Seleniumtekort: symptomen en gevolgen tekort aan selenium

Een seleniumtekort kan symptomen veroorzaken als haarverlies, verlaagde weerstand, constante vermoeidheid, concentratieproblemen, problemen met de vruchtbaarheid een traag werkende schildklier. Selenium of seleen is een essentieel spoorelement met een verscheidenheid aan functies. Het element selenium is onder andere betrokken bij de aanmaak van speciale eiwitten, de zogenaamde antioxidant-enzymen, die een rol spelen bij het voorkomen van celbeschadiging door vrije radicalen. Groenten zijn de meest voorkomende voedingsbronnen van selenium. Seleniumtekort of seleniumdeficiëntie alsook seleniumtoxiciteit (een teveel aan selenium) is zeldzaam in Nederland. Door gevarieerd en gezond te eten is de kans op een seleniumtekort zeer klein. Een seleniumtekort kan behandeld worden met aangepaste voeding en eventueel (selenium) supplementen om het tekort aan te vullen.

• Seleniumtekort in vogelvlucht
• Wat is selenium of seleen?
• Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)
• Functie van seleen
• Selenium in voeding
• Groenten
• Andere bronnen van selenium
• Tabel van seleniumbronnen
• Paranoten: de absolute kampioen van seleniumbronnen
• Oorzaken van een seleniumtekort
• Slechte bodemkwaliteit: het begint bij de grond
• Eenzijdige voeding: je bord bepaalt alles
• Maag-darmproblemen: je opname kan verstoord zijn
• Langdurige dialyse: een onverwachte boosdoener
• Vegetarisch of veganistisch eten zonder planning
• Overmatig gebruik van zinksupplementen: een botsing in je lichaam
• Zwangerschap: meer vraag, minder voorraad
• Roken en alcoholgebruik: stille sluipmoordenaars
• Leeftijd: hoe ouder, hoe kwetsbaarder
• Een voorbeeld: hoe Els ontdekte wat haar ontbrak
• Wie loopt risico op een seleniumtekort?
• Wat verhoogt je kans op een seleniumtekort?
• Symptomen en gevolgen van een seleniumtekort
• Een waaier aan klachten
• Haarverlies
• Verkleuring van de huid en de vingernagels
• Lage weerstand
• Constante vermoeidheid
• Concentratieproblemen
• Problemen met de vruchtbaarheid
• Trage schildklier (hypothyreoïdie)
• Hoger risico op kanker
• Kortademigheid en klachten
• Seleniumtekort: verschillen en overeenkomsten tussen mannen en vrouwen
• Te veel seleen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een tekort aan selenium
• Stap 1: Aan tafel – voeding als eerste lijn van verdediging
• Stap 2: Supplementen – als voeding niet genoeg is
• Stap 3: Innovatieve oplossingen
• Stap 4: Onderliggende oorzaken aanpakken
• Stap 5: Voorkomen is beter dan genezen
• Seleniumsupplementen: een kleine capsule met grote gevolgen
• Verband tussen selenium en prostaatkanker

Seleniumtekort in vogelvlucht

• Essentieel mineraal: Selenium is een essentieel sporenmineraal voor je lichaam.
• Synoniemen: Selenium staat ook bekend als 'seleen'.
• Antioxidantwerking: seleen fungeert als antioxidant en beschermt cellen in je lichaam tegen schade door vrije radicalen.
• Schildklierfunctie: Het minertaal speelt een rol bij de regulatie van de schildklierfunctie en hormoonproductie.
• Immuunsysteem: Ondersteunt het immuunsysteem en helpt infecties af te weren.
• DNA-reparatie: Bevordert DNA-reparatie en helpt bij het handhaven van genetische integriteit.
• Voedselbronnen: Komt voor in voedingsmiddelen zoals noten, vis, vlees en volle granen.
• Teveel en tekort: Zowel een teveel als een tekort aan selenium kan schadelijk zijn en klachten veroorzaken.
• Geografische variatie: Beschikbaarheid van selenium in landbouwgrond varieert wereldwijd.

Wat is selenium of seleen?

Selenium is een essentieel spoorelement. Kleine hoeveelheden selenium zijn goed voor de gezondheid, omdat het de immuniteit verhoogt, bijdraagt aan antioxiderende activiteit die beschermt tegen schade door vrije radicalen en ontstekingen, en het een sleutelrol speelt bij het handhaven van een gezond metabolisme. Zorgen dat je voldoende selenium binnenkrijgt via de voeding, heeft positieve antivirale effecten, is essentieel voor vruchtbaarheid en voortplanting van mannen en vrouwen, en vermindert tevens het risico op kanker, auto-immuunziekten en schildklieraandoeningen.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)

De beste manier om de dagelijkse behoefte aan essentiële vitaminen en mineralen binnen te krijgen is door gevarieerd te eten.

De Nederlandse Gezondheidsraad beveelt de volgende inname voor selenium aan:

• Mannen en vrouwen van 19 jaar en ouder: 50-150 microgram seleen per dag;
• Zwangeren en borstvoedenden: 75-150 microgram seleen per dag.

Functie van seleen

Selenium heeft een verscheidenheid aan functies. Het element is onder andere betrokken bij de aanmaak van speciale eiwitten, de zogenaamde antioxidant-enzymen, die een rol spelen bij het voorkomen van celbeschadiging door vrije radicalen. Ook maakt het eventuele zware metalen die via verontreinigingen in het lichaam terechtkomen minder schadelijk en giftig. Seleen speelt ook een belangrijke rol in een goede werking van de schildklier. Voorts beschermt seleen het lichaam waarschijnlijk tegen het ontstaan van prostaatkanker. Anno 2024 is meer onderzoek hiernaar nodig. Selenium kan de vruchtbaarheid stimuleren, vooral bij mannen. Onderzoek heeft aangetoond dat selenium belangrijk is voor de vorming van gezond sperma. Daarnaast heeft selenium de volgende gezondheidsvoordelen:

• Verbetert de bloedstroom en verlaagt de kans op hartziekten. Lage concentraties selenium zijn geassocieerd met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Seleniumsupplementen of een toename van seleniumrijke voedingsmiddelen kunnen mogelijk helpen bij het voorkomen van coronaire hartziekten.
• Reguleert de schildklierfunctie. Selenium werkt als een katalysator voor de productie van actieve schildklierhormonen.
• Verhoogt de levensduur. Dit essentiële mineraal is ontzettend belangrijk voor je gezondheid en levensverwachting. Als je een lang en gezond leven wilt leiden, is selenium absoluut een mineraal dat je in je dieet moet opnemen.
• Helpt Astmasymptomen verminderen. Er zijn aanwijzingen dat wanneer mensen met astma seleniumsupplementen gebruiken, ze minder astma-gerelateerde symptomen ervaren.[1]

Selenium in voeding

Groenten

Groenten zijn de meest voorkomende voedingsbronnen van selenium. Mineralen worden door groente uit de grond gehaald. Hoeveel selenium de groente die iemand eet bevat, hangt af van de hoeveelheid selenium dat in de bodem aanwezig is waar de planten groeiden. Bijna al het veevoer wordt verrijkt met seleen. Daardoor zit seleen ook in ons vlees.

Andere bronnen van selenium

Vis, schelp- en schaaldieren, vlees, brood en andere graanproducten, eieren, kip, lever, en knoflook zijn allemaal goede bronnen van selenium. Voorts bevatten paranoten een hoog gehalte aan seleen, per 100 gram bevatten ze bijna 3500% van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid. Paranoten zijn los verkrijgbaar, maar worden ook gebruikt in bijvoorbeeld studentenhaver.

Tabel van seleniumbronnen

Paranoten: de absolute kampioen van seleniumbronnen

Paranoten zijn niet zomaar een snack; ze zijn een waar wonder van moeder natuur. Deze romige, knapperige noten uit de Amazone zijn niet alleen lekker, maar bevatten ook een verbazingwekkende hoeveelheid selenium. Slechts één noot – ja, echt waar, één – kan al je dagelijkse behoefte aan dit essentiële mineraal dekken. Maar hoe komt het dat deze bescheiden noot zo’n krachtpatser is, en wat moet je erover weten? Laten we het uitpluizen.

Paranoten: kleine noot, grote kracht
Paranoten zijn de crème de la crème van seleniumbronnen. Met een indrukwekkende 1917 microgram selenium per 100 gram laten ze andere voedingsmiddelen ver achter zich. Om het even in perspectief te plaatsen: een gemiddelde volwassene heeft ongeveer 55 microgram per dag nodig. Slechts één paranoot levert al 68 tot 90 microgram selenium, afhankelijk van de grootte. Dat is meer dan genoeg om je dagelijkse behoefte te dekken, en misschien zelfs een beetje extra.

Maar let op, want hier geldt: te veel is ook niet goed. Te veel selenium kan leiden tot symptomen zoals een metaalachtige smaak in je mond, broze nagels en haaruitval. Houd het dus bij één tot drie noten per dag, en je zit helemaal goed.

Een noot met een verhaal
Paranoten komen van de Braziliaanse notenboom (Bertholletia excelsa), een gigantische boom die tot wel 50 meter hoog kan worden en honderden jaren leeft. Deze bomen groeien in het wild in de regenwouden van Zuid-Amerika en worden vaak door inheemse gemeenschappen geoogst. Paranoten zijn dus niet alleen goed voor jou, maar dragen ook bij aan duurzame landbouw en het behoud van het regenwoud.

Wat deze noot extra bijzonder maakt, is dat hij afhankelijk is van een specifieke bijensoort om te worden bestoven. Zonder deze bijen – die in de toppen van het regenwoud leven – zouden paranoten simpelweg niet bestaan. Het is een mooi voorbeeld van hoe natuur en voeding onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Hoe eet je ze?
Paranoten zijn heerlijk als snack, maar je kunt ze op talloze manieren gebruiken:

• Hak ze fijn en strooi ze over je yoghurt of havermout.
• Voeg ze toe aan je favoriete bakrecepten, zoals bananenbrood of muffins.
• Eet ze puur, misschien met een beetje donkere chocolade voor een extra traktatie.
• Meng ze in een trailmix met andere noten en gedroogd fruit voor een energieboost onderweg.

Een casus om je een idee te geven: Linda, een drukke marketingmanager, had vaak last van vermoeidheid. Haar arts ontdekte een licht seleniumtekort, en hij stelde voor om paranoten aan haar dieet toe te voegen. Nu neemt Linda elke ochtend twee noten bij haar ontbijt, en haar energie is merkbaar verbeterd. Simpel, effectief en lekker.

Paranoten in een notendop
Als je op zoek bent naar een eenvoudige, smakelijke manier om je seleniuminname te verhogen, zijn paranoten je beste vriend. Ze zijn klein maar krachtig, en hun impact op je gezondheid kan groot zijn. Maar onthoud: ook bij deze superfood geldt dat je met mate moet genieten. Een handjevol is genoeg om je een wereld van goed te doen, zonder dat je risico loopt op een teveel aan selenium.

Dus, waar wacht je nog op? Voeg deze natuurlijke krachtpatsers toe aan je dieet en geef je lichaam een boost die het verdient. Zoals een oude uitdrukking zegt: "Goed is goed genoel." Dat geldt zeker voor deze kleine grootheden uit de Amazone.Want overdaad schaadt in dit geval!

Oorzaken van een seleniumtekort

Selenium, dat kleine mineraal met grote invloed, is een onmisbare schakel in je gezondheid. Het zorgt dat je immuunsysteem paraat staat, je cellen beschermd worden tegen schade en je schildklier soepel zijn werk doet. Maar wat gebeurt er als je er te weinig van binnenkrijgt? En hoe ontstaat dat tekort eigenlijk? De oorzaken kunnen net zo verrassend zijn als de gevolgen.

Slechte bodemkwaliteit: het begint bij de grond

Selenium komt van nature voor in de grond, en wat je eet, hangt af van hoeveel selenium daarin zit. Woon je in een gebied met seleniumarme grond, zoals grote delen van Europa, dan is de kans groter dat je minder selenium binnenkrijgt via voeding. In Nederland en België is de bodem relatief arm aan selenium, waardoor gewassen – en uiteindelijk je eten – minder van dit mineraal bevatten.

Eenzijdige voeding: je bord bepaalt alles

Als je voedingspatroon eenzijdig is, loop je risico op een seleniumtekort. Denk aan diëten die weinig noten, zaden, vis of volkoren granen bevatten. Mensen die voornamelijk bewerkt voedsel eten, missen vaak de natuurlijke bronnen van selenium. Fastfood vult je maag, maar niet je mineralenvoorraad.

• Een anekdote: Saskia, een 32-jarige kantoormedewerker, at jarenlang kant-en-klare maaltijden en snelle snacks. Toen ze zich steeds vermoeider voelde, bleek uit bloedonderzoek dat haar seleniumspiegel gevaarlijk laag was. Ze paste haar dieet aan – met paranoten en volkoren producten – en voelde zich allengs beter.

Maag-darmproblemen: je opname kan verstoord zijn

Selenium wordt opgenomen in je dunne darm. Heb je last van een aandoening zoals coeliakie, de ziekte van Crohn of chronische diarree? Dan kan je lichaam moeite hebben om selenium op te nemen, zelfs als je genoeg eet. Hetzelfde geldt voor mensen die een maagverkleining hebben gehad – de opname van voedingsstoffen wordt dan simpelweg minder efficiënt.

Langdurige dialyse: een onverwachte boosdoener

Mensen die afhankelijk zijn van dialyse, zoals nierpatiënten, hebben een verhoogd risico op een seleniumtekort. Tijdens het dialyseproces worden niet alleen afvalstoffen, maar ook essentiële mineralen zoals selenium uit het bloed verwijderd. Het is een bijwerking waar je misschien niet meteen aan denkt, maar het kan grote gevolgen hebben.

Vegetarisch of veganistisch eten zonder planning

Een plantaardig dieet kan geweldig zijn voor je gezondheid, maar alleen als het goed uitgebalanceerd is. Selenium komt vooral voor in dierlijke producten zoals vis, eieren en orgaanvlees. Veganisten en vegetariërs die geen alternatieven zoals paranoten of volkoren producten eten, kunnen ongemerkt een tekort ontwikkelen.

Overmatig gebruik van zinksupplementen: een botsing in je lichaam

Te veel zink kan de opname van selenium blokkeren. Het zijn een soort chemische rivalen die in je lichaam vechten om dezelfde plekken. Als je dus fanatiek zinksupplementen slikt zonder begeleiding, kun je je seleniumspiegel allengs omlaag duwen. Zoals de Fransen zeggen: “Tout avec mesure.” Alles met mate.

Zwangerschap: meer vraag, minder voorraad

Tijdens de zwangerschap stijgt de behoefte aan selenium. Je lichaam werkt harder dan ooit, niet alleen voor jou, maar ook voor de groei en ontwikkeling van je baby. Als je dieet niet rijk genoeg is aan selenium, kun je daardoor een tekort ontwikkelen. Het gevolg? Vermoeidheid en een verzwakt immuunsysteem, op een moment dat je juist extra energie nodig hebt.

Roken en alcoholgebruik: stille sluipmoordenaars

Roken en overmatig drinken putten je voorraad selenium uit. Beide gewoonten verhogen de oxidatieve stress in je lichaam, waardoor je meer selenium nodig hebt om schade te beperken. Combineer dat met een minder gezond eetpatroon, en je hebt een recept voor een tekort.

Leeftijd: hoe ouder, hoe kwetsbaarder

Naarmate je ouder wordt, neemt de efficiëntie van je lichaam af – en dat geldt ook voor de opname van selenium. Ouderen lopen daarom een groter risico, zeker als hun eetlust vermindert of hun dieet minder gevarieerd wordt. Voeg daar vaak voorkomende maag-darmproblemen bij ouderen aan toe, en het plaatje is compleet.

Een voorbeeld: hoe Els ontdekte wat haar ontbrak

Els, een 45-jarige verpleegkundige, voelde zich steeds futlozer. Ze dacht dat het door stress kwam, maar na een bezoek aan de huisarts bleek haar seleniumspiegel extreem laag. Het bleek een combinatie van een vegetarisch dieet, roken en een drukke levensstijl. Na wat simpele aanpassingen – zoals het eten van paranoten en volkoren producten – keerde haar energie langzaam terug.

Wie loopt risico op een seleniumtekort?

Wat verhoogt je kans op een seleniumtekort?

Symptomen en gevolgen van een seleniumtekort

Een waaier aan klachten

Seleniumtekort kan een scala aan symptomen veroorzaken. De meest voorkomende symptomen van een seleniumtekort zijn:

• onvruchtbaarheid bij mannen en vrouwen
• spierpijn
• spierzwakte
• vermoeidheid
• brain fog of hersenmist
• haaruitval
• verzwakt immuunsysteem

Seleniumdeficiëntie is zeldzaam in Nederland. Volgens het Voedingscentrum zijn er aanwijzingen dat meisjes in de tienerleeftijd, jonge vrouwen en mannen en zwangere vrouwen wat minder seleen via de voeding innemen dan wordt aanbevolen. Een ernstig seleniumtekort kan aanleiding geven tot een cardiomyopathie (ziekten van de hartspier), een matig tekort kan leiden tot een skeletspiermyopathie (spierpijn en spierzwakte).

De belangrijkste symptomen van een tekort aan selenium zijn de volgende.

Haarverlies

Haarverlies dat relatief snel optreedt en gelijkmatig is verdeeld, kan een teken zijn van seleniumgebrek. In ernstige gevallen van seleniumtekort kun je zelfs lichaamshaar, schaamhaar en okselhaar verliezen. Te veel selenium kan vergelijkbare symptomen veroorzaken.

Verkleuring van de huid en de vingernagels

Huidverkleuring en verkleuring van de vingernagels, zijn ook tekenen van een chronisch lage inname van selenium. Mees' lines zijn juist weer een teken van een seleniumvergiftiging.

Lage weerstand

Selenium is nodig voor de belangrijkste antioxidant glutathione peroxidase van je lichaam. Zonder een goede productie van deze stof heb je waarschijnlijk een lage afweer tegen verkoudheid en griep en andere virale infecties. Lage immuniteit of verlaagde weerstand is een bekend teken van een seleniumtekort en uit onderzoek is gebleken dat extra inname van selenium de immuunfunctie kan verbeteren wanneer de lichaamsvoorraad niet optimaal is.

Constante vermoeidheid

Er kunnen ontzettend veel oorzaken zijn voor aanhoudende vermoeidheid, waaronder een tekort aan B-vitaminen zoals pantotheenzuur of vitamine B5, of een tekort aan andere mineralen zoals ijzer, maar een seleniumtekort kan ook de boosdoener zijn. Ongebruikelijke lusteloosheid, vermoeidheid en een gebrek aan energie gedurende meerdere dagen kunnen allemaal symptomen zijn van een tekort aan selenium.

Concentratieproblemen

Vermindering van de mentale functie en een gebrekkige concentratie, zijn klachten die kunnen voortkomen uit een tekort aan selenium. Er is ook gemeld dat seleniumsuppletie helpt bij angst, prikkelbaarheid (agitatie), mentale vermoeidheid en zelfs bij sommige gevallen van depressie.

Problemen met de vruchtbaarheid

Laag seleniumniveau kan mogelijk een rol spelen bij terugkerende miskramen. Het ontbreken van dit sporenmineraal kan ook veranderingen in de menstruatie bij vrouwen veroorzaken. Bij mannen kan een tekort aan selenium de beweeglijkheid van het sperma aantasten, waardoor de mannelijke vruchtbaarheid wordt verminderd.

Trage schildklier (hypothyreoïdie)

Chronische gevallen van seleniumgebrek kunnen leiden tot een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie). Dit is een ernstige gezondheidsprobleem waarbij je schildklier niet genoeg hormonen produceert en vermoeidheid, depressie en gewichtstoename zijn vaak het gevolg van deze aandoening.

Hoger risico op kanker

Het behoud van optimale niveaus van selenium verlaagt het risico op het krijgen van bepaalde vormen van kanker zoals:

• maagkanker
• blaaskanker
• prostaatkanker (zie onder)

Kortademigheid en klachten

Selenium is nodig om selenoproteïnen te vormen, waaronder glutathion peroxidase. In het menselijk lichaam bevinden zich 25-30 verschillende van seleen afhankelijke enzymen die selenoproteïnen worden genoemd en hiermee is het lichaam in staat om schadelijke toxines en giftstoffen om te zetten in onschadelijke bijproducten. Door een seleniumtekort ontstaan mogelijk ernstige gevolgen voor de gezondheid, waaronder de gezondheid van je hart. Zo bieden selenoproteïnen bijvoorbeeld bescherming aan het hart. Lage seleniumgehaltes worden geassocieerd met een hoger risico op hartziekten, zoals hartfalen, met klachten als kortademigheid en dikke enkels en voeten.

Seleniumtekort: verschillen en overeenkomsten tussen mannen en vrouwen

Selenium is zo’n mineraal dat je niet elke dag overweegt, maar dat wel ontzettend belangrijk is voor je gezondheid. Als je er te weinig van hebt, kun je dat op allerlei manieren merken – van een gebrek aan energie tot broze nagels. Wat interessant is: mannen en vrouwen ervaren deels dezelfde symptomen, maar er zijn ook verschillen. Hoe zit dat precies? Laten we het eens overzichtelijk maken.


Samenvatting: mannen en vrouwen, andere aanpak
Seleniumtekort kan bij iedereen klachten veroorzaken, maar hoe het zich uit, hangt deels af van wie je bent. Vrouwen hebben vaker last van nagels, haaruitval en vruchtbaarheidsproblemen, terwijl mannen het merken aan spierkracht en energieniveau. Wat je ook ervaart, een gevarieerd dieet en een handje paranoten kunnen wonderen doen.

Te veel seleen

Vroege indicatoren van overmatige inname van selenium zijn een knoflookgeur in de adem en een metaalsmaak in de mond. Te veel selenium in het bloed kan een aandoening veroorzaken genaamd selenosis. Selenosis kan leiden tot:

• haaruitval
• nagelproblemen
• tandproblemen
• huidbeschadigingen
• misselijkheid
• diarree
• prikkelbaarheid
• vermoeidheid
• aandoeningen van het zenuwstelsel

Seleniumtoxiciteit is zeldzaam in Nederland, aangezien het vrijwel onmogelijk is om te veel seleen met de voeding binnen te krijgen. Door het gebruik van supplementen kan evenwel een overschot aan selenium ontstaan.

Onderzoek en diagnose

Onderzoek en diagnose seleniumtekort: hoe kom je erachter wat je mist?
Een seleniumtekort kan je lichaam flink in de war brengen, maar hoe kom je erachter dat je écht een tekort hebt? Het is niet alsof je lichaam een waarschuwingslampje laat knipperen. De diagnose vereist een combinatie van observatie, testen en soms zelfs wat innovatieve snufjes. Tijd om eens te kijken hoe artsen – en soms jijzelf – dit mysterie kunnen ontrafelen.

De klassieke route: bloedonderzoek
Het standaardproces begint vaak met bloedonderzoek. Je arts prikt een beetje bloed om te kijken naar het seleniumgehalte in je plasma of serum. Deze test geeft een indicatie van je seleniumstatus op korte termijn. Ligt je waarde onder de 70 microgram per liter? Dan is er waarschijnlijk sprake van een tekort.

Maar let op: bloedonderzoek vertelt niet altijd het hele verhaal. Selenium wordt ook opgeslagen in je spieren en andere weefsels, dus een laag gehalte in je bloed betekent niet per se dat je hele voorraad op is. Daarom kijken artsen vaak naar de context, zoals je dieet en symptomen.

Innovatieve methoden: een blik in de toekomst
De medische wereld zit niet stil. Er komen steeds meer geavanceerde technieken om een tekort aan selenium op te sporen. Hier zijn een paar minder bekende, maar veelbelovende methoden:

Haarmineralenanalyse
Bij deze methode wordt een klein plukje haar geanalyseerd om je mineraalstatus te bepalen. Het geeft een langeretermijnbeeld van je seleniumgehalte, omdat selenium zich opstapelt in je haar. Ideaal als je symptomen al een tijdje sluimeren, maar niet direct in je bloed zichtbaar zijn.

Nagelanalyses
Wist je dat je nagels een soort tijdcapsule zijn voor je gezondheid? Net als haar slaan ze mineralen op, waaronder selenium. Een nagelonderzoek kan laten zien hoe je seleniumstatus over een periode van maanden is veranderd.

Wearables en apps
Er komen steeds meer gadgets op de markt die je voedingsstatus kunnen monitoren. Deze slimme apparaten analyseren onder andere je eetpatroon en voorspellen of je risico loopt op een tekort. Een mooi voorbeeld van technologie die in je broekzak past.

Andere tests en hun rol
Schildkliertesten
Omdat selenium een grote rol speelt in je schildklierfunctie, kan een afwijkende TSH-waarde (schildklierstimulerend hormoon) indirect wijzen op een tekort. Als je last hebt van symptomen zoals vermoeidheid, gewichtstoename en koude handen, kan je arts je schildklierwaarden checken.

Oxidatieve stress-test
Selenium werkt als een antioxidant, dus een tekort kan leiden tot verhoogde oxidatieve stress. Dit kun je meten met gespecialiseerde testen, die laten zien hoe goed je lichaam in staat is om vrije radicalen te bestrijden. Denk aan het meten van enzymen zoals glutathionperoxidase, die selenium nodig hebben om te functioneren.

Jij als detective: wat kun je zelf doen?
Voordat je naar de dokter rent, kun je ook zelf een paar stappen zetten. Kijk kritisch naar je eetpatroon: krijg je genoeg selenium binnen via voeding? Paranoten, vis, eieren en volkoren producten zijn geweldige bronnen. Merk je symptomen zoals vermoeidheid, haaruitval of een zwakker immuunsysteem? Noteer die en breng ze mee naar je afspraak.

• Een casus om het concreet te maken: Mark, een fanatieke sporter, merkte dat zijn herstel na trainingen steeds langer duurde. Hij kreeg vaak kleine infecties en voelde zich futloos. Zijn bloedonderzoek was normaal, maar een haaranalyse liet zien dat hij maandenlang een laag seleniumgehalte had gehad. Door een paar aanpassingen in zijn voeding – en af en toe een supplement – voelde hij zich binnen no time beter.

Behandeling van een tekort aan selenium

Een seleniumtekort klinkt misschien als iets zeldzaams, maar het kan je lichaam behoorlijk in de war brengen. Gelukkig is de behandeling vaak simpel, als je maar weet wat je moet doen. Van voeding tot supplementen, en zelfs innovatieve methoden – er zijn genoeg opties om je seleniumspiegel weer op peil te krijgen. Laten we alles eens op een rijtje zetten.

Stap 1: Aan tafel – voeding als eerste lijn van verdediging

Het beste medicijn ligt vaak al op je bord. Seleniumrijke voedingsmiddelen zijn een eenvoudige en natuurlijke manier om een tekort te verhelpen. Hier zijn een paar sterren in de seleniumwereld:

• Paranoten: Dé absolute kampioen. Slechts één of twee per dag kunnen je hele dagelijkse behoefte dekken. Let wel op, want te veel paranoten kunnen je lichaam in een deraillement brengen.
• Vis en zeevruchten: Tonijn, zalm, garnalen en oesters zijn uitstekende bronnen. Perfect voor een gezonde lunch of diner.
• Volkoren producten: Brood, rijst en pasta – kies de volkoren variant, want die zit boordevol selenium en vezels.
• Eieren: Makkelijk, veelzijdig en een geweldige bron van selenium. Een gekookt eitje in de ochtend doet al wonderen.
• Zaden en noten: Naast paranoten zijn zonnebloempitten en cashewnoten ook goede bronnen. Strooi ze over je salade of yoghurt voor een extra boost.

Een voorbeeld: Anne, een jonge moeder, had last van vermoeidheid en haaruitval. Haar arts ontdekte een seleniumtekort. Door haar ontbijt te upgraden met volkoren brood en paranoten voelde ze zich allengs beter.

Stap 2: Supplementen – als voeding niet genoeg is

Als je via je dieet niet genoeg selenium binnenkrijgt, kunnen supplementen uitkomst bieden. Dit is vooral handig voor mensen met specifieke aandoeningen, zoals coeliakie of een maagverkleining.

Hoe kies je een supplement?

• Dosis: Een dagelijkse hoeveelheid van 55-70 microgram is meestal voldoende. Let op met hogere doseringen, want te veel selenium kan leiden tot selenose.
• Vorm: Seleniumsupplementen zijn er in verschillende vormen, zoals seleniumgist of natriumseleniet. Overleg met je arts welke het beste bij je past.
• Een waarschuwing: meer is niet altijd beter. Te veel selenium kan ook slecht voor je uitpakken.

Stap 3: Innovatieve oplossingen

De medische wereld staat niet stil, en er zijn steeds meer geavanceerde manieren om een tekort aan te pakken. Hier zijn een paar innovatieve opties:

• Geavanceerde supplementen: Sommige supplementen combineren selenium met andere antioxidanten, zoals vitamine E, voor een versterkt effect.
• Intraveneuze therapie: In ernstige gevallen kan selenium via een infuus worden toegediend. Dit wordt vooral gebruikt bij mensen met opnameproblemen.
• Personalised nutrition apps: Apps die je eetpatroon monitoren en voorspellen of je risico loopt op tekorten. Slim en handig!

Stap 4: Onderliggende oorzaken aanpakken

Een seleniumtekort is vaak een symptoom van een dieperliggend probleem. Denk aan slechte opname door maag-darmaandoeningen, een eenzijdig dieet of zelfs een overmaat aan zink in je systeem. Het aanpakken van deze oorzaken is cruciaal om herhaling te voorkomen.

Heb je bijvoorbeeld coeliakie? Dan helpt het om je dieet glutenvrij te maken én te verrijken met seleniumrijke voeding.

Stap 5: Voorkomen is beter dan genezen

Als je eenmaal weet hoe belangrijk selenium is, wil je natuurlijk voorkomen dat je weer in een tekort belandt. Hier zijn een paar tips:

• Eet gevarieerd: Zorg dat er altijd een bron van selenium op je bord ligt.
• Let op met supplementen: Gebruik ze alleen als aanvulling, niet als vervanging.
• Kies voor kwaliteit: Paranoten en vis van goede herkomst bevatten vaak meer selenium.

• Een casus: Peter, een fanatieke hardloper, kreeg te horen dat hij een tekort had. Hij vulde zijn dieet aan met zaden en vis en voegde een supplement toe tijdens zware trainingsweken. Nu voelt hij zich sterker dan ooit.

Seleniumsupplementen: een kleine capsule met grote gevolgen

Seleniumsupplementen worden vaak gezien als een simpele oplossing om je gezondheid een boost te geven. Maar is dat echt zo? Zoals met alles in het leven, hebben ook deze kleine krachtpatsers hun voor- en nadelen. Het kan je immuunsysteem een zetje geven, je schildklier blij maken en zelfs je vruchtbaarheid ondersteunen, maar een teveel kan ook problemen opleveren. Tijd om de balans op te maken.

De voordelen van seleniumsupplementen
1. Een boost voor je immuunsysteem
Selenium speelt een cruciale rol in het versterken van je afweer. Een supplement kan je immuunsysteem dat extra steuntje in de rug geven, vooral tijdens griepseizoenen of stressvolle tijden. Denk aan selenium als een onzichtbare schildknaap die je beschermt tegen virussen en bacteriën.

2. Ondersteuning voor je schildklier
Je schildklier is de motor van je metabolisme, en selenium is de olie die ervoor zorgt dat alles soepel draait. Een tekort kan leiden tot een vertraagde schildklier, met vermoeidheid en gewichtstoename als gevolg. Met een supplement kun je dat risico verkleinen en je energie op peil houden.

3. Antioxidant tegen oxidatieve stress
Selenium werkt als een krachtige antioxidant, die je cellen beschermt tegen schade door vrije radicalen. Dit helpt niet alleen om veroudering tegen te gaan, maar verkleint ook het risico op chronische ziekten zoals kanker en hartproblemen.

4. Vruchtbaarheid een handje helpen
Zowel bij mannen als vrouwen speelt selenium een rol in vruchtbaarheid. Bij mannen verbetert het de kwaliteit en beweeglijkheid van zaadcellen, terwijl het bij vrouwen de eicelgezondheid ondersteunt. Een supplement kan hier net het verschil maken.

De nadelen van seleniumsupplementen
1. Te veel is te veel
Selenium mag dan goed voor je zijn, maar een teveel ervan kan problemen veroorzaken. Dit heet selenose en kan leiden tot symptomen zoals misselijkheid, een metaalachtige smaak in je mond, broze nagels en haaruitval. Alsof je lichaam je probeert te vertellen: “Stop ermee!”

2. Niet altijd nodig
Als je al een gezond en gevarieerd dieet hebt, krijg je waarschijnlijk genoeg selenium binnen via voeding. Een supplement kan dan onnodig zijn en meer kwaad dan goed doen. Zoals de Fransen zeggen: "Mieux vaut prévenir que guérir."

3. Interacties met andere mineralen
Te veel selenium kan de balans met andere essentiële mineralen zoals zink en koper verstoren. Het is een kwestie van evenwicht, of zoals een Jiddisch gezegde luidt: "Te veel van het goede is ook niet goed."

4. Risico’s bij medische aandoeningen
Bij bepaalde aandoeningen, zoals diabetes of nierproblemen, kan een teveel aan selenium juist schadelijk zijn. Overleg daarom altijd met je arts voordat je supplementen toevoegt aan je routine.

Wanneer kies je voor een supplement?
Een seleniumsupplement kan nuttig zijn als je tot een risicogroep behoort, zoals vegetariërs, veganisten of mensen met een maag-darmaandoening. Maar voor de meesten is een gevarieerd dieet – met bijvoorbeeld paranoten, vis en volkoren producten – vaak voldoende.

• Een voorbeeld: Lisa, een drukke moeder van twee, voelde zich constant moe en bleek een tekort te hebben. Haar arts stelde een supplement voor. Na drie maanden voelde ze zich energieker en beter in balans. Maar ze kreeg ook het advies om niet te overdrijven – een handjevol paranoten doet soms al wonderen.

Conclusie: de gulden middenweg
Seleniumsupplementen kunnen een geweldige aanvulling zijn als je echt een tekort hebt of extra ondersteuning nodig hebt. Maar zoals met alles geldt: met mate. Overweeg altijd eerst of je via je voeding genoeg binnenkrijgt. Een handjevol paranoten, een stukje zalm of wat volkoren granen kan vaak al een groot verschil maken.


Noot:

1. Allam MF, Lucane RA. Selenium supplementation for asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2004;(2):CD003538.
2. Sayehmiri, K., Azami, M., Mohammadi, Y., Soleymani, A., & Tardeh, Z. (2018). The association between Selenium and Prostate Cancer: a Systematic Review and Meta-Analysis. Asian Pacific journal of cancer prevention : APJCP, 19(6), 1431–1437. https://doi.org/10.22034/APJCP.2018.19.6.1431

Lees verder

• Kalium: kaliumtekort symptomen + te hoog en kalium voeding
• Selenium: functie, seleen in voeding, supplementen en ADH
• Calciumtekort: symptomen en oorzaken van tekort aan calcium
• IJzertekort: symptomen, oorzaak, gevolgen en ijzer aanvullen
• Vitamine B12-tekort: symptomen, ADH en tekort aanvullen