Heesheid kan ernstige oorzaak hebben

Iedereen is wel eens hees of schor. Bijvoorbeeld na lang en hard praten. Of na een avondje stappen en tijdens een verkoudheid. Kinderen kunnen zich letterlijk schor schreeuwen. In het gros van de gevallen is stemverlies een onschuldig, voorbijgaand symptoom. Het gevolg van een keelontsteking, waarbij de stembanden wat gezwollen zijn en er slijm op zit. Als de heesheid niet wil verdwijnen, of telkens terugkomt, zou er wel eens iets anders aan de hand kunnen zijn. Van poliepen op de stembanden tot keelkanker.

Heesheid

• Wat is heesheid?
• Symptomen en soorten heesheid
• Hypertone heesheid
• Hypotone heesheid
• Oorzaken van heesheid en een schorre keel
• Keelkanker
• Verlamming van de stembanden
• Naar de huisarts

Wat is heesheid?

Heesheid (dysfonie) is een verzamelwoord voor praktisch alles wat met stemafwijkingen te maken heeft. Het is een probleem van de stembanden die niet goed meer sluiten tijdens praten of zingen. De stem is dan niet helder meer. In elk geval is er sprake van functieverlies. Er ontstaan dan klachten zoals heesheid. De stem kan ook schor of rauw zijn, waarbij de toonhoogte onwillekeurig is en voortdurend verandert.

Meestal tijdelijk
In een normale situatie bepaalt de spanning in de stembanden welke geluiden u voortbrengt. U hebt dat proces 'volledig' in de hand. Allerlei spiertjes zijn voortdurend in de weer om de stemspanning op de juiste manier te regelen, zoals u dat graag wilt. Door allerlei oorzaken kan de fijnafstemming het laten afweten. Heesheid is dan ook een zeer vervelende klacht die – meestal tijdelijk – diep kan ingrijpen in het dagelijks leven thuis en het functioneren op de werkvloer.

Symptomen en soorten heesheid

De oorzaak van heesheid of een schorre stem is doorgaans onschuldig van aard, zoals een verkoudheid of een andere voorbijgaande keelontsteking, wat gepaard gaat met keelpijn. De klachten en verschijnselen variëren van een hese, schorre, gesluierde of geknepen stem tot volledig stemverlies, al naargelang het een hypertone en hypotone heesheid betreft. Het is zeer belangrijk om bij elke heesheid die langer duurt dan twee weken naar de huisarts te gaan. Er kan namelijk iets aan de hand zijn wat minder onschuldig is. De twee soorten heesheid zijn:

Hypertone heesheid

De stem is geknepen. Dat komt doordat de adem te veel weerstand ondervindt in de stemspleet. De stembanden klappen dan dicht door de moeite die u doet om u verstaanbaar te maken. Meestal is stemverlies het gevolg.

Hypotone heesheid

De stemspleet is dan niet gesloten, meestal door verzwakte stembandspiertjes. Het veroorzaakt de karakteristieke heesheid met veel ademgeruis.

Oorzaken van heesheid en een schorre keel

De oorzaken zijn talrijk en niet allemaal te vangen in het onderstaande lijstje. Ze variëren van roken tot keelkanker. Van belang is om onderscheid te maken tussen de ‘onschuldige’, direct herleidbare oorzaken en de meer verborgen gronden die sluipend om de hoek komen kijken en in het begin geen reden tot ongerustheid geven. Zoals gezegd is het lijstje niet compleet. Het geeft alleen aan hoe talrijk de oorzaken van heesheid en een schorre keel kunnen zijn, zoals:

Verkoudheid
Door een infectie van de bovenste luchtwegen zwellen de stembanden op. Het is de veelvoorkomende oorzaak van heesheid. Er kunnen echter ook andere virale of bacteriële keelinfecties in het spel zijn. Ook dan zijn de stembanden aangedaan.

Roken en alcohol
Tabaksrook prikkelt de luchtwegen. Dat geldt ook bij langdurig alcoholmisbruik. Er is dan sprake van stembandirritatie.

COPD
De slijmvliezen van de luchtwegen zijn chronisch geïrriteerd, zoals bij longemfyseem. Ook de stembanden ondervinden daarvan de gevolgen. Inhalatiemedicijnen kunnen eveneens heesheid veroorzaken.

Anatomische afwijkingen
Heesheid door een abnormale vorm van de stembanden.

Papillomen van de stembanden
Deze wratjes komen telkens terug, vooral bij jonge mensen (papillomatis laryngis).

Hysterie
Een hysterische woedeaanval of zeer hard schreeuwen heeft soms heesheid tot gevolg. Drukke kinderen zijn vaak hees omdat ze urenlang spelend kwekken of naar elkaar roepen. Ook ‘normaal’ geforceerd stemgebruik leidt soms tot heesheid (gezwollen stembanden).

Zangknobbeltjes
Ze ontstaan dikwijls door verkeerd spraakgebruik en bevinden zich doorgaans aan de voorzijde van de stembanden. Ook cysten en andere goedaardige knobbeltjes en poliepen zijn in dat opzicht berucht en veroorzaken heesheid.

Stress
Heesheid is soms het gevolg van stress doordat de spieren van het strottenhoofd te krampachtig worden samengespannen.

Hormonale oorzaak
Veranderingen in de hormoonhuishouding, een te snel of te langzaam werkende schildklier en bepaalde hormoonpreparaten kunnen heesheid veroorzaken.

Verdikte, oedemateuze stembanden
Het oedeem is meestal verspreid over de stembanden. Het betreft vaak een symptoom bij chronische laryngitis.

Oprispingen, brandend maagzuur
Het zuur tast het slijmvlies van de stembanden aan en leidt tot heesheid en functieverlies.

Ouderdom, gewichtsverlies en algehele malaise
De stembanden verzwakken, worden dunner of de flexibiliteit ervan wordt minder, waardoor ze niet goed meer sluiten.

Infectie van het stembandslijmvlies (laryngeale papillomatose)
Functieverlies door ontsteking van de stembanden.

Neurologische aandoeningen
Zoals de ziekte van Parkinson.

Reinkes oedeem
Door tabaksrook wordt de stem vaak lager. Vooral vrouwen kunnen daar moeite mee hebben omdat ze vinden dat ze een ‘mannenstem’ krijgen. Stoppen met roken is dan de enige, duurzame remedie.

Laryngitis subglottica
Komt vooral bij kinderen voor. Het slijmvlies onder de stembanden is opgezwollen. Het kind heeft het dan benauwd, meestal ’s avonds. Het kan niet goed inademen en is hees. Door de blafhoest wordt deze aandoening ook wel pseudokroep genoemd. Ook andere infectieziekten hebben vaak heesheid in hun kielzog, zoals difterie (kroep) en bof (parotitis epidemica).

Aorta-aneurysma
Een aneurysma van de aortaboog (arcus aorta) veroorzaakt in sommige gevallen schorheid als gevolg van de larynxzenuw die om de aortaboog slingert en door het aneurysma uitrekt.

Keelkanker

Deze vorm van kanker, die vaak begint met heesheid en slikproblemen, komt vooral bij rokers voor. Er kunnen echter meer oorzaken een rol spelen. Meestal betreft het een carcinoom van de plaveiselepitheelcellen aan de voorzijde van de stembanden. Carcinoom boven en onder de stembanden komt minder vaak voor. De prognose is echter veel slechter.

Behandeling
De behandeling bestaat onder meer uit bestraling en operatieve verwijdering van de tumor. Tijdig ontdekt is deze vorm van kanker redelijk goed te genezen. Van cruciaal belang is dan ook om de vroege symptomen serieus te nemen. Iedereen met heesheid (schor) die langer dan enkele weken tot een maand duurt, zou zich bij de huisarts moeten melden voor verder onderzoek.

Verlamming van de stembanden

Deze aandoening komt nogal eens voor door het zeer lange verloop van de nervus recurrens, een innerverende zenuw die mede de stembanden aanstuurt. Deze zenuw loopt links onder de aorta en rechts onder de arteria subclavia (sleutelbeen) door.

Hart- en vaatziekten
Vooral door hart- en vaatafwijkingen, en als gevolg daarvan mogelijk stuwing en anomalieën in het vaatstelsel, ontstaat wel eens een verlamming van de linker stemband. Heesheid, een benauwd gevoel en soms ook kortademigheid zijn enkele van de symptomen die daarmee gepaard gaan.

Naar de huisarts

Als u hees bent moet u uw stem sparen, maar dat spreekt vanzelf. Bij de drogist zijn bovendien allerlei middelen verkrijgbaar tegen heesheid. Van gorgelvloeistoffen tot ‘snoepjes’, sprays en pijnstillers. Natuurlijk kunt u er baat bij hebben. Heesheid is echter een symptoom, een verschijnsel dat op een aandoening wijst. Als u wekenlang last blijft houden van heesheid is het belangrijk om naar de huisarts te gaan en niet te blijven experimenteren met drogisterij-artikelen en huismiddeltjes, zoals gorgelen met zoutwater.

Lees verder

• Altijd die venijnige keelpijn
• Hardnekkige slikstoornissen (dysfagie)
• Een ongezonde hoest
• Achalasie van de slokdarm (achalasie oesophagus)
• Spijsvertering onder de loep – mondholte en slokdarm