Knoflook: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde knoflook

Is knoflook gezond? Knoflook is een gezonde en geneeskrachtige smaakmaker dat lekker is in zeer veel gerechten, van de Nederlandse tot de Oosterse keuken. Knoflook heeft een pittig aroma en is een onmisbaar ingrediënt in de wereldkeuken. Maar voorzichtigheid is geboden: te veel knoflook kan een gerecht verpesten en te weinig knoflook maakt sommige schotels smakeloos en saai. Al sinds mensenheugenis wordt knoflook ook voor medicinale doeleinden gebruikt. Er zijn sterke aanwijzingen voor (kleine) positieve effecten van knoflook op de gezondheid en dan vooral op hart- en bloedvaten. Het gebruik van verse knoflook (1 tot 2 teentjes per dag) is aan te raden. Nederlanders eten relatief weinig knoflook. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Spanjaarden, die per persoon gemiddeld anderhalve kilo knoflook per jaar eten, wat neerkomt op zo'n 450 teentjes: zo'n beetje de aanbevolen hoeveelheid.

• Wat is knoflook?
• Plant uit de lookfamilie
• Groei en bloei
• Knoflook in de oudheid
• Sumerië en Egypte
• Knoflook in de bijbel
• Zelf knoflook telen
• Planttijd van knoflook
• Locatie voor knoflook
• Praktische instructies
• Voedingswaarde van knoflook
• Vitaminen
• Mineralen
• Andere stoffen
• Gezondheidsvoordelen van knoflook
• Hart- en bloedvaten
• Knoflook voor hoge bloeddruk
• Kanker
• Andere aandoeningen
• Knoflook heeft een antibacteriële werking
• Knoflook tegen haarverlies (alopecia)
• Rauw eten van knoflook
• Hoe effectief is knoflook?
• Recepten met knoflook
• Knoflookcrème
• Gebakken aardappelen met knoflook

Wat is knoflook?

Plant uit de lookfamilie

Knoflook (Allium sativum) is een kruid uit de lookfamilie (Alliaceae) en is waarschijnlijk afkomstig uit het westen van Azië. Het is een smaakmaker en kan vers of in de vorm van poeder aan het eten toegevoegd worden. Knoflook kent ook veel medicinale toepassingen voor een groot aantal ziekten en aandoeningen. Verse knoflook of (knoflook)supplementen worden gebruikt in de natuurgeneeskunde.

Groei en bloei

Knoflook is een kale plant die tot 70 centimeter hoog wordt. In de bodem bevindt zich een knoflookbol die uit verschillende fragmenten – de teentjes knoflook. Deze zijn ingesloten in een schil. Op de rechtopstaande stengel zijn lineaire bladeren die naar het midden toelopen. De rood-witte bloemen zijn gerangschikt in een scherm, maar bij het kweken van knoflookbollen worden deze bloemen vaak alweer verwijderd voordat ze gaan bloeien, opdat alle voeding uit de aarde naar de knoflookbol gaat en niet naar de bloem. Knoflook bloeit van juni tot augustus. Het komt oorspronkelijk uit Centraal-Azië, maar wordt nu wereldwijd verbouwd.

Knoflook in de oudheid

Sumerië en Egypte

Knoflook is een geweldig antimicrobieel kruid, waarvan de medicinale oorsprong reeds aanvangt met Sumeriaanse kleitabletten, die dateren van 2600 v.Chr. Egyptische papyrusrollen van circa 1500 v.Chr. maken melding van maar liefst 22 geneeskrachtige recepten waar knoflook in verwerkt is en vooral gericht zijn op het verbeteren van het uithoudingsvermogen. Hoe belangrijk 'het witte goud' in het oude Egypte was blijkt ook uit een bericht van de Griekse schrijver Herodotus (die leefde van ca. 485 v.Chr. - 425/420 v.Chr.), waarin hij melding maakt dat bij de bouw van de grote piramide van Cheops zo'n 1.600 zilvertalenten werden gespendeerd voor de aankoop van een voorraad uien (een andere soort dan die wij nu kennen), knoflook en radijzen ten behoeve van de slaven die aan dit bouwwerk werkten.

Knoflook in de bijbel

In de bijbel wordt knoflook vermeld als een van de planten waarnaar de Israëlieten terugverlangen na de vlucht uit Egypte: "Wij denken terug aan de vis, die wij in Egypte aten om niet, aan de komkommers en de meloenen, het look, de uien en het knoflook." (Numeri 11:5) Vermoedelijk door de vermoeienissen van de tocht en de onzekerheid en de ongemakken die het verblijf in de Sinaï-woestijn met zich meebrengt. Nu het volk het moeilijk heeft idealiseren de vroegere slaven hun verleden.

Zelf knoflook telen

Planttijd van knoflook

De planttijd voor knoflook is tweemaal per jaar. In februari of oktober kun je naar hartenlust knoflook zaaien. Zaden die je in de herfst plant, geven een groter volume omdat ze langer in de grond kunnen rijpen.

Locatie voor knoflook

Als je de locatie voor knoflook zorgvuldig kiest, word je beloond met een uitzonderlijk aromatische oogst:

• een zonnige, beschutte locatie is ideaal
• voedselrijke grond, rijk aan humus
• bij voorkeur leemachtig, licht zanderig en waterdoorlatend

Op het zonovergoten balkon kun je knoflook heel goed in een pot of emmer kweken. Speciale groentegrond van speciaalzaken, vermengd met een beetje zand, is geschikt als substraat.

Praktische instructies

De teentjes knoflook zijn net zo geschikt om te kweken als de kleine zaadjes. Splits de bollen in teentjes en gebruik de mooiste en grootste als plantgoed:

• Steek met een stokje om de 10 cm gaatjes van 6-7 cm diep in de grond.
• Houd tussen rijen een afstand van 30 cm aan.
• Poot de teentjes met de punt omhoog in de gaatjes.
• Vul op met geschikte grond.
• Houd de grond rond de knoflook onkruidvrij
• De knoflook heeft verder weinig verzorging nodig.
• Laat de planten niet uitdrogen.
• Maak de grond herhaaldelijk los
• Bedek de herfstbeplanting met stro en bladeren in de winter.

In welke mate je mest geeft, is aan jou. Minerale meststoffen zijn zelden nodig. Zo nu en dan een beetje compost compenseert eventuele tekorten aan voedingsstoffen in de arme grond. Aanhoudende nattigheid beschadigt knoflook veel meer dan ijzige temperaturen.

Voedingswaarde van knoflook

Vitaminen

Knoflook is rijk aan vitaminen en mineralen. In knoflook zit vitamine A (welke het immuunsysteem ondersteunt), een viertal B-vitaminen te weten vitamine B1 of thiamine (onmisbaar voor de energievoorziening van het lichaam), vitamine B3 of niacine (van belang voor de energievoorziening en daarnaast speelt het een rol bij de aanmaak van vetzuren in het lichaam), vitamine B5 of pantotheenzuur (ook deze vitamine is nodig voor de energievoorziening van het lichaam en tevens voor de opbouw en afbraak van eiwitten en vetten), vitamine B6 (welke van belang is voor de productie van afweercellen) en vitamine C (zeer belangrijk voor een goede weerstand).

Mineralen

Daarnaast zit er een aantal mineralen in knoflook:

• seleen/selenium (dat als antioxidant functioneert);
  Knoflook / Bron: Stevepb, Pixabay
• mangaan (welke betrokken is bij de energiestofwisseling);
• fosfor (welke samen met calcium stevigheid geeft aan botten en tanden en voorts beïnvloedt fosfor de energiestofwisseling in het lichaam);
• koper (is betrokken bij de vorming van bindweefsel en botten en het zorgt tevens voor de vorming van pigment van het haar en een goede werking van het afweersysteem); en
• calcium (een onmisbaar mineraal welke nodig is voor de opbouw en het onderhoud van de botten en het gebit, een kardinale rol speelt bij het goed laten werken van de zenuwen en spieren, de bloedstolling alsook het transport van andere mineralen in het lichaam).

Andere stoffen

Voorts is dit ondergronds groeiende, winterharde bolgewas een bron van het aminozuur tryptofaan, wat zorgt voor de aanmaak van serotonine, een neurotransmitter met een overwegend inhiberende werking.

Gezondheidsvoordelen van knoflook

Knoflook is zeer gezond: het geeft een boost aan het hele immuunsysteem. Wanneer knoflook versneden of gekneusd wordt, komt er allicine vrij, een antibioticum, dat eerst in het bloed circuleert en daarna wordt uitgescheiden via de longen, de darmen, de huid en de urinewegen. Deze organen worden gedurende dat proces in feite gedesinfecteerd. De antibacteriële werking van knoflook is behulpzaam bij het tegengaan en bestrijden van velerlei kwalen. Ook bevordert knoflook de spijsvertering en draagt het bij aan een goede darmflora.

Hart- en bloedvaten

Knoflook wordt gebruikt voor vele kwalen en ziekten met betrekking tot hart- en bloedvaten, zoals hoge bloeddruk, een te hoog cholesterolgehalte, coronaire hartziekten (aandoeningen die worden veroorzaakt door afwijkingen in de kransslagaders oftewel coronairarterieën), hartaanval, en aderverkalking (atherosclerose). Sommige van deze toepassingen worden ondersteund door de wetenschap. Knoflook is bewezen effectief in het vertragen van de ontwikkeling van atherosclerose en het levert een bescheiden bijdrage bij het onder controle houden van de bloeddruk.

Knoflook voor hoge bloeddruk

Van knoflook is aangetoond dat het helpt bij het beheersen van hoge bloeddruk. In een onderzoek werd gekeken naar het effect van verouderd knoflookextract als aanvullende behandeling voor mensen die al bloeddrukverlagende medicatie gebruiken en toch ongecontroleerde hypertensie hebben. Er werd ontdekt dat het nemen van drie capsules verouderde knoflookextract (960 milligram) per dag gedurende drie maanden leidde tot een bloeddrukdaling van gemiddeld 10 punten.[1]

Kanker

Sommige mensen gebruiken knoflook om de volgende kankersoorten te voorkomen:

• dikkedarmkanker en endeldarmkanker;
• maagkanker;
• borstkanker;
• prostaatkanker; en
• longkanker.

Knoflook wordt ook gebruikt om prostaatkanker en blaaskanker te behandelen.

Andere aandoeningen

Knoflook wordt toegepast voor de behandeling van een vergrote prostaat (benigne prostaathyperplasie, BPH), diabetes, artrose, hooikoorts, reizigersdiarree, hoge bloeddruk laat in de zwangerschap (pre-eclampsie of zwangerschapsvergiftiging), griep en verkoudheid. Het wordt ook gebruikt voor het voorkomen tekenbeten en het voorkomen en behandelen van bacteriële- en schimmelinfecties.

Andere toepassingen zijn de behandeling van koorts, hoesten, hoofdpijn, buikpijn, voorhoofdsholteontsteking (bijholteontsteking), jicht, reuma, aambeien, astma, bronchitis, kortademigheid, lage bloeddruk, een lage bloedsuikerspiegel, een hoge bloedsuikerspiegel en het wordt gebruikt voor de bestrijding van stress en vermoeidheid en het behoud van een gezonde leverfunctie. Sommige mensen passen knoflookolie toe op hun huid om schimmelinfecties, wratten en likdoorns te behandelen. Er is enig bewijs ter ondersteuning van het lokaal gebruik van knoflook voor schimmelinfecties zoals ringworm en voetschimmel, maar de effectiviteit van knoflook tegen wratten en likdoorns is nog onzeker.

Knoflook heeft een antibacteriële werking

Van knoflook is bekend dat het een antibacteriële werking heeft. Er zijn aanwijzingen dat verse knoflook bepaalde bacteriën die voedselinfecties veroorzaken kan bestrijden: Escherichia coli of E.coli, Listeria en Campylobacter. De laatste is één van de belangrijkste oorzaken van voedselvergiftiging, waarbij besmetting vooral plaatsvindt door rauw voedsel met symptomen als diarree, kramp, buikpijn en koorts. Onderzoek suggereert dat de eigenschappen van de smaakstof diallyl sulfide een bacterie kan doden wanneer het beschermd is door een slijmlaag (biofilm). Deze laag fungeert als een soort pantser en maakt de bacterie resistent voor antibiotica. Onderzoek wijst uit dat diallyl sulfide gemakkelijk door de slijmlaag heengaat, waarna de bacterie het loodje legt.[2]

Knoflook tegen haarverlies (alopecia)

Er is onderzoek uitgevoerd naar het gebruik van knoflook om kaalheid te behandelen. Onderzoekers van Mazandaran University of Medical Sciences uit Iran testten in 2007 hoe knoflookgel twee keer per dag gedurende drie maanden op de hoofdhuid werd aangebracht. Dit kan van invloed zijn op mensen die corticosteroïden gebruiken voor alopecia. Alopecia is een veel voorkomende auto-immuun huidziekte, die haaruitval op de hoofdhuid, het gezicht en soms op andere delen van het lichaam veroorzaakt. Verschillende behandelingen zijn momenteel beschikbaar, maar er is anno 2024 nog geen genezing bekend. De onderzoekers ontdekten dat het gebruik van knoflookgel significant bijdroeg aan de therapeutische werkzaamheid van lokale corticosteroïden bij de behandeling van alopecia areata.

Hoe effectief is knoflook?

de zogeheten Natural Medicines Comprehensive Database beoordeelt de effectiviteit van onder meer kruiden, gebaseerd op wetenschappelijk bewijs volgens de volgende verdeelsleutel: effectief, waarschijnlijk effectief, mogelijk effectief, mogelijk ineffectief, waarschijnlijk ineffectief, ineffectief en onvoldoende bewijs om te beoordelen.

De effectiviteit ratings voor knoflook zijn als volgt:

Knoflook is mogelijk effectief voor:

• Hoge bloeddruk. Uit sommige onderzoeken blijkt dat knoflook de bloeddruk bij mensen met hoge bloeddruk kan verlagen met maar liefst 7 tot 8 procent. Het schijnt ook de bloeddruk bij mensen met een normale bloeddruk te verlagen. De meeste studies hebben een specifiek knoflookpoeder product (Kwai, van Lichtwer Pharma) gebruikt. Kwai Knoflookdragees worden ook in Nederland verkocht.
• Aderverkalking (atherosclerose) eigenlijk slagaderverkalking, wat duidt op het dichtslibben van de slagaderen. Knoflook lijkt het effect van aderverkalking te verminderen.
• Dikkedarmkanker, endeldarmkanker en maagkanker. Het eten van (verse) knoflook lijkt het risico op het ontstaan van de deze kankersoorten te verminderen. Knoflook supplementen lijken echter niet hetzelfde voordeel te bieden.
• Tekenbeten. Wetenschappers hebben het aantal tekenbeten bij mensen die hoge doses van knoflook innemen vergeleken met mensen die geen knoflook innemen. Hoge doses van knoflook wat is verwerkt door het eten over een periode van vijf maanden, lijkt het aantal tekenbeten significant te verminderen.
  Knoflook bij voetschimmel / Bron: Ellington, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• Schimmelinfecties van de huid (zoals ringworm en voetschimmel). Een bestanddeel van knoflook, ajoen genaamd, lijkt goed te werken bij voetschimmel en ringworm. Ringworm en voetschimmel reageren op een behandeling met een knoflook gel dat 0,6 % ajoen bevat, welke lokaal wordt aangebracht. Ajoen bestaat uit een verbinding van allicine en het enzym allinase en heeft een schimmelwerende werking. Bij voetschimmel is een 1% ajoen-gel nodig om effectief te zijn. Ajoen (1% gel) lijkt even goed te werken als de reguliere medicatie bij voetschimmels, zoals het medicijn Lamisil.[4]

Knoflook is mogelijk niet effectief voor:

• Diabetes. Het nemen van knoflook lijkt geen significant effect te hebben op de bloedsuikerspiegel, zowel bij mensen met diabetes als mensen zonder diabetes.
• Verhoogd cholesterol. Er is veel onderzoek verricht om de effectiviteit van knoflook in het verlagen van cholesterol en triglyceriden (bepaalde vetsoort) te meten. De resultaten zijn tegenstrijdig. De onderzoeken die werden beschouwd als van hoge kwaliteit, concluderen dat knoflook niet significant het cholesterolgehalte of triglyceride-niveaus verlaagden.
• Borstkanker. Het nemen van knoflook lijkt het risico op het krijgen van borstkanker niet te verminderen.
• Longkanker. Het nemen van knoflook lijkt het risico op het krijgen van longkanker niet te verminderen.
• Pijn in de benen bij het lopen als gevolg van een slechte bloedcirculatie in de benen (perifeer arterieel vaatlijden of PAD). Het nemen van knoflook, zelfs gedurende 12 weken, lijkt geen soelaas te bieden voor mensen met deze aandoening.

(Vooralsnog) onvoldoende bewijs voor de effectiviteit in de behandeling van:

• Benigne prostaathyperplasie (BPH). Er zijn aanwijzingen dat het nemen van knoflook via de mond nuttig kan zijn voor de verbetering van de urinestroom, het verminderen van de frequentie van urineren en andere symptomen die worden geassocieerd met BPH.
• Verkoudheid. Voorlopig onderzoek suggereert dat knoflook de frequentie en het aantal verkoudheden vermindert wanneer het preventief genomen wordt.
• Likdoorns. Vroeger onderzoek suggereert dat de toepassing van bepaalde knoflookextracten om likdoorns op de voeten te behandelen (tweemaal daags lokaal aanbrengen) helpt om likdoorns tegen te gaan.
• Hoge bloeddruk bij zwangerschap (pre-eclampsie). Er zijn aanwijzingen dat het nemen van een specifieke knoflook extract (Garlet, 800 mg per dag) tijdens het derde trimester van de zwangerschap, het risico op het ontwikkelen van pre-eclampsie in hoog-risico vrouwen niet vermindert.
• Prostaatkanker. Mensen in China die ongeveer één teentje knoflook per dag eten, lijken een 50 procent lager risico te hebben op het ontwikkelen van prostaatkanker. Of dit voordeel ook geldt voor mannen in westerse landen, is niet bekend.
• Wratten. Voorlopig bewijs suggereert dat middels een specifieke knoflookolie, wat tweemaal daags wordt aangebracht op wratten op je handen, de wratten binnen 1-2 weken doet verdwijnen. Een extract op waterbasis lijkt ook een bescheiden verbetering te laten zien, maar wel pas na 30-40 dagen behandeling.

Recepten met knoflook

Knoflookcrème

Knoflookcrème past goed bij bijna alle hartige recepten. Je kunt er een stokbrood in dippen of de saus bij vlees of groenten serveren. Een knoflookcrème maak je in een handomdraai.

Ingrediënten

• 250 g kwark
• 250 g crème fraîche
• 250 g mayonaise
• 6 teentjes knoflook
• ½ theelepel zout
• 4 snufjes peper
• 4 snuifjes zoete paprikapoeder

Bereiding
Meng de kwark, crème fraîche en mayonaise goed door elkaar. Pers de teentjes knoflook met een pers en roer ook door de kruiden door het mengsel. Nu moet je het geheel een poosje in de koelkast zetten om de smaak goed te krijgen. Idealiter 's nachts.

Gebakken aardappelen met knoflook

Voor gebakken aardappelen met knoflook of knoflookaardappelen wordt relatief veel knoflook gebruikt. Dit recept past perfect bij vlees en groenten.

Ingrediënten

• 900 g geschilde aardappelen
• 50 ml olijfolie
• 100 ml vers geperst citroensap
• 2 theelepels oregano
• 3 teentjes knoflook (fijngehakt)
• zout en peper (naar smaak)
• 100 ml water

Bereiding
Verwarm de oven voor en snijd de aardappelen in kwartjes of achtste delen. Doe het dan in een diepvrieszak met de overige ingrediënten en schud krachtig. Plaats de inhoud in een grote, platte ovenschaal en bak een uur op 230°C.

Noten:

1. Ried K, Frank OR, Stocks NP. Aged garlic extract lowers blood pressure in patients with treated but uncontrolled hypertension: a randomised controlled trial. Maturitas. 2010 Oct;67(2):144-50. doi: 10.1016/j.maturitas.2010.06.001. Epub 2010 Jul 1.
2. Xiaonan Lu, Derrick R. Samuelson, Barbara A. Rasco, and Michael E. Konkel. Antimicrobial effect of diallyl sulphide on Campylobacter jejuni biofilms. J. Antimicrob. Chemother. first published online May 1, 2012 doi:10.1093/jac/dks138
3. Hajheydari Z, Jamshidi M, Akbari J, Mohammadpour R. Combination of topical garlic gel and betamethasone valerate cream in the treatment of localized alopecia areata: a double-blind randomized controlled study. Indian J Dermatol Venereol Leprol. 2007 Jan-Feb;73(1):29-32.
4. Ledezma E, Marcano K, Jorquera A, De Sousa L, Padilla M, Pulgar M, Apitz-Castro R. Efficacy of ajoene in the treatment of tinea pedis: A double-blind and comparative study with terbinafine. J Am Acad Dermatol 2000; 43:829-832

Lees verder

• Gezonde en gevarieerde voeding met een drukke levensstijl
• Knoflook tegen hoge bloeddruk: bloeddruk verlagen
• Ongezond eten en drinken: suiker, rood vlees en witte rijst
• Vitamine B12-tekort: symptomen, ADH en tekort aanvullen
• Vermoeidheidsklachten: moe zijn, 10 oorzaken en tips