Mondspruw: Schimmelinfectie aan mond met witte vlekken

Een aantal patiënten lijdt aan orale candidiasis, beter bekend als mondspruw. Deze schimmel Candida tast de slijmvliezen van de mond aan. De veel voorkomende infectie wordt veroorzaakt door de Candida-schimmel, een soort gist. Candida veroorzaakt ook in andere lichaamsdelen mogelijk problemen. Mondspruw veroorzaakt een vreemde witte uitslag in de mond. De schimmelinfectie in de mond komt bij mogelijk iedereen tot stand, maar vooral baby's en peuters, ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn getroffen. De aandoening is goed te behandelen met antischimmelmiddelen. Dankzij diverse tips is het mogelijk om totstandkoming van mondspruw te voorkomen.

• Oorzaken van orale candidiasis
• Risicofactoren van schimmelinfectie
• Aandoeningen en medische behandelingen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Witte vlekken op slijmvlies van mond met pijn
• Mond
• Soorten van mondspruw
• Verspreiding naar slokdarm
• Verspreiding naar andere lichaamsdelen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van mondspruw
• Preventie van afzettingen in mond
• Gezonde levensstijl
• Inhalator reinigen
• Mondhygiëne
• Onderliggende problemen aanpakken
• Prognose van schimmel in slijmvliezen van mond

Oorzaken van orale candidiasis

In de mond bevinden zich steeds kleine hoeveelheden van de Candida-schimmel. De schimmel is voorts aanwezig in het spijsverteringskanaal en de huid, maar veroorzaakt dan normaal gesproken geen problemen omdat deze onder controle blijft dankzij andere bacteriën in het lichaam. Af en toe veroorzaken bepaalde aandoeningen of omgevingsfactoren (zoals medicatiegebruik) een verstoring van de balans. Hierdoor gaat de schimmel ongecontroleerd groeien en ontstaat spruw. Mondspruw resulteert meestal uit de schimmel Candida albicans, maar af en toe wordt de niet-besmettelijke schimmelinfectie ook veroorzaakt door Candida glabrata of Candida tropicalis.

Risicofactoren van schimmelinfectie

Aandoeningen en medische behandelingen

Diverse aandoeningen en medische behandelingen leiden sneller tot mondspruw:

• anemie (bloedarmoede)
• een droge mond (xerostomie)
• een hiv-infectie
• een orgaantransplantatie of weefseltransplantatie
• kankerbehandeling: chemotherapie of radiotherapie van het hoofd en de nek
• ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte)
• ondervoeding door een slechte voeding of een ziekte
• stress

Omgevingsfactoren

Orale candidiasis is mogelijk ook het resultaat van omgevingsfactoren:

• borstvoeding: Een baby geeft de infectie mogelijk door aan de moeder tijdens het geven van borstvoeding. De moeder geeft het dan op haar beurt weer door aan de baby.
• een slecht passend kunstgebit
• het gebruik van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) of antibiotica (deze medicijnen verstoren de natuurlijke balans van micro-organismen in het lichaam)
• het overmatig gebruik van mondwater, mondspoeling of mondspray
• hormonale veranderingen die optreden bij zwangerschap
• leeftijd: jonge baby’s en ouderen
• roken

Symptomen: Witte vlekken op slijmvlies van mond met pijn

Bij patiënten met een gezond immuunsysteem zijn de symptomen mild, maar patiënten met een zwak immuunsysteem lijden wel vaker en ook sneller aan ernstige symptomen.

Mond

In de mond bevinden zich dikke witte of crèmekleurige, afzettingen. Vooral op de tong of de binnenkant van de wangen bevinden zich witte gebieden. Af en toe zijn de licht verhoogde vlekken ook aanwezig op het gehemelte, het tandvlees, de amandelen of de achterkant van de keel. Deze vlekken doen soms denken aan ‘kwark’. De witte vlekken klonteren soms samen om grotere vlekken te vormen, ook bekend als ‘plaques’ (plakkaten). Deze plaques bezitten een grijsachtige of geelachtige kleur. Het slijmvlies is verder gezwollen en soms ook een beetje rood. Pijn en een brandend gevoel komen voor, waardoor eet- of slikproblemen en ook smaakverlies ontstaan. Bij het poetsen van de tanden of het wegschrapen van deze afzettingen ontstaan lichte bloedingen en pijn. Roodheid in de mondhoeken komt ook voor. Patiënten met een kunstgebit ervaren tot slot roodheid, irritatie en pijn.

Soorten van mondspruw

Orale candidiasis is op te delen in drie groepen op basis van het uiterlijk, al is het mogelijk dat het klinisch beeld van een patiënt overlapt met enkele categorieën.

• erythemateus (atrofisch): De vlekken zijn eerder rood ruw dan wit.
• hyperplastisch (plaque-achtige candidiasis of nodulaire candidiasis): Een moeilijk te verwijderen vaste witte plaque is aanwezig. Dit is de minst gebruikelijke variant en komt het vaakst tot uiting bij patiënten met hiv.
• pseudomembraneus: Pseudomembraneuze mondspruw is de klassieke en meest voorkomende vorm.

Verspreiding naar slokdarm

In zeer ernstige gevallen (vooral bij ernstig verzwakte patiënten) verspreidt de schimmel zich naar de slokdarm en dan ontstaan volgende problemen:

• het gevoel dat voedsel vast blijft zitten in de keel of in het midden van de borst (globus pharyngeus)
• koorts, als de infectie zich buiten de slokdarm uitbreidt
• slikpijn
• slikproblemen

Verspreiding naar andere lichaamsdelen

De schimmel die spruw veroorzaakt, verspreidt zich bij erg zwakke patiënten mogelijk naar andere lichaamsdelen, zoals de longen, de lever en de huid. Patiënten met kanker, hiv of andere aandoeningen die het immuunsysteem verzwakken, lijden hier sneller aan.

Diagnose en onderzoeken

De (tand)arts bekijkt de mondholte en weet dan vaak al dat de patiënt lijdt aan orale candidiasis. De arts schraapt soms een klein stukje weefsel weg en stuurt dit vervolgens naar het laboratorium om er zeker van te zijn dat de patiënt lijdt aan mondspruw. Mogelijk heeft de schimmel die spruw veroorzaakt zich al verspreid in de slokdarm. De arts zet dan bijkomende onderzoeken in zoals een keelcultuur (een uitstrijkje achter in de keel), een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) van de slokdarm, maag en dunne darm en/of röntgenfoto's van de slokdarm. Verder zet de arts soms bijkomende onderzoeken in omdat de schimmelinfectie soms wijst op een ander medisch probleem.

Behandeling van mondspruw

Professionele medische zorg
Mondspruw is een schimmelinfectie die in principe gemakkelijk te behandelen is bij patiënten die een gezond werkend immuunsysteem hebben. Hebben patiënten echter een verzwakt immuunsysteem, dan is de aandoening slechter en ook moeilijker te behandelen. De schrijft antischimmelmiddelen (antimycotica) voor die de patiënt gedurende tien tot veertien dagen moet innemen. Deze gemakkelijk in te nemen medicijnen zijn verkrijgbaar in tabletten, zuigtabletten, gel of druppels. Orale (via de mond ingenomen) of intraveneus (via een ader) toegediende antischimmelmiddelen zijn inzetbaar voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Als deze behandelingen niet werken, zet de arts het medicijn ‘amfotericine B’ in. Dit gebruikt hij echter enkel als laatste redmiddel, omdat het medicijn negatieve bijwerkingen met zich meebrengt, koorts, misselijkheid en braken.

Zelfzorg
Volgende maatregelen verminderen het risico op een verslechtering van de aandoening, al zijn medicijnen wel nodig om de schimmelinfectie te elimineren.

• dagelijks een nieuwe tandenborstel gebruiken totdat de infectie is verdwenen
• de mond spoelen met zout water
• een zachte tandenborstel gebruiken om te voorkomen dat de letsels afgeschraapt worden
• het kunstgebit desinfecteren
• ongezoete yoghurt of probiotica eten om gezonde bacterieniveaus te herstellen

Preventie van afzettingen in mond

Om mondspruw te voorkomen, zijn er enkele adviezen voorhanden.

Gezonde levensstijl

Roken schaadt de gezondheid dus hiermee stopt de patiënt het best. De arts helpt bij het overwinnen van deze schadelijke gewoonte. Verder vermijdt de patiënt voedingsmiddelen die suiker en gist bevatten. Brood, bier en wijn veroorzaken bijkomende gistgroei en vermijdt de patiënt eveneens. Een patiënt met suikerziekte houdt tot slot zijn bloedsuikerspiegel goed onder controle.

Inhalator reinigen

Patiënten met astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen) of een chronische obstructieve longziekte (COPD) moeten de apparaatjes reinigen na elk gebruik om de ziektekiemen te doden.

Mondhygiëne

Een goede mondhygiëne hanteren is essentieel. De tanden minstens twee keer per dag poetsen met een goede tandenborstel, de tanden dagelijks flossen en ook de tong regelmatig reinigen. Het is hierbij belangrijk om de mond één of twee keer per dag te spoelen met antibacterieel mondwater of een mondspray om de tanden en het tandvlees gezond te houden. Het is niet verstandig om mondwater nog meer te gebruiken omdat hierdoor het normale evenwicht van bacteriën in de mond verstoord geraakt. Voorts zijn regelmatige tandheelkundige controles noodzakelijk. Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), patiënten die een kunstgebit dragen maar ook gewone patiënten zonder medische of tandheelkundige problemen, moeten twee keer per jaar de tanden laten controleren en reinigen door de tandarts. Een droge mond behandelt de patiënt eveneens; hij krijgt hiervoor adviezen van de tandarts.

Onderliggende problemen aanpakken

Een patiënt moet zeker zijn chronische gezondheidsproblemen laten behandelen. Hiv of suikerziekte moet de arts behandelen. Deze aandoeningen verstoren de balans van bacteriën in het lichaam en leiden sneller tot spruw. Belangrijk is ook om de medicijnen voor het onderliggend probleem correct te nemen en dit ook te melden aan de (tand)arts.

Prognose van schimmel in slijmvliezen van mond

De prognose voor orale candidiasis is over het algemeen zeer goed. De meeste patiënten reageren goed op de behandeling. Mondspruw keert echter vaak terug, vooral als de patiënt de oorzakelijke factor (roken bijvoorbeeld) niet aanpakt.

Lees verder

• Candidiasis: Schimmelinfectie door gist Candida
• Mondspruw (orale candidiasis) bij baby's: Schimmelinfectie
• Antimycotica: Medicatie tegen schimmels (schimmelinfecties)
• Antischimmelmiddelen (antimycotica): Antifungale middelen
• Leukoplakie: Verdikte witte vlekken in mond en wangen