Leukoplakie: Verdikte witte vlekken in mond en wangen

Leukoplakie is een aandoening die het slijmvlies van de mond aantast, gekenmerkt door de aanwezigheid van verdikte witte vlekken op de tong, in de mondholte of aan de binnenzijde van de wangen. Deze vlekken ontstaan door een overmatige groei van cellen en afzettingen van keratine. Uitlokkende factoren zoals roken, alcoholgebruik en tandproblemen kunnen leiden tot leukoplakie. De diagnose kan eenvoudig worden gesteld met een biopsie. Hoewel leukoplakie meestal een goedaardige aandoening is, kan het in sommige gevallen een voorloper zijn van mondkanker. Het is daarom altijd raadzaam om bij de aanwezigheid van witte vlekken in de mond een (tand)arts te raadplegen.

• Epidemiologie van leukoplakie
• Oorzaken
• Symptomen: Verdikte witte vlekken in de mond
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van (harige) leukoplakie
• Prognose
• Complicaties: Mondkanker, HIV/AIDS
• Preventie van leukoplakie

Epidemiologie van leukoplakie

Ongeveer 1% van de wereldbevolking lijdt op een bepaald moment in het leven aan leukoplakie. De aandoening komt vooral voor bij oudere volwassenen, met een piek tussen de vijftig en zeventig jaar. Ongeveer 80% van de patiënten is ouder dan veertig jaar. De prevalentie is hoger in landen zoals India en Taiwan, waar een hoger gebruik van pruimtabak en andere tabaksproducten voorkomt. Leukoplakie komt ook vaker voor bij mensen met een verzwakt immuunsysteem door ziekten zoals HIV of het Epstein-Barr virus (klierkoorts), dat symptomen zoals keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts veroorzaakt. Mannen hebben een hogere kans op leukoplakie dan vrouwen.

Oorzaken

Overmatige celproductie en keratineafzettingen

Leukoplakie ontstaat door een verhoogde productie van cellen in de mond en afzettingen van keratine, wat leidt tot de vorming van witte vlekken op de tong, in de mondholte, het tandvlees, de onderlip en de binnenkant van de wangen. De precieze oorzaak van deze aandoening is onbekend. De volgende factoren verhogen echter het risico op het ontwikkelen van leukoplakie:

• de blootstelling aan schadelijke UV-stralen op de lippen
• overmatig alcoholgebruik
• het gebruik van pruimtabak of snuiftabak gedurende lange perioden
• roken of andere vormen van tabaksgebruik, vooral pijproken
• irritatie door ruwe tanden, vullingen of kronen
• mondkanker (zeldzaam)
• slecht passende protheses die tegen de wang of het tandvlees wrijven

Orale harige leukoplakie

Orale harige leukoplakie, ook bekend als "harige leukoplakie", is een vorm van leukoplakie die optreedt in de mond en microscopisch wordt gekenmerkt door harige cellen. Deze vorm is het gevolg van een besmetting met het Epstein-Barr virus en is vaak een vroege aanwijzing van HIV/AIDS. Harige leukoplakie kan ook wijzen op een falende antiretrovirale behandeling bij HIV/AIDS. Deze vorm komt voor bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals bij degenen die chemotherapie ondergaan of een beenmergtransplantatie hebben gehad.

Symptomen: Verdikte witte vlekken in de mond

Leukoplakie kan zich op verschillende manieren manifesteren. Meestal ontstaan geleidelijk vlekken op het tandvlees, de binnenkant van de wangen, de onderkant van de mond, de onderlip en soms ook op de tong. Bij orale harige leukoplakie bevinden de vlekken zich meestal aan de zijkanten van de tong. Kenmerken van deze vlekken zijn:

• ze zijn niet weg te borstelen of af te schrapen
• geen spontane genezing na zeven tot tien dagen
• licht verhoogd en met een hard oppervlak
• meestal pijnloos, maar soms kan er tongpijn optreden
• meestal wit of grijs (bijvoorbeeld witte vlekken op het tandvlees)
• onregelmatige structuur
• pijnlijk bij aanraking, warmte of contact met zure of kruidige voedingsmiddelen
• soms roodheid
• bij orale harige leukoplakie kunnen de vlekken vaag en harig uitzien

Tongbultjes kunnen ook optreden.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van leukoplakie wordt bevestigd door een biopsie, waarbij een klein stuk weefsel wordt genomen voor onderzoek. Dit kan worden gedaan met een mondborstel of door het chirurgisch verwijderen van een klein gedeelte van de vlek.

Differentiële diagnose

Orale harige leukoplakie kan verwarrend zijn omdat het lijkt op andere aandoeningen zoals mondspruw (orale candidiasis), een schimmelinfectie veroorzaakt door Candida albicans, die zich uit in romige witte vlekken die afveegbaar zijn. Spruw komt voor van de achterkant van de keel tot de bovenkant van de slokdarm en kan ook bij HIV/AIDS-patiënten voorkomen. Andere aandoeningen die kunnen worden verward met leukoplakie zijn:

• chemische brandwonden
• een moedervlek
• leukoedeem
• lichen planus (een aandoening die de mond, huid, geslachtsorganen, nagels en/of hoofdhuid kan aantasten)
• lupus erythematosus
• morsicatio buccarum (wangbijten)
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• wrijvingswarmte-keratose
• vitamine A- of B-deficiëntie

Behandeling van (harige) leukoplakie

De behandeling van leukoplakie begint met het vermijden van de irritatiebronnen. Dit houdt in het stoppen met roken, het verminderen van alcoholgebruik en het verhelpen van ruwe tanden of onregelmatig aangebrachte vullingen. Indien deze maatregelen niet effectief zijn, kan de arts medicijnen voorschrijven of een chirurgische ingreep overwegen om de vlekken te verwijderen. Chirurgische opties omvatten lasertherapie, cryotherapie (behandeling met koude) of gebruik van een scalpel. Bij patiënten met orale harige leukoplakie worden vaak antivirale geneesmiddelen voorgeschreven om de vlekken te verminderen.

Prognose

De prognose voor leukoplakie is doorgaans goed. Bij de meeste patiënten verdwijnen de vlekken nadat de irritatiebron is verwijderd. Echter, de vlekken kunnen vaak terugkomen. In sommige gevallen kunnen de vlekken een vroege aanwijzing zijn van mondkanker, en het risico op kanker blijft aanwezig, zelfs na verwijdering van de vlekken.

Complicaties: Mondkanker, HIV/AIDS

Hoewel leukoplakie zelf geen blijvende schade aan de mondweefsels veroorzaakt, kan het een ernstige complicatie zijn, zoals mondkanker. Mondkanker ontwikkelt zich vaak in de buurt van de leukoplakievlekken, en kwaadaardige veranderingen kunnen in deze vlekken aanwezig zijn. Het risico op mondkanker blijft aanwezig zelfs na verwijdering van de vlekken. Harige leukoplakie is minder waarschijnlijk geassocieerd met mondkanker, maar kan duiden op een HIV-infectie of AIDS.

Preventie van leukoplakie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om leukoplakie volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen helpen om het risico te verminderen:

• Stoppen met roken en het vermijden van andere tabaksproducten
• Beperk alcoholgebruik
• Vermijd langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen op de lippen
• Zorg voor een goede mondhygiëne en vermijd irritatie door ruwe tanden, vullingen of slecht passende protheses
• Regelmatige tandartscontroles om vroegtijdige symptomen op te sporen
• Voor mensen met een verzwakt immuunsysteem: volg de behandeling en richtlijnen van uw arts om infecties te voorkomen