Reflux: symptomen, oorzaak en behandeling bij volwassenen

Reflux-symptomen bij volwassenen bestaan uit onder meer brandende pijn op de borst die soms ook in de keel wordt gevoeld. Met reflux, ook wel brandend maagzuur of zuurbranden genoemd, wordt het terugstromen van de zure maaginhoud in de slokdarm bedoeld. Er bestaat ook 'gastro-oesofageale refluxziekte' (GORZ). Dit is het verschijnsel van (regelmatig) terugvloeien van maagzuur in de slokdarm, waarbij klachten of complicaties ontstaan. Reflux wordt voluit 'gastro-oesofageale reflux' genoemd. Veel mensen hebben soms last van het terugstromen van maaginhoud in de slokdarm. Er bestaat ook zoiets als 'verborgen reflux', waarbij de maaginhoud omhoog komt, maar je het niet merkt. Reflux bij volwassenen kan bestreden worden door middelen van aanpassingen in de leefstijl en eventueel geneesmiddelen. Je kunt ook maatregelen nemen om reflux te voorkomen.

• Wat is gastro-oesofageale reflux?
• Zuurbranden
• Gastro-oesofageale refluxziekte
• Oorzaken van reflux
• Risicofactoren van reflux bij volwassenen
• Maagafwijkingen
• Zwangerschap
• Roken
• Voedingsmiddelen
• Andere oorzaken
• Reflux symptomen: brandende pijn op de borst
• Verschijnselen
• Wanneer de huisarts inschakelen?
• Onderzoek en diagnose
• Op basis van de klachten en de behandelrespons
• Vervolgonderzoek
• Endoscopie
• 24-uurs pH-meting
• Slokdarmmanometrie
• Differentiële diagnose
• Complicaties
• Behandeling van reflux
• Leefstijlveranderingen
• Medicijnen
• Prognose
• Preventie: reflux voorkomen
• Verlies gewicht
• Vermijd vet en gekruid voedsel
• Eet kleinere maaltijden
• Ga niet liggen na het eten
• Til het hoofdeinde van je bed op
• Check je medicijnen
• Stoppen met roken
• Matig je alcoholgebruik
• Draag loszittende kleding
• Probeer een glutenvrij dieet

Wat is gastro-oesofageale reflux?

Zuurbranden

Gastro-oesofageale reflux, ook bekend als zure reflux, brandend maagzuur of zuurbranden, treedt op wanneer de zure maaginhoud terugstroomt in de slokdarm en/of de mond. Reflux is op zich een normaal proces dat plaatsvindt bij gezonde zuigelingen ('spugen'), kinderen en volwassenen. Meestal heb je er slechts kortdurend last van en gaat reflux niet gepaard met hinderlijke symptomen en veroorzaakt het geen complicaties. Vaak wordt onderscheid gemaakt tussen 'gewone' reflux, ernstige reflux en reflux in combinatie met andere klachten. Er bestaat ook zoiets als 'verborgen reflux', waarbij de maaginhoud omhoog komt, maar je het niet merkt.

Gastro-oesofageale refluxziekte

Sommige mensen ontwikkelen gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ), een aandoening die gekenmerkt wordt door de aanwezigheid van symptomen van gastro-oesofageale reflux en/of de aanwezigheid van schade (van de slijmvlieslaag) in de slokdarm (de slokdarmbekleding). De symptomen kunnen hierbij bestaan uit brandend maagzuur, oprispingen, braken en moeilijkheden of pijn bij het slikken. Het terugstromen van maagzuur kan negatieve invloed hebben op de stembanden en heesheid veroorzaken of zelfs worden geïnhaleerd in de longen (de zogenaamde aspiratie). Mensen met gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) lopen dan ook een verhoogd risico op aspiratiepneumonie. Dit is een longontsteking waarbij je vreemde stoffen zoals speeksel, braaksel, vloeistoffen en voedsel inademt; in dit geval zure maaginhoud.

Oorzaken van reflux

Wat zijn de oorzaken zure reflux? GERD wordt veroorzaakt door frequente zure reflux, het terugstromen van maagzuur in de slokdarm. Als je slikt ontspant de gastro-oesofageale sfincter (een sluitspier in het onderste deel van de slokdarm), waardoor de doorgang naar de maag vrij wordt gemaakt voor eten of drinken. Na het doorslikken trekt deze weer samen. Als deze sluitspier verzwakt is geraakt, kan maagzuur terugstromen in de slokdarm, waardoor je last krijgt van frequent brandend maagzuur. Soms kan dit je dagelijkse leven verstoren. Het terugstromen van brandend maagzuur kan het slijmvlies van de slokdarm irriteren, waardoor het ontstoken raakt. Na verloop van tijd kan de slokdarm aantasten, waardoor complicaties ontstaan zoals bloedingen, slokdarmvernauwing of Barrett's slokdarm, een precancereuze aandoening.

Risicofactoren van reflux bij volwassenen

Verschillende factoren kunnen het risico voor reflux vergroten.

Maagafwijkingen

Een veel voorkomende oorzaak gastro-oesofageale reflux is een maagafwijking is een hiatus hernia, die kan optreden bij mensen van alle leeftijden. Een hiatus hernia is een een middenrifsbreuk die op latere leeftijd ontstaat. Men spreekt van een middenrifsbreuk als de opening tussen borst- en buikholte wat wijder is dan normaal. Als de maag — die normaal in de buikholte ligt — door de wijdere opening in het middenrif (gedeeltelijk) omhoog komt, kunnen klachten ontstaan. Bij een middenrifsbreuk kan zuur gemakkelijker omhoog stijgen naar de slokdarm.

Zwangerschap

Veel vrouwen ervaren zure reflux voor de eerste keer tijdens de zwangerschap. Dit wordt veroorzaakt door de hoeveelheden hormonen gecombineerd met de druk van de groeiende foetus. Meestal zijn de klachten het hevigst tijdens het derde trimester, de symptomen gaan bijna altijd weg na de bevalling.

Roken

Roken kan bijdragen aan zure reflux door de volgende manieren:

• het schaadt het slijmvlies;
• het doet afbreuk aan de spierreflexen in de keel;
• het verhoogt de zuursecretie;
• het vermindert de speekselvloed, die zuur neutraliseert;
• roken verslapt het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag;
• roken verhoogt ook het risico op slokdarmkanker.

Voedingsmiddelen

Het eten van grote maaltijden of gaan liggen direct na een maaltijd kan maagzuur of andere symptomen van gastro-oesofageale reflux, zoals een droge hoest of moeite met slikken, in de hand werken. Vooral de volgende voedingsmiddelen kunnen reflux veroorzaken:

• Alcohol;
• Koolzuurhoudende dranken;
• Chocola;
• Citrusvruchten, zoals sinaasappels en citroenen;
• Koffie of thee (gewone of cafeïnevrije);
• Vette of gebakken voedsel;
• Voedingsmiddelen met tomaat, zoals pastasaus, lasagne of pizza;
• Knoflook en uien;
• Munt;
• Kruidig ​​voedsel, bijvoorbeeld met chili of Indiase curry.

Het drinken van alcohol verhoogt ook het risico op slokdarmkanker. Hoe meer je drinkt, hoe groter het risico. In combinatie met roken, is het risico op slokdarmkanker nog groter.

Andere oorzaken

Andere veel voorkomende oorzaken van reflux zijn onder meer:

• overgewicht of obesitas;
• Het eten van een zware maaltijd terwijl je (daarna) op je rug of op je zij ligt;
• Snacken vlak voor het slapengaan of liggen direct na een maaltijd;
• Gebruik van aspirine of ibuprofen, sommige spierverslappers, of bepaalde bloeddrukmedicatie;
• Het doen van oefening kan tijdelijk reflux veroorzaken als gevolg van het verhogen van de druk in de buikholte.

Reflux symptomen: brandende pijn op de borst

Verschijnselen

Grofweg 25% van de bevolking ervaart maandelijks zuurbranden. Bij mensen die ten minste twee tot drie keer per week last hebben van brandend maagzuur, kan sprake zijn van gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ). Men spreekt van GORZ bij de aanwezigheid van hinderlijke symptomen van gastro-oesofageale reflux en/of de aanwezigheid van schade (van de slijmvlieslaag) in de slokdarm. Het meest voorkomende symptoom van GORZ is brandend maagzuur. Dit wordt ervaren als een branderig gevoel in het midden van de borst (slokdarm), die soms ook in de keel wordt gevoeld. Er kan daarnaast een zure smaak in de keel optreden. Minder vaak voorkomende symptomen zijn:

• maagpijn (pijn in de bovenbuik);
• niet-brandende pijn op de borst;
• moeite met slikken (dysfagie), of voedsel dat vast komt te zitten;
• pijn bij het slikken (odynofagie);
• aanhoudende heesheid;
• aanhoudende keelpijn en droge keel;
• chronische hoest, het ontstaan ​​van astma of alleen 's nachts astma (onderzoek wijst op een link tussen maagzuur en astma);
• regurgitatie (terugstroming van voedsel of vloeistoffen uit de maag naar de mond);
• naast een zure smaak in de mond, kan er een zoute, bittere of zoete smaak in de mond ontstaan;
• brok in de keel-gevoel;
• gebitsaandoeningen;
• terugkerende longontstekingen;
• chronische sinusitis (bijholteontsteking);
• een dikke en ontstoken huig (uvulitis);
• wakker worden met het gevoel dat je stikt;
• nachtzweten.

Wanneer de huisarts inschakelen?

De volgende symptomen kunnen wijzen op een ernstiger probleem, waarvoor je direct een afspraak moet maken met de huisarts:

• aanhoudend moeilijk kunnen slikken of pijn met slikken (het gevoel dat het eten blijft hangen);
• onverklaarbaar gewichtsverlies;
• pijn op de borst;
• aanhoudende benauwdheid;
• bloeden (bloed braken of donkergekleurde ontlasting).

Onderzoek en diagnose

Op basis van de klachten en de behandelrespons

Reflux wordt meestal gediagnosticeerd op basis van de symptomen en de respons op de behandeling. Bij mensen die refluxsymptomen hebben zonder verdere complicaties, kan vaak volstaan worden met leefstijlveranderingen (gezond eten en bewegen), eventueel in combinatie met medicatie (maagzuurbinders of -remmers). Verder onderzoek is nodig als de diagnose onduidelijk is of als de klachten ernstiger zijn.

Vervolgonderzoek

Het is belangrijk om eventuele levensbedreigende problemen die soortgelijke symptomen als gastro-oesofageale reflux teweeg kunnen brengen, uit te sluiten. Dit geldt in het bijzonder voor pijn op de borst, omdat pijn op de borst ook een symptoom van hart- en vaatziekten kan zijn. Wanneer de symptomen niet levensbedreigend zijn en de diagnose van gastro-oesofageale reflux is onduidelijk, dan kunnen één of meer van de volgende onderzoeken worden aanbevolen.

Endoscopie

Een endoscopie is een kijkonderzoek, waarbij de binnenkant van de slokdarm door de arts onderzocht kan worden. Een kleine, flexibele buis wordt in de slokdarm, maag en dunne darm gebracht. De buis heeft een lichtbron en een camera die vergrote beelden weergeeft. Schade aan de binnenkant van deze structuren kunnen worden opgespoord en bekeken en een klein stukje weefsel (biopsie) kan desgewenst worden genomen om de mate van weefselschade te bepalen.

24-uurs pH-meting

Dit betreft een onderzoek waarmee de zuurgraad in de slokdarm wordt gemeten. De arts brengt daartoe een dun slangetje aan via de neus in de slokdarm, die pakweg vijf centimeter boven de maagingang komt te liggen. De meting duurt 24 uur teneinde een goed beeld te krijgen van de zuurgraad in de slokdarm.

Slokdarmmanometrie

Een slokdarmmanometrie (drukmeting) verschaft informatie over het functioneren van de slokdarm en de kringspier tussen de slokdarm en de maag.

Differentiële diagnose

Er zijn andere aandoeningen die erg veel gelijkenis kunnen vertonen met gastro-oesofageale reflux. Om die reden voert de arts diverse onderzoeken uit om zeker te zijn van de diagnose. Het gaat om onder meer de volgende aandoeningen:

• achalasie van de slokdarm;
• acute en chronische gastritis of maagslijmvliesontsteking;
• coronaire atherosclerose (slagaderverkalking van de kransslagader);
  Helicobacter pylori / Bron: Yutaka Tsutsumi, Wikimedia Commons (CC0)
• galstenen;
• Helicobacter pylori-infectie;
• hiatus hernia (middenrifbreuk);
• intestinale malrotatie;
• maagzweer;
• oesofageale motiliteitsstoornissen;
• oesofageale spasme;
• oesofagitis (slokdarmontsteking);
• prikkelbare darm syndroom (PDS);
• slokdarmkanker; en
• verstoorde darmmotiliteit.

Complicaties

De overgrote meerderheid van de mensen met gastro-oesofageale refluxziekte ontwikkelt geen ernstige complicaties, vooral als de aandoening adequaat wordt behandeld. Sommige mensen ontwikkelen evenwel complicaties. Deze kunnen bestaan uit:

• Zweren: er kunnen zich slokdarmzweren vormen als gevolg van brandend maagzuur.
• Vernauwing van de slokdarm door littekenweefsel dat zich ontwikkelt als gevolg van zweren die de slokdarm beschadigen.
• Long- en keelproblemen: ontsteking van de stembanden, een zere keel, of een hese stem. Het zuur kan worden geïnhaleerd in de longen en aspiratiepneumonie of astmasymptomen veroorzaken. Chronische zure reflux in de longen kan uiteindelijk leiden tot blijvende longschade (pulmonale fibrose of bronchiëctasieën).
• Barrett-slokdarm: een aandoening van het onderste deel van de slokdarm waarbij het slijmvlies is veranderd.
• Slokdarmkanker.

Behandeling van reflux

De behandeling van reflux is afhankelijk van de ernst van de klachten. Reflux kan onder meer worden behandeld middels leefstijlveranderingen en het gebruik van niet-voorgeschreven medicijnen: maagzuurremmers of maagzuurbinders.

Leefstijlveranderingen

Leefstijlveranderingen kunnen bestaan uit:

• Gewichtsverlies: het verliezen van overtollige kilo's kan helpen om reflux te verminderen. Bovendien leidt gewichtsverlies tot een aantal andere gezondheidsvoordelen, zoals een verminderd risico op diabetes type 2 en hartziekten.
• Verhoog het hoofdeinde van het bed met ongeveer tien centimeter. Hierdoor stroom 's nachts het maagzuur waarschijnlijk minder gemakkelijk terug naar de slokdarm.
• Vermijd reflux-inducerende voedingsmiddelen, zoals overmatig cafeïnegebruik, chocolade, alcohol, pepermunt, en vet voedsel.
• Stop met roken.
• Vermijd grote en late maaltijden: eet verspreid over de dag kleinere hoeveelheden en eet niets meer vanaf drie uur voor het slapengaan.
• Vermijd strak zittende kleding: strakke kleding verhoogt de druk in de buik, waardoor de maaginhoud naar de slokdarm kan stromen.
• Eet gezond, drink voldoende, eet vezelrijke voeding en beweeg veel om de ontlasting zacht te houden, zodat je niet hoeft te persen bij het poepen. (Dit verkleint ook nog eens de kans op aambeien.)

Medicijnen

Sommige refluxklachten zijn te behandelen met een medicijn dat het maagzuur bindt en neutraliseert (maagzuurbinders), bij voorkeur in te nemen in drank- of poedervorm. Als maagzuurbinders onvoldoende soelaas bieden, kan een maagzuurremmer uitgeprobeerd worden. Een dergelijk medicijn remt de aanmaak van maagzuur. Gebruik bij voorkeur cimetidine of ranitidine en bij aanhoudende of terugkomende klachten kan omeprazol of pantoprazol overwogen worden. Probeer na ongeveer twee maanden geleidelijk te stoppen met het gebruik van maagzuurremmers. Bij aanhoudende klachten wordt geadviseerd de huisarts te raadplegen.

Prognose

Veel mensen met reflex reageren goed op veranderingen in de levensstijl en medicijnen, waardoor de klachten significant afnemen. Toch blijven veel mensen aangewezen op medicijnen om de symptomen van brandend maagzuur onder controle te houden.

Preventie: reflux voorkomen

Er zijn een aantal tips om reflux te voorkomen:

Verlies gewicht

Overgewicht en obesitas is een belangrijke oorzaak van reflux. Extra buikvet legt druk op je buik en duwt maagzuur naar boven in je slokdarm. Afvallen als je te zwaar bent, en niet aankomen als je dat niet bent, zijn belangrijke preventie maatregelen.

Vermijd vet en gekruid voedsel

Vermijd voedingsmiddelen waarvan bekend is dat ze reflux veroorzaken:

• Vettig voedsel;
• Pittig voedsel;
• Zure voedingsmiddelen, zoals tomaten en citrusvruchten;
• Munt;
• Chocola;
  Tomaten / Bron: Vlad Teodor/Shutterstock.com
• Uien;
• Koffie of een cafeïnehoudende drank;
• Koolzuurhoudende dranken.

Eet kleinere maaltijden

Grote maaltijden vullen de maag en verhoogt het risico op reflux.

Ga niet liggen na het eten

Wacht minimaal drie uur voordat je gaat liggen na een maaltijd. De zwaartekracht helpt normaal gesproken om zure reflux te voorkomen. Als je een maaltijd eet en je doet daarna een dutje doet, dan heb je meer kans op reflux.

Til het hoofdeinde van je bed op

Het zes tot acht centimeter opheffen van het hoofdeinde van je bed kan helpen om het maagzuur in je maag te houden. Gebruik geen extra kussens, want deze heffen alleen je hoofd op en helpen niet bij refluxklachten.

Check je medicijnen

Controleer wat boor bijwerkingen je medicijnen geven, maar stop nooit op eigen houtje met medicijnen die je van een arts krijgt voorgeschreven. Er zijn een aantal medicijnen die het risico op reflux kunnen verhogen door de lage sluitspier van de slokdarm te verslappen, het spijsverteringsproces te verstoren of een reeds ontstoken slokdarm verder te irriteren. Deze medicijnen zijn onder meer:

• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen of NSAID's;
• Calciumantagonisten (vaak gebruikt om hoge bloeddruk te behandelen);
• Bepaalde astmamedicijnen, waaronder bèta-2 agonisten (zoals salbutamol, salmeterol en formoterol);
• Bisfosfonaten, gebruikt om de botdichtheid te verhogen bij osteoporose (ook wel botontkalking of broze botten genoemd);
• Kalmerende middelen en pijnstillers;
• Sommige antibiotica;
• Kaliumsupplementen;
• ijzertabletten.

Stoppen met roken

Sommige studies hebben aangetoond dat nicotine de spieren van de sluitspier tussen slokdarm en maag (sfincter) kan ontspannen en ook het vermogen van je speeksel om zuur uit de slokdarm te verwijderen kan verstoren.

Matig je alcoholgebruik

Net als bij roken kan alcohol de sluitspier tussen slokdarm en maag doen ontspannen.

Draag loszittende kleding

Draag geen strakke kleding of riemen die je maag kunnen afknellen.

Probeer een glutenvrij dieet

Er zijn aanwijzingen dat gluten, een eiwit dat voorkomt in granen zoals gerst, rogge en tarwe, reflux-klachten kan veroorzaken of verergeren. Probeer gluten uit je dieet te verwijderen en kijk of het verschil maakt.

Lees verder

• Slokdarmzweer: symptomen & behandeling van zweer in slokdarm
• Schorre stem (hese stem): oorzaken van heesheid
• Brandend maagzuur (zuurbranden): symptomen en behandeling
• Slokdarmontsteking: symptomen en behandeling oesofagitis
• Chronisch hoesten: oorzaken aanhoudende hoest, kriebelhoest