Schorre stem (hese stem): oorzaken van heesheid

Schorre stem, hese stem, schorheid of heesheid is een abnormale verandering in je stemgeluid. Een schorre stem of schorheid is vaak het gevolg van een relatief onschuldige aandoening en gaat dan veelal vanzelf over. De meest voorkomende oorzaak van heesheid is acute laryngitis (strottenhoofdontsteking), wat vaak voortkomt uit een virusinfectie van de bovenste luchtwegen zoals verkoudheid en griep. Een schorre stem of heesheid kan worden voorkomen door het vermijden van verkeerd of te intensief stemgebruik en door niet (mee) te roken. Een schorre stem verhelpen kun je door de oorzaak aan te pakken.

• Schorre stem: wat is heesheid?
• Oorzaken van heesheid of een schorre stem
• Strottenhoofdontsteking en bovenste luchtweginfectie
• Overmatig gebruik van de stem
• Uitdroging
• Infecties
• Medicatie
• Omgevingsfactoren
• Hormonale veranderingen
• Psychische factoren
• Andere oorzaken schorre stem of heesheid
• Onderzoek en diagnose
• Praktijkvoorbeeld
• Vraaggesprek met de huisarts
• Lichamelijk onderzoek
• Verwijzing naar de specialist
• Aanvullend onderzoek
• Zelfzorgmaatregelen om een schorre stem te verhelpen
• Onderliggende oorzaak behandelen
• Hydratatie: Water, water en nog eens water!
• Stem rust geven
• Vermijden van irriterende stoffen
• Aanpassen van eet- en drinkgewoonten
• Verminderen van stress
• Leefstijlveranderingen
• Behandeling van een schorre stem of hese stem
• Medicatie
• Stembandtherapie
• Operatie
• Prognose

Schorre stem: wat is heesheid?

Heesheid is een abnormale stemwijziging dat wordt veroorzaakt door verschillende omstandigheden. De stem kan veranderen in toonhoogte en volume, variërend van een diepe, harde stem tot een zwakke, raspende stem.

Oorzaken van heesheid of een schorre stem

Heesheid of een schorre stem wordt meestal veroorzaakt door irritatie van of schade aan de stembanden. De larynx of strottenhoofd is het gedeelte is het bovenste deel van de luchtpijp en speelt een belangrijke rol in de ademhaling. De stembanden (plicae) zijn structuren die in je strottenhoofd liggen. De stembanden zitten voorin met kleine spiertjes vast aan het kraakbeen, ter hoogte van de adamsappel. Aan de achterzijde zitten de stembanden met spiertjes vast aan het kraakbeen van het strottenhoofd. De stembanden lopen in een v-vorm. Wanneer je zingt of spreekt, trillen de stembanden en produceren ze geluid.

Strottenhoofdontsteking en bovenste luchtweginfectie

Heesheid kan worden veroorzaakt door een aantal factoren. De meest voorkomende oorzaak van heesheid is acute laryngitis (strottenhoofdontsteking), vaak veroorzaakt door een bovenste luchtweginfectie (zoals een verkoudheid of griep), en minder vaak door overmatig stemgebruik (door hard praten, schreeuwen of zingen), blootstelling aan schadelijke stoffen zoals tabaksrook en allergische reacties.

Overmatig gebruik van de stem

Langdurig en intensief gebruik van de stem, bijvoorbeeld door veel schreeuwen, zingen of luid praten, kan leiden tot irritatie van de stembanden en heesheid veroorzaken.

Uitdroging

Onvoldoende hydratatie kan de slijmvliezen in de keel uitdrogen. Uitdroging kan leiden tot irritatie van de stembanden. Het is om die reden belangrijk om voldoende water te drinken om de stembanden vochtig te houden.

Infecties

Naast bovenste luchtweginfecties kunnen andere infecties, zoals een keelontsteking of een virale infectie van de stembanden, heesheid veroorzaken.

Medicatie

Sommige medicijnen, zoals bepaalde antihypertensiva of medicijnen tegen allergie, kunnen als bijwerking heesheid veroorzaken.

Omgevingsfactoren

Blootstelling aan irriterende stoffen in de omgeving, zoals vervuilde lucht, chemicaliën of allergenen, kan de stembanden irriteren en heesheid veroorzaken.

Hormonale veranderingen

Fluctuaties in hormoonniveaus, zoals tijdens de menopauze bij vrouwen, kunnen ook invloed hebben op de stem en heesheid veroorzaken.

Psychische factoren

Door stress, spanning en angst kunnen de spieren rondom de stembanden aanspannen en dit kan heesheid veroorzaken.

Andere oorzaken schorre stem of heesheid

Andere oorzaken van heesheid of eens schorre stem zijn onder meer:

• Roken: Tabaksrook irriteert en beschadigt de stembanden, waardoor de stem hees en schor kan klinken.
• Poliepen op je stembanden: Goedaardige gezwellen die de normale beweging van de stembanden belemmeren, wat leidt tot heesheid.
• Gastro-oesofageale reflux (GERD): Terugvloeiend maagzuur irriteert de stembanden, waardoor een schorre stem ontstaat.
• Zuurbranden (laryngofaryngeale reflux): Naast gastro-oesofageale reflux (GERD) is er een andere vorm van reflux die de stembanden kan irriteren. Bij laryngofaryngeale reflux komt het maagzuur hoger in de keel en strottenhoofd terecht, wat voor irritatie en een schorre stem kan zorgen, zonder dat je altijd brandend maagzuur voelt.**
• Overmatig alcoholgebruik: Alcohol droogt de slijmvliezen van de stembanden uit en kan daardoor heesheid veroorzaken. Bovendien zorgt alcoholgebruik voor een verhoogde kans op reflux, wat dubbel op de stembanden kan slaan.**
• Droge lucht: Vooral in de winter, als de verwarming de lucht binnen uitdroogt, kunnen de slijmvliezen in de keel uitdrogen en de stembanden geïrriteerd raken, wat leidt tot een schorre stem.**
• Chronische sinusitis: Aanhoudende ontsteking van de neusbijholten kan ervoor zorgen dat er slijm naar de keel druppelt. Dit druppelend slijm irriteert de stembanden en kan zo een schorre stem veroorzaken.**
• Medicijnen tegen acne (retinoïden): Sommige medicijnen die worden voorgeschreven tegen acne, zoals isotretinoïne, kunnen bijwerkingen hebben die de slijmvliezen uitdrogen en heesheid veroorzaken.**
• Overmatige cafeïne-inname: Cafeïne werkt uitdrogend en kan zo de stembanden uitdrogen, wat resulteert in een hese stem. Overmatig drinken van koffie, thee of energiedrankjes kan daarom invloed hebben op de stem.**
• Lichamelijke inspanning: Intensieve sporten, zoals krachttraining of hardlopen, kunnen spanning veroorzaken op de spieren rondom het strottenhoofd, wat de stem tijdelijk kan veranderen of hees kan maken.**
• Veroudering: Naarmate je ouder wordt, verliezen de stembanden hun elasticiteit en kunnen ze dunner worden, wat kan leiden tot een verandering in de stem en een schorre klank.**
• Tumoren of cysten in het strottenhoofd: Naast poliepen zijn er andere gezwellen zoals cysten of goedaardige tumoren die druk kunnen uitoefenen op de stembanden en zo een schorre stem kunnen veroorzaken
• Allergieën: Allergische reacties kunnen zwelling en irritatie van de stembanden veroorzaken, wat resulteert in heesheid.
• Inademing van stoffen die de luchtwegen irriteren: Chemische dampen, rook of vervuilde lucht kunnen de stembanden irriteren en een schorre stem veroorzaken.
• schildklierproblemen: Een onder- of overactieve schildklier kan zwelling van de stembanden veroorzaken, wat leidt tot heesheid.
• Trauma aan het strottenhoofd/stembanden: Letsel door bijvoorbeeld intubatie, een ongeluk of schreeuwen kan de stembanden beschadigen en heesheid veroorzaken.
• Neurologische aandoeningen (zoals de ziekte van Parkinson en beroerte): Aantasting van de zenuwen die de stembanden aansturen, kan de stem zwak en schor maken.
• keelkanker: Tumoren in het strottenhoofd of de stembanden kunnen hun beweging beperken en tot een schorre stem leiden.

Onderzoek en diagnose

Praktijkvoorbeeld

Laten we de wereld van onderzoek en diagnose betreden met een praktijkvoorbeeld. Stel je voor: Mevrouw De Vries, een energieke vrouw van middelbare leeftijd, klopt aan bij de huisarts met een klacht die haar zorgen baart. Al wekenlang heeft ze te kampen met een hese, schorre stem die maar niet wil verdwijnen. Als docente is haar stem haar instrument, en het voelt nu alsof haar eigen stem haar verraadt. Hoog tijd voor een diepgravend onderzoek om te achterhalen wat er gaande is.

De huisarts begint met een anamnese, een ouderwets maar waardevol woord voor het grondig uitvragen van de klachten. "Vertel eens, mevrouw De Vries," vraagt de arts, "is er iets bijzonders gebeurd toen de heesheid begon?" Mevrouw De Vries legt uit dat het begon na een zware verkoudheid. De arts noteert zorgvuldig, stelt vragen over mogelijke symptomen zoals keelpijn, zuurbranden, of allergieën, en verdiept zich in haar medische geschiedenis. Een grondige inspectie van de keel volgt: de arts gebruikt een fel licht om de keelholte te bekijken en luistert aandachtig naar haar ademhaling. “Hm,” bromt hij nadenkend, “een eerste aanwijzing, maar nog geen duidelijk verdict.”

De huisarts besluit dat het raadzaam is om mevrouw De Vries door te verwijzen naar een KNO-arts voor verder onderzoek. Eenmaal bij de KNO-arts ondergaat ze een laryngoscopie: een elegant doch ietwat ongemakkelijk onderzoek waarbij een dun buisje met een camera (de laryngoscoop) via haar neus naar de keel wordt gebracht. Het biedt een gedetailleerd zicht op de stembanden en het strottenhoofd. Tijdens dit onderzoek ziet de arts dat haar stembanden licht gezwollen zijn, wat duidt op een mogelijke irritatie door reflux. De diagnose wordt gesteld: laryngofaryngeale reflux, een vorm van zuurbranden die de stembanden irriteert. De behandeling wordt meteen ingezet: medicatie tegen de zuurproductie en adviezen om haar dieet aan te passen. Met de juiste zorg en geduld kan mevrouw De Vries binnenkort haar stem weer met volle kracht laten klinken!

Vraaggesprek met de huisarts

De eerste halte is meestal je huisarts. Hier wordt de zogenaamde ‘anamnese’ afgenomen, een mooi woord voor het stellen van een hele hoop vragen. "Vertel eens," vraagt de arts, "wanneer begon je stem te veranderen? Heb je misschien veel geschreeuwd op dat concert vorige maand, of ben je pas geleden ziek geweest?" Vervolgens vraagt hij naar andere mogelijke symptomen: keelpijn, zuurbranden, allergieën, of recent medicijngebruik. Hij wil een compleet plaatje krijgen van wat er allemaal in je leven speelt.

• Voorbeeld: Anna komt met een hese stem bij de huisarts. Ze vertelt dat ze na haar griep nooit helemaal hersteld is. “En slik je medicijnen?” vraagt de arts. Anna knikt: “Ja, ik gebruik allergiepillen, maar die droogden mijn keel zo uit!” De huisarts begint al wat ideeën te krijgen over wat er aan de hand kan zijn.

Lichamelijk onderzoek

Stap 1: Kijk eens diep in de keel
De huisarts begint meestal met een snelle blik in je keel met behulp van een lampje en een tongspatel. Hij drukt zachtjes op je tong en vraagt je “Aaaah” te zeggen. Hiermee kan hij de achterkant van je keel, amandelen, en het strottenhoofd inspecteren. Ziet hij roodheid, zwelling, of zelfs slijm op de stembanden? Dan kan dat een aanwijzing zijn voor bijvoorbeeld een infectie of irritatie door reflux.

• Voorbeeld: Tim komt bij de huisarts met een schorre stem. De huisarts pakt een lampje en kijkt in zijn keel. “Ik zie dat je stembanden rood en gezwollen zijn, waarschijnlijk door irritatie. Slik je veel? Dat kan wijzen op reflux,” merkt de huisarts op.

Stap 2: Voelen van de hals
Na het kijken, gaat de huisarts voelen. Hij palpeert (voelt) voorzichtig je hals en nek om eventuele zwellingen of knobbeltjes op te sporen. Dit kan wijzen op ontstoken lymfeklieren, schildklierproblemen, of andere afwijkingen. De arts voelt meestal ter hoogte van de adamsappel (strottenhoofd) en rondom het strottenhoofd zelf. Dit helpt om te bepalen of er onderliggende factoren zijn die invloed kunnen hebben op je stem.

• Voorbeeld: De huisarts voelt aan Elises hals en merkt dat haar schildklier iets vergroot is. Dit zou kunnen verklaren waarom haar stem al een tijdje hees klinkt. “Ik wil voor de zekerheid je schildklierfunctie laten testen,” zegt hij.

Stap 3: Luisteren naar je ademhaling
De huisarts luistert ook naar je ademhaling met een stethoscoop. Hij controleert op piepende geluiden, slijm, of andere afwijkingen in je longen en luchtwegen. Dit kan helpen om te achterhalen of een bovenste luchtweginfectie, zoals een verkoudheid of bronchitis, de oorzaak van je heesheid is.

• Voorbeeld: Linda klaagt over heesheid en een zere keel. De huisarts luistert naar haar ademhaling en hoort een licht piepend geluid. “Dit kan wijzen op een luchtweginfectie,” zegt hij, “dus laten we dat even goed behandelen.”

Kortom, door te kijken, voelen, en luisteren tijdens het lichamelijk onderzoek, kan de huisarts al veel te weten komen over de mogelijke oorzaak van je hese stem. Soms is dit onderzoek voldoende om een diagnose te stellen, en soms is er verder onderzoek nodig door een specialist.

Verwijzing naar de specialist

Als de huisarts vermoedt dat er meer aan de hand is dan een simpele irritatie, kan hij je doorverwijzen naar een KNO-arts (keel-, neus- en oorarts). Deze specialist heeft wat indrukwekkend uitziende tools in zijn arsenaal, zoals de laryngoscoop – een klein, buigzaam buisje met een lampje en camera. Via de neus of mond wordt de laryngoscoop voorzichtig naar de keel gebracht om je stembanden van dichtbij te bekijken. Spannend? Misschien een beetje, maar het duurt maar een paar minuten en geeft vaak direct duidelijkheid.

• Voorbeeld: Mark wordt doorverwezen naar de KNO-arts nadat zijn stem al weken piepend en schor klinkt. De arts gebruikt een laryngoscoop om in zijn keel te kijken. “Aha,” zegt ze, “je stembanden zijn wat gezwollen. Waarschijnlijk door reflux. Met wat aanpassingen in je voeding en medicatie gaat dit weer over!”

Aanvullend onderzoek

In sommige gevallen is een extra onderzoek nodig, vooral als de oorzaak niet meteen duidelijk is. Denk aan een stemtest bij een logopedist om te zien hoe de stembanden bewegen, of een bloedonderzoek om factoren zoals schildklierproblemen of vitaminetekorten uit te sluiten. Soms kan er ook een allergietest worden gedaan als de arts vermoedt dat je heesheid verband houdt met een allergische reactie.

• Voorbeeld: Elise ondergaat een bloedonderzoek nadat de arts denkt dat haar hese stem mogelijk door haar schildklier komt. Na de test blijkt ze inderdaad een schildklierafwijking te hebben. "Goed dat we dit ontdekt hebben," zegt de arts, "nu kunnen we de juiste behandeling starten."

Zelfzorgmaatregelen om een schorre stem te verhelpen

Onderliggende oorzaak behandelen

De behandeling voor heesheid of schorre stem hangt af van de onderliggende oorzaak. Acute laryngitis, veroorzaakt door een bovenste luchtweginfectie, verbetert gewoonlijk spontaan als de infectie is verdwenen. Om het herstel te bevorderen doe je er verstandig aan om je stem rust te geven en om inademing van irriterende stoffen te vermijden. Dus niet roken of vertoeven in een rokerige omgeving. Voorts is het raadzaam veel (water) te drinken en de lucht met een luchtbevochtiger of verdamper of luchtbevochtiger te bevochtigen. Soms kan een onderliggende aandoening als gastro-oesofageale reflux de ontsteking van het strottenhoofd veroorzaken (die dan vaak chronisch van aard is). In dat geval dient deze onderliggende oorzaak behandeld te worden.

Hydratatie: Water, water en nog eens water!

Je stembanden gedijen het beste als ze vochtig zijn. Drink voldoende water, en vermijd uitdrogende dranken zoals koffie en alcohol. Stoominhalatie (een kom heet water met een handdoek over je hoofd) kan ook helpen om je stembanden te bevochtigen.

• Pro-tip: Een luchtbevochtiger in je slaapkamer kan wonderen doen, vooral als je vaak wakker wordt met een droge keel!

Stem rust geven

Soms heeft je stem gewoon rust nodig, vooral als overmatig gebruik de boosdoener is. Gun jezelf een paar dagen van stilte – fluisteren telt niet, dat is stiekem nog belastender voor je stembanden! Zorg voor een rustige, ontspannen ademhaling en gebruik je stem met mate.

• Voorbeeld: Denk aan zachte stemoefeningen en hummen (hmmmm), zodat je stembanden zachtjes in beweging komen zonder al te veel spanning.

Vermijden van irriterende stoffen

Rook, stof, chemische dampen… ze zijn funest voor je stembanden! Vermijd rokerige ruimtes, gebruik geen agressieve schoonmaakmiddelen zonder bescherming, en zorg voor goede ventilatie in huis.

• Voorbeeld: Zet die asbak aan de weg en stop met roken; je stembanden zullen je eeuwig dankbaar zijn.

Aanpassen van eet- en drinkgewoonten

Als zure reflux (GERD) de boosdoener is, kan het aanpassen van je dieet helpen. Eet kleinere maaltijden, vermijd pittig, zuur, of vet voedsel, en drink geen cafeïnehoudende of koolzuurhoudende dranken vlak voor het slapen gaan. Een beetje discipline hier kan een wereld van verschil maken voor je stem!

• Voorbeeld: Probeer een laatste lichte maaltijd drie uur voor het slapengaan en verhoog het hoofdeinde van je bed om reflux ‘s nachts te verminderen.

Verminderen van stress

Stress en spanning kunnen zich letterlijk vastzetten in je keel en stembanden. Leer ontspanningstechnieken, zoals ademhalingsoefeningen. Wanneer je geest rustig is, ontspant je stem vaak vanzelf mee.

• Voorbeeld: Begin en eindig je dag met enkele minuten rustige, diepe ademhaling; het kalmeert niet alleen je stem maar ook je hele lichaam.

Leefstijlveranderingen

Maak veranderingen in je dagelijkse routine om je stem te beschermen. Vermijd geforceerd kuchen of schrapen van je keel, dat irriteert de stembanden. Neem regelmatig pauzes als je veel moet spreken en pas je houding aan: rechtop staan en zitten helpt je stem krachtiger en minder belastend te gebruiken.

• Voorbeeld: Vervang schrapen van de keel door een slokje water te nemen of zachtjes te hummen.

Behandeling van een schorre stem of hese stem

Wanneer de klachten langer dan drie weken aanhouden, is het raadzaam om naar je huisarts te gaan. De onderliggende oorzaak van aanhoudende schorheid of heesheid kan meestal worden gediagnosticeerd door een huisarts, eventueel vindt verwijzing plaats naar een KNO-arts.

Medicatie

In geval van gastro-oesofageale reflux (GERD) of allergieën, kunnen medicijnen voorgeschreven worden. Antihistaminica kunnen worden voorgeschreven voor het behandelen van allergische reacties (zoals hooikoorts). Zuur-neutraliserende medicijnen en zuurremmende medicijnen kunnen helpen bij zure reflux. Corticosteroïden verminderen een ontsteking en bacteriële infecties kunnen worden bestreden met antibiotica. Botoxinjecties behandelen spasmodische dysfonie, een raadselachtige stemstoornis, die met veel lichamelijke en psychische klachten gepaard kan gaan. Afhankelijk van de oorzaak zijn ook nog andere medicijnen inzetbaar.

Stembandtherapie

Een logopedist kan wonderen doen voor je stem. Via speciale stemtherapie leer je hoe je op de juiste manier ademhaalt en spreekt, zonder je stembanden te overbelasten. Dit is vooral nuttig voor mensen die hun stem vaak professioneel gebruiken, zoals zangers, acteurs, of docenten.

• Voorbeeld: Je leert bijvoorbeeld om diep vanuit je buik te ademen, zodat je stem op een natuurlijke manier ondersteunt wordt en je die niet forceert.

Operatie

In sommige gevallen is een operatie nodig, bijvoorbeeld bij goedaardige tumoren of poliepen, trauma aan het strottenhoofd of stembanden, of kanker. Ook knobbeltjes, poliepen en cysten kunnen door de arts verwijderd worden via een operatie (microchirurgie), waarna zo nodig stemtherapie volgt.

Prognose

De prognose van een schorre of hese stem is doorgaans gunstig, mits je de juiste maatregelen treft en je stem wat rust gunt. In veel gevallen is het een kwestie van tijdelijke irritatie, bijvoorbeeld door een luchtweginfectie of overmatig stemgebruik. Met wat rust, goede hydratatie, en een vleugje zelfzorg, vinden de meeste mensen hun stem weer snel terug. Echter, zoals bij elke kwaal, vraagt het een zekere mate van geduld om niet direct te forceren en je stembanden de tijd te geven die ze nodig hebben om te herstellen.

Voor zij die kampen met chronische aandoeningen zoals reflux of allergieën, is de vooruitgang vaak afhankelijk van de behandeling van deze onderliggende kwalen. Door trouw medicatie te gebruiken en leefstijlveranderingen door te voeren, zal de stem vaak weer in een stabiele toestand verkeren. De heesheid kan afnemen naarmate de stembanden minder geïrriteerd raken. Maar, let wel, in gevallen waar poliepen of knobbeltjes de stembanden teisteren, kan het nodig zijn om de chirurg te raadplegen. Eenmaal de stembanden door de meesterhand van de chirurg zijn bevrijd van hun kwaadwillige gezwellen, volgt meestal een periode van stemtherapie om de stem weer in oude glorie te herstellen.

Bij complexere oorzaken zoals neurologische aandoeningen of trauma’s aan het strottenhoofd kan de weg naar herstel hobbeliger zijn. In dergelijke situaties hangt de prognose af van de ernst van de schade en de reactie op de therapieën. Hoewel volledige genezing niet altijd gewaarborgd is, kunnen veel mensen met de juiste begeleiding en zorg toch een merkbare verbetering bereiken. Geduld, zorg en aandacht voor de eigen gezondheid zijn hier de sleutels. Zo kan zelfs de zwakste fluistering weer transformeren naar een stem die straalt met kracht en helderheid.

Lees verder

• Heesheid (hese stem): symptomen, oorzaak en behandeling
• Brok in de keel gevoel: oorzaken, symptomen en behandeling
• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!
• Zere keel en moeite met slikken, wat te doen?