behandelingen
• Nuttige adviezen
• Prognose van huidziekte

Epidemiologie van huidaandoening

Cystische acne ontwikkelt zich het vaakst in de tienerjaren of begin de jaren twintig, maar patiënten tussen acht en vijftig jaar zijn mogelijk aangetast. Ernstige cystische acne komt vaker voor bij mannen, maar vrouwen krijgen de huidziekte ook.

Oorzaken van cystische acne

De exacte oorzaak van cystische acne is niet bekend (oktober 2020). In de huidporiën bevinden zich talgklieren die talg (een olieachtige substantie) afscheiden. Dit talg helpt de haarzakjes en de huid te beschermen. Door een overproductie van talg en een overmatige groei van huidcellen ontstaat echter een verstopping van de poriën waardoor bacteriën zich opbouwen en een ontsteking ontstaat. Wanneer de ontsteking van de talgklieren diep in de huid doordringt, leidt dit tot een rode, gevoelige bult gevuld met pus. Hierbij is dan is sprake van cystische acne.

Risicofactoren: Hormonale veranderingen

Hormonen – meer bepaald androgenen – spelen een belangrijke rol bij de totstandkoming van cystische acne. Deze hormonen nemen toe in de puberteit. Dit leidt tot veranderingen in de huid waardoor sneller een vette huid, verstopte poriën en acne ontstaan. Bij vrouwen zijn hormonale veranderingen vaak het gevolg van menstruatiecycli, de zwangerschap, de menopauze of het polycyseus ovariumsyndroom. Als één van de ouders ernstige cystische acne had, heeft een kind ook een grotere kans om de huidaandoening te ontwikkelen. Verder zijn vette cosmetica, reinigingsmiddelen en lotions ook geassocieerd met dit type ernstige acne. Verder is het gebruik van sommige geneesmiddelen en chemicaliën (acne medicamentosa) in verband gebracht met de aandoening, zoals corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken), lithium, fenytoïne en isoniazide. Veel vocht en overmatig zweten zijn tevens betrokken. Het consumeren van afgeroomde melk en roken zijn tot slot andere risicofactoren.

Symptomen: Pijnlijke rode knobbeltjes op huid

Het gezicht, de borst, de rug, de bovenarmen of de schouders zijn mogelijk aangetast. Vrouwen hebben vaak cysten (abnormaal gevormde zakvormige holten) op de onderste helft van het gezicht. De patiënt krijgt een puistje of knobbeltje wanneer een porie in de huid verstopt raakt, meestal met dode huidcellen. Soms raken ook bacteriën vast in de porie waardoor het gebied rood en opgezwollen is. Jeuk en/of pijn komen voor. Een gebarsten cyste veroorzaakt een uitbreiding van de infectie waardoor nog meer puistjes ontstaan. De huidziekte brengt tot slot ook emotionele problemen met zich mee door de effecten van het uiterlijk van het gezicht.

Diagnose en onderzoeken

Cystische acne is door de huidarts gemakkelijk te herkennen vanwege de klinische presentatie van ontstoken acneletsels. Een dermatoloog wil ook andere huidaandoeningen uitsluiten die het uiterlijk van acne nabootsen, zoals rosacea (huidziekte met roodheid en zwelling in het gezicht), folliculitis (ontsteking van de haarzakjes met pijn en jeuk aan de huid), milia (huidaandoening met kleine bultjes op het gezicht) en periorale dermatitis (huidziekte met huiduitslag rond de mond). Hiervoor neemt hij soms een biopsie van een huidletsel.

Behandeling

Medicatie

Omdat cystische acne zich dieper in de huid bevindt, helpen zelfzorgmaatregelen zelden. De dermatoloog (huidarts) schrijft daarom medicijnen voor.

Anticonceptiva
Anticonceptiva zijn voor sommige vrouwen nuttig omdat ze de hormonen in balans kunnen houden.

Orale (via de mond ingenomen) antibiotica
Deze medicijnen helpen de bacteriën onder controle te houden en ontstekingen te verminderen. Niet altijd reageert de huidaandoening goed op antibiotica. Bij andere patiënten nemen de effecten van antibiotica na enkele jaren af.

Plaspil
Spironolacton is een soort diureticum (plaspil) dat helpt bij het verlies van onnodig vocht in het lichaam. Bij een aantal vrouwen is dit medicijn ook effectief voor de behandeling van cystische acne.

Retinoïde
Retinoïde is een afgeleide van vitamine A. Crèmes, lotions of gels met retinoïde maken de poriën losser waardoor antibiotica beter hun werk kunnen doen. De aanbevolen dosering voor de meeste medicijnen is om één of twee keer per dag een pil in te nemen gedurende ongeveer vijf maanden. Bij het merendeel van de patiënten maakt dit de huid volledig en permanent schoon. Als cystische acne terugkeert, is het mogelijk om de behandeling te herhalen. Vrouwen mogen wel niet zwanger worden tijdens het gebruik van dit medicijn.

Steroïde injecties
Het rechtstreeks injecteren van corticosteroïden in een cyste vermindert ontstekingen en voorkomt littekenvorming. Na de injectie ontstaan soms kortstondige gelokaliseerde bijwerkingen.

Medische behandelingen

Drainage
Sommige cysten zijn dermate groot dat een dermatoloog deze moet insnijden en het pus moet afvoeren (draineren). De patiënt mag dit thuis niet zelf problemen omdat dan het huidprobleem verergert, ernstige littekens ontstaan en diepere infecties tot stand komen.

Fototherapie
Fototherapie en fotodynamische therapie zijn twee fysische methoden die mogelijk nuttig zijn voor het behandelen van cystische acne. Deze behandeling via licht werkt vaak niet zo goed bij grotere cysten.

Nuttige adviezen

De patiënt mag de cysten niet aanraken, openknijpen of kapot krabben. Hierdoor duwt de patiënt de infectie dieper in de huid waardoor deze zich gemakkelijker kan verspreiden. Verder mag de patiënt de huid maar maximaal twee keer per dag zachtjes wassen met een milde zeep met lauw water. Het gebruik van zware make-up is niet aanbevolen. Ontspanningstechnieken zijn nuttig, aangezien het lichaam door stress meer hormonen vrijgeeft, waardoor acne verergert. Voorts is het volgen van een gezonde levensstijl aangewezen; patiënten moeten dus ook stoppen met roken. De patiënt moet voldoende slapen en een regelmatig slaappatroon hanteren alsook voldoende bewegen. Ook een dieet met weinig suikers verhelpt symptomen van acne.

Prognose van huidziekte

Een onmiddellijke genezing van de acne is niet mogelijk, zelfs met de snelste, beste en meest effectieve behandelingen. Cystische acne blijft mogelijk jaren aanwezig. Grote delen van de huid zijn soms aangetast. De patiënt kampt vaak met permanente acnelittekens. Verder blijven soms donkere of rode plekken op de huid achter (hyperpigmentatie). Een depressie en angst zijn tot slot enkele psychologische gevolgen als gevolg van cystische acne.

Lees verder

• Acne: Huidaandoening met ontsteking van talgklieren
• Acne (puistjes) op borsten: Oorzaken & behandeling borstacne
• Acne aestivalis: Huidaandoening met bultjes na uv-stralen
• Acne agminata: Huidziekte met bultjes rond oogleden
• Acne medicamentosa: Huidletsels door gebruik van medicijnen