Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie

Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie Keelontsteking of faryngitis veroorzaakt vaak flinke keelpijn. Een keelontsteking is een ontsteking van het slijmvlies van de keelholte. Een keelontsteking is ongeacht de oorzaak (een bacterie of een virus), als besmettelijk te beschouwen. De meest voorkomende oorzaak van faryngitis is een virus. Een keelontsteking die wordt veroorzaakt door een virus of een bacterie veroorzaakt acute keelpijn gecombineerd met koorts. Normaal gesproken gaat een keelontsteking vanzelf over. In het algemeen wordt geen antibiotica voorgeschreven. Bij een ernstige bacteriële keelinfectie kan de huisarts wel een antibioticum adviseren. Keelpijn kan worden verlicht door veel te drinken, vooral zeer hete en koude dranken, of door ijs of drop te eten. De gemiddelde duur van de klachten bij keelontsteking is 10 tot 14 dagen. Een keelontstekingen komt vooral voor bij kinderen van 4 tot 14 jaar en jongvolwassenen van 15 tot 24 jaar.
Bacteriële en virale keelontsteking / Bron: Designua/Shutterstock.comBacteriële en virale keelontsteking / Bron: Designua/Shutterstock.com

Wat is keelontsteking of faryngitis?

Een keelontsteking (medische benaming: faryngitis) is een ontsteking van het slijmvlies van de keelholte. De keelholte bevindt zich tussen de amandelen en het strottenhoofd (larynx).

Besmettelijk

Een keelontsteking is ongeacht de oorzaak (een bacterie of een virus), als besmettelijk te beschouwen. De ziekteverwekkers worden via de lucht in minuscule druppeltjes, door hoesten of niezen op een ander overgebracht. Veel mensen zijn drager van zulke virussen of bacteriën zonder ziek te worden. Een verzwakt immuunsysteem of een minder sterke afweer, kunnen ervoor zorgen dat de ziekteverwekker de keelamandelen kan besmetten.

Oorzaken van een keelontsteking

Keelontsteking door een virus

De meest voorkomende oorzaak van faryngitis is een virus. Er zijn veel verschillende virussen die faryngitis kunnen veroorzaken. In veel gevallen is de boosdoener een verkoudheidsvirus. We hebben het dan over rhino- en adenovirussen. Het virus nestelt zich dan in het keelslijmvlies, alwaar het een ontsteking veroorzaakt. Dit gaat vaak gepaard met verkoudheid en hoesten. Het virus dat de ziekte van Pfeiffer veroorzaakt, kan ook keelontsteking veroorzaken. Het herpessimplex- en cytomegalievirus kunnen soms ook keelpijn veroorzaken.

Kind met roodvonk / Bron: Badobadop, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Kind met roodvonk / Bron: Badobadop, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Keelontsteking door een bacterie

Voorts zijn er een groot aantal bacteriën die aanleiding kunnen geven tot faryngitis. Niet zelden gaat het om een streptokok bacterie van groep A. Dit een bacterie die vaak voorkomt in de keel en op de huid. Een keelontsteking met de streptokok noemt men ook wel ‘angina’. Andere, minder voorkomende bacteriën die keelpijn veroorzaken zijn onder andere Haemophilus influenzae en Staphylococcus aureus. Qua ziekteverschijnselen zijn bacteriële keelontstekingen niet van elkaar te onderscheiden. Difterie geeft echter wel een ander beeld. De bacterie die verantwoordelijk is voor de bacteriële infectie difterie is Corynebacterium diphtheriae. Difterie is in Nederland een importziekte. Een keelontsteking kan ook de voorbode zijn van roodvonk, een besmettelijke vlekjesziekte die wordt veroorzaakt door infectie met streptokokken

Keelontsteking door antibiotica-gebruik bij acne

Uit onderzoek van de University of Pennsylvania blijkt dat patiënten die een antibioticum slikken tegen hun acne, een grotere kans hebben om keelontsteking te ontwikkelen. Antibiotica is een veelgebruikt medicijn om acne onder controle te houden. Daarom vonden de onderzoekers dit een ideale groep mensen om de langetermijneffecten te bestuderen.

Het onderzoeksteam voerde twee onderzoeken uit bij studenten. In de ene studie keken zij naar het verband tussen antibiotica bij acne en keelontsteking en het tweede onderzoek betrof het verband met een groep streptokokken A bacteriën, welke verantwoordelijk zijn voor tal van aandoeningen als roodvonk, keelontsteking, longontsteking en hersenvliesontsteking (met hoofdpijn, koorts en een stijve nek). Uit beide onderzoeken bleek dat studenten die een oraal antibioticum gebruiken tegen de acne, meer dan twee keer zo vaak te maken kregen met symptomen van keelontsteking. Het gebruik van topische antibiotica, die direct op de huid aangebracht kan worden, verhoogde het risico minder. Voor besmetting met de streptokokken A bacteriën vonden de onderzoekers geen verband. (Bron: Medical News Today, 22-11-2011)

Keelontsteking door streptokokken / Bron: En:RescueFF, Wikimedia Commons (Publiek domein)Keelontsteking door streptokokken / Bron: En:RescueFF, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Risicofactoren

De meeste gevallen van keelontsteking treden op tijdens de koudere maanden: herfst en winter. De ziekte verspreidt zich vaak onder familieleden. Kinderen die vaak in een crèche verblijven lopen wellicht meer kans op een virale of bacteriële keelontsteking dan hun leeftijdsgenoten. De onderzoeksresultaten zijn niet eenduidig. Onder volwassenen in een gesloten gemeenschap, zoals een tehuis, gevangenis of kazerne, kan een keelontsteking door streptokokken een lokale epidemie veroorzaken. Mensen met een slechte immuniteit zijn vatbaarder voor chronische keelontstekingen.

Streptokokken
Het blijkt dat bij terugkerende acute keelpijn de kans groot is dat de keelontsteking wordt veroorzaakt door streptokokken. Leefgewoonten, zoals roken en het forceren van de stem, en leefomgeving, zoals droge lucht of bepaalde irriterende stoffen, kunnen de klachten verergeren.

Incidentie

De incidentie van keelontsteking is ongeveer 20 per 1000 patiëntjaren. Keelontstekingen komen vooral voor bij de volgende groepen:
  • kinderen van 4 tot 14 jaar; en
  • jongvolwassenen van 15 tot 24 jaar.

Buikpijn / Bron: Andrey Popov/Shutterstock.comBuikpijn / Bron: Andrey Popov/Shutterstock.com

Keelontsteking symptomen

De symptomen van een keelontsteking zijn:

Als er sprake is van de ziekte van Pfeiffer, dan kun je ook last hebben van de volgende klachten:

Een keelontsteking die wordt veroorzaakt door een virus of een bacterie veroorzaakt acute keelpijn gecombineerd met koorts. Slikklachten die in ernst toenemen kunnen wijzen op een abces rond de keelamandelen (ook wel peritonsillair abces genoemd) of infiltraat, waarbij cellen uit het immuunsysteem zich tussen de normale weefselcellen hebben genesteld. Bijkomende klachten van een keelontsteking door een virus zijn (neus)verkoudheid en hoesten. Vaak hebben kinderen met een keelontsteking ook last van hoofdpijn en/of buikpijn. Andere klachten zijn opgezette en gevoelige lymfklieren in de hals, rode, gezwollen slijmvliezen en keelamandelen (mogelijk met witte stippen of dik slijm), droge, rauwe keel en heesheid. Een keelontsteking veroorzaakt niet alleen keelpijn en pijn bij het slikken, maar vaak ook oorpijn. Dit komt doordat de keel en oren dezelfde zenuwen delen. Mensen die last hebben van een keelontsteking als gevolg van een streptokokkeninfectie, hebben vaak ook rode puntjes op het zachte of harde gehemelte (petechiën). Een keelontsteking kan ook leiden tot een dikke en ontstoken huig (uvulitis).

Keelontsteking bij baby of kind

Ook baby's en kinderen kunnen last krijgen van een keelontsteking. Bij jonge kinderen kan keelpijn zich uiten in prikkelbaarheid en nachtelijke onrust, bij baby's in niet (of minder dan de helft van normaal) drinken. Bij een bacteriële keelontsteking is de ontsteking vaak goed te herkennen, omdat het keeltje van het kind knalrood is. Veelal is er ook wat wit beslag zichtbaar.

Complicaties

Een streptokokkenkeelontsteking kan complicaties geven, zoals abces of acuut reuma. Acuut reuma kan blijvende hartschade veroorzaken en presenteert zich met een tijdelijk artritis (aantasting van de grote gewrichten), carditis (hartontsteking) of met een chorea (stoornis in de aansturing van de bewegingen), in combinatie met huiduitslag en huidnoduli (stevige, niet pijnlijke onderhuidse bulten van 0,5 tot 2 cm groot).

Alarmsymptomen

Uit een prospectieve cohortstudie in ruim 600 Britse huisartsenpraktijken blijkt dat bij gezonde volwassenen complicaties van keelontsteking met anamnese en lichamelijk onderzoek niet goed te voorspellen zijn (BMJ. 2013;347:f6867). Slechts 1 op de 75 patiënten krijgt een peritonsillair abces (welke zich vormt zich in de weefsels van de keel naast één van de keelamandelen), otitis media (middenooronstteking), sinusitis (bijholteontsteking) of een bacteriële huidinfectie. Direct door de huisarts voorgeschreven antibiotica verlagen de kans op deze complicaties niet. Andere strategieën, zoals het uitleggen van alarmsymptomen, zijn nodig, zo concluderen de onderzoekers.¹ Deze alarmsymptomen zijn:
  • toenemende pijn bij slikken of moeite met slikken;
  • slikken is soms bijna onmogelijk geworden, wat zich (bij kinderen) kan uiten in kwijlen;
  • Bijholteontsteking / Bron: Istock.com/KatarzynaBialasiewiczBijholteontsteking / Bron: Istock.com/KatarzynaBialasiewicz
  • moeite mond wijd te openen;
  • toenemende zwelling van de voorste halslymfeklieren;
  • vaste of harde lymfeklierzwelling in de hals;
  • langer dan twee weken ernstig ziek zijn;
  • langer dan twee weken ulceraties (zweervorming) of abnormaal weefsel in mond-keelholte.²

Onderzoek en diagnose

De diagnose wordt vaak gesteld op basis van de verschijnselen en lichamelijk onderzoek. Als het vermoeden bestaat op een mononucleosis infectiosa (in Nederland bekender onder de naam ziekte van Pfeiffer), kan aanvullend onderzoek worden uitgevoerd. Om een infectie met streptokokken meer waarschijnlijk te maken kan door de huisarts een 'strep-test' worden uitgevoerd.

Keelontsteking behandeling en tips

Zelfzorg

Normaal gesproken gaat een keelontsteking vanzelf over. De duur van een keelontsteking is normaal gesproken ongeveer tien tot 14 dagen. In het algemeen wordt bij een keelontsteking geen antibiotica voorgeschreven, behalve bij een ernstige bacteriële keelinfectie. Keelpijn kan verlicht worden door veel te drinken, vooral zeer hete en koude dranken, of door ijs of drop te eten. Gorgelen met zout water kan ook helpen. Voorts kunnen pijnstillers of zuigtabletten de pijn verzachten. Ter verlichting van de klachten kan ook rust geadviseerd worden. Houd bij het ademen de mond dicht. Gebruik desnoods neusdruppels bij een verstopte neus.

Antibiotica

Er zijn verschillende soorten antibiotica die de (huis)arts kan voorschrijven bij een keelontsteking:
  • Penicilline;
  • Macrolide;
  • Tetracycline;
  • Cefalosporine.

Gemberthee met honing / Bron: Istock.com/ChamilleWhiteGemberthee met honing / Bron: Istock.com/ChamilleWhite

Huismiddeltjes tegen keelontsteking

Gemberthee met honing

Maak gemberthee met verse plakjes gember en voeg een theelepel honing per kop toe. Dit is een vaak toegepast huismiddeltje tegen een zere keel. De gemberwortel heeft antibacteriële en schimmeldodende eigenschappen en de honing gaat zwelling van je keel tegen.

Gorgelen met zout water

Gorgelen met lauw zout water kan helpen een zere keel te kalmeren en slijm te verdunnen. Het is ook bekend dat het werkt bij het doden van bacteriën in de keel. Maak een zoutoplossing met een halve theelepel zout of zuiveringszout in een vol glas lauw water. Dan gorgelen om zwelling te verminderen en de keel schoon te houden. Na ene halve minuut gorgelen het mengsel uitspugen. Doe dit om de drie uur.

Kamillethee / Bron: Congerdesign, PixabayKamillethee / Bron: Congerdesign, Pixabay

Kamillethee

Kamillethee is van nature kalmerend. Het wordt onder meer gebruikt voor het kalmeren van een zere keel. Kamille staat bekend om zijn ontstekingsremmende, antioxiderende en adstringerende eigenschappen.

Fenegriek

Fenegriek heeft veel voordelen voor de gezondheid. Fenegriekthee is een natuurlijke remedie tegen keelpijn. Onderzoek toont de genezende krachten van fenegriek aan. Het kan pijn verlichten en bacteriën doden die irritatie of ontsteking veroorzaken. Fenegriek is ook een effectief antischimmelmiddel. Je kunt beter geen fenegriek gebruiken tijdens de zwangerschap.

Heemstwortel

Heemst bevat een slijmachtige substantie die een zere keel bedekt en verzacht. Voeg eenvoudig wat van de gedroogde wortel toe aan een kop kokend water om thee te zetten. Nippen van de thee en dat twee tot drie keer per dag kan keelpijn helpen verlichten.

Troebele appelazijn / Bron: Veganbaking.net, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)Troebele appelazijn / Bron: Veganbaking.net, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)

Appelazijn

Appelazijn heeft veel natuurlijke antibacteriële toepassingen. Talrijke studies tonen de antimicrobiële effecten ervan bij het bestrijden van infecties. Vanwege zijn zure aard kan appelciderazijn worden gebruikt om slijm in de keel af te breken en voorkomen dat bacteriën zich verspreiden. Meng 1 tot 2 eetlepels appelazijn in een kopje water om ermee te gorgelen. Neem vervolgens een klein slokje van het mengsel en herhaal het hele proces één tot twee keer per uur. Zorg ervoor dat je veel water drinkt tussen de gorgelsessies door.

Zoethoutwortel

Zoethoutwortel wordt al lang gebruikt om keelpijn te behandelen. Onderzoek toont aan dat het effectief is wanneer het wordt gemengd met water om een ​​oplossing te maken om mee te gorgelen. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, moeten dit middel echter vermijden.

Knoflook / Bron: Stevepb, PixabayKnoflook / Bron: Stevepb, Pixabay

Knoflook

Knoflook heeft ook natuurlijke antibacteriële eigenschappen. Het bevat allicine dat bekend staat om zijn vermogen om infecties te bestrijden. Studies hebben aangetoond dat het regelmatig nemen van een knoflooksupplement kan helpen om besmetting met het verkoudheidsvirus te voorkomen. Het toevoegen van verse knoflook aan je dieet is ook een manier om te profiteren van zijn antimicrobiële eigenschappen. Je oma heeft je misschien vertelt dat het zuigen op een teentje knoflook een ​​zere keel te verzachten.

Preventie

Je kunt het risico op een keelontsteking en andere infecties voorkomen door:
  • je handen regelmatig grondig te wassen, sowieso na elk toiletbezoek en voor het eten
  • te hoesten of te niezen met een afgewend gezicht, met een papieren zakdoekje voor de mond, die je één keer gebruikt en daarna meteen weggooit, of hoest/niest in de elleboogholte;
  • nauw contact te vermijden met iemand die een besmettelijke virale of bacteriële infectie heeft;
  • roken en de blootstelling aan tabaksrook te vermijden.

Prognose

De symptomen van een keelontsteking verdwijnen meestal binnen 7 tot 10 dagen. Een virale keelontsteking gaat meestal niet gepaard met complicaties. Bij bacteriële faryngitis is een antibioticakuur vereist teneinde complicaties te voorkomen.

Noten:
  1. Esther van Osselen. Complicaties keelpijn nauwelijks te voorspellen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:C1994
  2. S. Zwart, C Dagnelie. Keelpijn. Huisarts & Wetenschap, april 2009.

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat te doen bij een keelontsteking?Wat is een keelontsteking? Een keelontsteking is een ontstekingsreactie binnen in de keel. Deze ontsteking kan meerdere…
Keelontsteking: oorzaak en behandelingKeelontsteking: oorzaak en behandelingKeelontsteking is een vervelende aandoening. Keelontsteking wordt ook wel faryngitis genoemd en ontstaat vaak heel plots…
Keelontsteking, wat te doen?Heeft u last van uw keel? Heeft u pijn met slikken? Dan zou het goed kunnen dat u een keelontsteking heeft. Er kan sprak…
Hoe ontstaat keelpijn?Hoe ontstaat keelpijn?Keelpijn: iedereen heeft het weleens. In het ene geval heb je alleen een irritant en vervelend gevoel in je keel. Op and…

Wondzorg: Het TIME-modelHet TIME concept is een classificatiemodel dat binnen de wondzorg wordt gebruikt om te kunnen evalueren op korte en lang…
Hoge bloeddruk: preventie, cijfers en onderzoekHoge bloeddruk: preventie, cijfers en onderzoekHypertensie ofwel hoge bloeddruk. Ongelooflijk genoeg lijden wereldwijd een miljard mensen eraan. Volgens onderzoek is e…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/JackF
  • Deventer Ziekenhuis. Hygiëne en het voorkomen van infecties. https://www.dz.nl/afdelingen/medische-microbiologie/infectiepreventie/Paginas/Hygi%C3%ABne-en-het-voorkomen-van-infecties.aspx (ingezien op 14-1-2019)
  • Epocrates. Acute pharyngitis. https://online.epocrates.com/diseases/551/Acute-pharyngitis/Prognosis (ingezien op 14-1-2019)
  • Esther van Osselen. Complicaties keelpijn nauwelijks te voorspellen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:C1994
  • Healthline. 12 Natural Remedies for Sore Throat. https://www.healthline.com/health/cold-flu/sore-throat-natural-remedies (ingezien op 21-1-2019)
  • Huisarts en Wetenschap, jaargang 2002, nummer 13:739-743
  • http://nhg.artsennet.nl
  • Healthline. Pharyngitis. https://www.healthline.com/health/pharyngitis (ingezien op 14-1-2019)
  • http://www.medicinfo.nl
  • http://www.dokterdokter.nl
  • http://www.umm.edu
  • http://www.symptomen-behandeling.nl/1/keelpijn_bij_slikken_445827.html
  • S. Zwart, C Dagnelie. Keelpijn. Huisarts & Wetenschap, april 2009.
  • Afbeelding bron 1: Designua/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 2: Badobadop, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: En:RescueFF, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 4: Andrey Popov/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 5: Istock.com/KatarzynaBialasiewicz
  • Afbeelding bron 6: Istock.com/ChamilleWhite
  • Afbeelding bron 7: Congerdesign, Pixabay
  • Afbeelding bron 8: Veganbaking.net, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)
  • Afbeelding bron 9: Stevepb, Pixabay
Reacties

Lisette, 06-04-2017
Ik begrijp niet dat iedereen hier een keelontsteking afdoet als iets dat vanzelf moet genezen? mijn vader is door een onverzorgde keelontsteking hartpatiënt geworden, dus ik zou zeggen niet mee blijven zitten en zeker een arts raadplegen! Reactie infoteur, 01-05-2017
Keelontsteking kan inderdaad tot ernstige complicaties leiden, zoals het artikel vermeldt.

Gerda, 20-11-2016
Ik heb al 7 dagen een zware keelontsteking. Het is wat beter, mijn stem is nog niet helemaal terug en ik hoest mij nog een ongeluk. Vandaag een lang gepland familiefeest. Kan ik de besmetting nog doorgeven? Reactie infoteur, 21-11-2016
Een keelontsteking is besmettelijk; de ziekteverwekkers worden vooral verspreid via druppeltjes in de lucht door hoesten of niezen.

Brittany, 25-09-2016
Wanneer is angina niet meer besmettelijk? Reactie infoteur, 08-10-2016
Het RIVM schrijft ergens dat de besmettelijkheid het grootst is tijdens de acute respiratoire infectie, een chronische drager is niet erg besmettelijk.

A. M. Split, 09-10-2014
Ik heb nu voor de 3e keer in 3 maanden Angina veroorzaakt door streptokokken. Ik leef gezond en drink veel maar toch zit ik er iedere 6 weken mee. Hope voorkom ik dat het steeds terugkeert? Reactie infoteur, 10-11-2014
Een goede weerstand (door voldoende te slapen, gezond en gevarieerd te eten en voldoende te bewegen) helpt een keelontsteking te voorkomen; dan kunnen de ziekteverwekkers geen grip op je krijgen.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 03-04-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 22
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.