Maagkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Maagkanker symptomen zijn er vaak in het begin niet. Maagkanker of maagcarcinoom is na longkanker, wereldwijd de meest voorkomende kankersoort. Maagkanker komt nauwelijks voor bij mensen die jonger zijn dan 50 jaar. Het komt twee keer zo veel voor bij mannen. Het voedingspatroon en de leefstijl (roken en veel drinken) zijn risicofactoren. Vaak wordt maagkanker in een te laat stadium ontdekt, aangezien het aanvankelijk weinig tot geen klachten geeft. Bovendien zijn de klachten a-specifiek. Bij aanhoudende bovenbuikklachten (bijvoorbeeld maagpijn of een opgeblazen gevoel in de bovenbuik) moet men alert zijn en zo nodig de huisarts inschakelen. De diagnose maagkanker wordt veelal gesteld door middel van een kijkonderzoek van de maag, een zogeheten gastroscopie. Soms is aanvullend onderzoek nodig in de vorm van echografie of een CT-scan. Behandeling bestaat vaak uit het verwijderen van de tumor en het omliggende weefsel. Dit kan gecombineerd worden met aanvullende behandelingen.

• Wat is maagkanker?
• Kwaadaardige tumor in de maag
• Veelvoorkomende vorm van kanker wereldwijd
• Maagkanker en voeding
• In het begin vaak weinig klachten
• Oorzaak van maagkanker
• Risicofactoren
• Voeding
• Helicobacter pylori-infectie
• Roken en alcohol
• Leeftijd en geslacht
• Lage hoeveelheden maagzuur
• Verminderde weerstand
• Blootstelling aan chemicaliën op het werk
• Familiegeschiedenis
• Eerdere kankers
• Symptomen van maagkanker
• Verschijnselen
• Gewichtsverlies
• Pijn
• Aanhoudende indigestie en oprispingen
• Vol gevoel na het eten van kleine hoeveelheden
• Braken
• Maagbloeding
• Moe en buiten adem
• Zwarte ontlasting (bloed in de ontlasting)
• Maagperforatie
• Onderzoek en diagnose
• Endoscopie en gastroscopie
• CT-scan en bloedonderzoek
• Verschillende vormen van echografie
• Differentiële diagnose
• Behandeling van maagkanker
• Medische zorg
• Zelfzorg
• Overleving voor alle stadia van maagkanker

Wat is maagkanker?

Kwaadaardige tumor in de maag

Maagkanker is kanker die begint in de maag. Een ander woord voor maagkanker is maagcarcinoom. Een adenocarcinoom is de meest voorkomende vorm van maagkanker. Deze vorm ontstaat in het slijmvlies van de maag.

Veelvoorkomende vorm van kanker wereldwijd

Na longkanker, is maagkanker wereldwijd de meest voorkomende soort kanker. Het is in Japan de belangrijkste doodsoorzaak. Het komt ook heel vaak voor in een aantal Zuid-Amerikaanse landen en in Hongarije, Roemenië en Portugal. In Nederland neemt deze tumor de zesde plaats in het rijtje meest voorkomende kanker. Ieder jaar dienen zich 2100 nieuwe patiënten aan, dat is een kleine 5% van alle nieuwe gevallen van kanker. Bij mensen jonger dan vijftig jaar, komt de aandoening sporadisch voor. Bij mannen komt het tweemaal zoveel voor. Het komt ook vaker voor bij mensen met bloedgroep A.

Maagkanker en voeding

Wat betreft dieetfactoren, is voeding met veel koolhydraten, zouten en nitraten een risicofactor. Daarnaast wordt in de literatuur een gebrek aan fruit en vitaminen als risicofactor genoemd. Overgewicht en roken zijn ook twee boosdoeners. Wellicht dat erfelijkheid ook een bepaalde rol speelt, aangezien in sommige families meer maagkanker voorkomt.

In het begin vaak weinig klachten

Maagkanker ontwikkelt zich in de maagwand en van daaruit kan het zich verder verspreiden. Maagkanker geeft aanvankelijk weinig tot geen klachten, waardoor het vaak laat opgemerkt wordt. Als de klachten komen, die vaak niet-specifiek zijn, is de tumor in veel gevallen al in een vergevorderd stadium. De kanker heeft zich meestal al verspreid als mensen naar de huisarts gaan.

Oorzaak van maagkanker

De precieze oorzaak van maagkanker is niet bekend. Maagkanker kan ontstaan uit een maagpoliep. Dat is een woekering van het maagslijmvlies. Ook kan maagkanker mogelijk ontstaan als gevolg van chronische gastritis, dat is een ontsteking aan het maagslijmvlies en het wordt vaak veroorzaakt door besmetting met de bacterie Helicobacter pylori.

Risicofactoren

Er zijn een aantal factoren die het risico op de ontwikkeling ervan doen toenemen.

Voeding

Een risicofactor is het eerder vermelde voedingspatroon met veel koolhydraten, zouten en nitraten en in zuur geconserveerde of gerookte etenswaren en een gebrek aan vers fruit, bladgroenten en vitaminen.

Helicobacter pylori-infectie

Infectie met Helicobacter pylori (H. pylori) is verantwoordelijk voor ongeveer 1 op de 3 maagkankers.

Roken en alcohol

Roken en overmatig alcoholgebruik zijn eveneens boosdoeners.

Leeftijd en geslacht

Maagkanker komt vaker voor bij oudere mensen. Ongeveer de helft van de gevallen ontwikkelt zich bij mensen van 75 jaar of ouder. Mannen hebben bijna twee keer zoveel kans om maagkanker te krijgen dan vrouwen.

Lage hoeveelheden maagzuur

Het risico op maagkanker is hoger als je een aandoening hebt wat de hoeveelheid zuur in de maag verlaagt of als je een operatie aan je maag hebt gehad waardoor je maag minder maagzuur produceert.

Verminderde weerstand

Het hebben van een verminderd immuunsysteem verhoogt het risico op maagkanker. Verminderde weerstand betekent dat je gevoelig bent voor infecties. De toename van het risico is waarschijnlijk vanwege de toename van het risico op een infectie met Helicobacter pylori. Sommige medische aandoeningen en behandelingen kunnen je immuunsysteem verminderen. Dit geldt ook voor hiv/aids, pernicieuze anemie en behandeling na een orgaantransplantatie.

Blootstelling aan chemicaliën op het werk

Sommige beroepen en het werken met bepaalde chemische stoffen kan het risico op maagkanker verhogen. Bijvoorbeeld het werken in de rubberproductie-industrie.

Familiegeschiedenis

Het risico op maagkanker is 2 tot 10 keer hoger als je een familiegeschiedenis hebt van maagkanker. Het is niet duidelijk waarom dit zo is, maar het kan te maken hebben met het delen van andere risicofactoren. Bij één soort erfelijke maagkanker is bekend dat het CDH1 gen (E-cadherin-gen) betrokken is.

Eerdere kankers

Radiotherapie ter behandeling van andere vormen van kanker, geeft een lichte stijging van het risico op maagkanker, zoals:

• Teelbalkanker;
• Baarmoederhalskanker;
• Borstkanker; en
• Hoofd-halskanker.

Symptomen van maagkanker

Verschijnselen

Tegen de tijd dat mensen met klachten bij de huisarts komen, is bij het merendeel de diagnose al in een vergevorderd stadium. Er vindt in Nederland geen regulier screeningsprogramma plaats en bovendien zijn de klachten van maagkanker niet specifiek. De eerste of vroege klachten zijn vrij vaag en de meeste mensen negeren ze of bestrijden ze met huis-tuin-en-keukenmiddeltjes. Deze klachten kunnen bestaan uit:

• maagpijn of een naar, vervelend of opgeblazen gevoel in de bovenbuik;
• vol gevoel in de maag, een gevoel van verzadiging;
  Trommelstokvingers / Bron: Desherinka, Wikimedia Commons (GFDL)
• na het eten pijn in de maag;
• zuurbranden, brandend maagzuur;
• verlies van eetlust, gebrek aan eetlust (anorexie);
• misselijkheid en overgeven (braken);
• slikproblemen;
• nagelafwijking: trommelstokvingers;
• gewichtsverlies, vermagering;
• passagestoornissen of voedselpassageklachten;
• bloeding, terugkerende kleine bloedingen kunnen leiden tot bloedarmoede;
• algehele malaise, vermoeidheid, lusteloos.

Dergelijke klachten kunnen ook duiden op goedaardige aandoeningen van de maag, zoals een maagzweer. Bij aanhoudende bovenbuikklachten moet men altijd aan maagkanker denken. In een latere fase van het ziektebeloop kunnen verstoppingen of bloedingen ontstaan of kan zelfs een doorbraak van de aangetaste maagwand optreden. In geval van uitzaaiingen verergeren de lichamelijke klachten. Maagkanker zaait met name uit naar de lymfeklieren, de lever en het buikvlies.

De belangrijkste symptomen van maagkanker passeren de revue.

Gewichtsverlies

Onverklaarbaar gewichtsverlies betekent dat je gewicht verliest zonder dat je probeert af te vallen. In zeldzame gevallen kan extreem gewichtsverlies een teken zijn van vergevorderde kanker.

Pijn

Je kunt pijn in je buik (bovenbuik) of achter je borstbeen hebben.

Aanhoudende indigestie en oprispingen

Je kunt indigestie krijgen wanneer zuur uit de maag omhoog komt in de slokdarm (reflux). Of je kunt pijn in de maag krijgen na het eten. Of juist last krijgen van brandend maagzuur.

Vol gevoel na het eten van kleine hoeveelheden

Dit is vaak een vroeg symptoom van maagkanker en kan gewichtsverlies veroorzaken.

Braken

Maagkanker kan een kleine blokkade in de maag veroorzaken. Dit blokkeert de voedselstroom, waardoor je misselijk wordt en gaat braken. Zelden is er bloed in het braaksel. Vaak zie je geen bloed of het gaat om kleine hoeveelheden. Het bloed kan helder rood van kleur zijn, wat betekent dat het vers bloed is. Of het is donkerbruin, als het bloed al een tijdje in de maag is.

Maagbloeding

Zowel vroege als gevorderde maagkanker kan een maagbloeding veroorzaken. Na verloop van tijd kan dit leiden tot bloedarmoede.

Moe en buiten adem

Moeheid en snel buiten adem zijn kunnen het gevolg zijn van bloedarmoede door bloedverlies (zie boven).

Zwarte ontlasting (bloed in de ontlasting)

Zwarte, kleverige en teerachtige poep kan het gevolg zijn van een maagbloeding (zie boven).

Maagperforatie

Een maagperforatie kan ontstaan op plekken waar de maagwand is aangetast door maagkanker. Dit gat moet zo snel mogelijk via een operatie gedicht worden.

Onderzoek en diagnose

Endoscopie en gastroscopie

De huisarts kan ervoor zorgen dat er een endoscopie plaatsvindt van het bovenste deel van het maag-darmkanaal. Een gastroscopie is een onderzoek waarbij een arts door een smal buisje in het lichaam (de maag) kijkt en deze onderzoekt op onregelmatigheden. Er worden biopten genomen van verdachte plekken. Deze worden later in een laboratorium onderzocht.

CT-scan en bloedonderzoek

Als er kankercellen worden aangetroffen, worden er vervolgonderzoeken verricht, zoals een CT-scan en bloedonderzoek om vast te stellen of de kanker is uitgezaaid.

Verschillende vormen van echografie

Meestal wordt er een echografie gemaakt van het halsgebied. Bij een echogeleide punctie kan niet alleen afwijkend weefsel zichtbaar gemaakt worden, maar is het ook mogelijk om tijdens de echografie een stukje van dit afwijkende weefsel weg te halen. Dit doet de arts met een speciale naald die hij van buitenaf door de huid in het afwijkende weefsel prikt, waarna een beetje van het afwijkende wordt opgezogen. Dit wordt later onderzocht onder de microscoop. Ook is een endo-echografie mogelijk; een inwendige echo die wordt uitgevoerd tijdens een gastroscopie. Dit onderzoek laat goed zien in hoeverre de tumor door de maagwand is gegroeid en er kunnen ook biopten worden genomen.

Differentiële diagnose

de klachten zijn in het begin vaak aspecifiek en erg algemeen. De kans bestaat daarom dat er een foute diagnose gesteld wordt. De volgende differentiële diagnoses zijn bekend voor maagkanker:

• acute of chronische gastritis (maagslijmvliesontsteking);
• atrofische gastritis;
• bacteriële en virale gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door respectievelijk bacteriën en virussen);
• dunnedarmkanker;
• maagzweer
• non-Hodgkin lymfoom;
• slokdarmstrictuur (littekenweefsel);
• slokdarmkanker; en
• slokdarmontsteking.

Behandeling van maagkanker

Medische zorg

De belangrijkste behandeling voor maagkanker is chirurgie, waarbij een deel van of de gehele maag wordt weggehaald. Ook de regionale lymfeklieren worden verwijderd - vanwege het gevaar van uitzaaiing naar deze gebieden. Verwijdering van (een deel van) de maag is de enige mogelijkheid voor curatie (genezing). Een operatie wordt soms gevolgd door bestraling. Wanneer van genezing geen sprake kan zijn, dan geeft deze operatieve ingreep nog de beste palliatie: een behandeling die het leven verlengt en klachten bestrijdt.

Bestraling en chemotherapie kunnen worden ingezet om de ontwikkeling van de ziekte te remmen en pijn te bestrijden. Doelgerichte behandeling ('targetted therapy') wordt vaak in combinatie met chemotherapie gegeven. Hierbij worden medicijnen via een infuus toegediend. Deze behandeling pakt doelgericht uitgezaaide kankercellen aan, waardoor de uitzaaiing wordt afgeremd of gestopt.

Zelfzorg

Neem de volgende zelfzorgmaatregelen in acht:

• Rust als je lichaam daarom vraagt en houd je grenzen goed in de gaten. Bouw langzaam je activiteiten op en doe wat meer als je je sterker voelen.
• Drink voldoende. Vraag hoeveel je iedere dag moet drinken. Drink extra om uitdroging te voorkomen.
• Rook niet en drink niet.
• Eet gezond en gevarieerd met dagelijks verse groenten en fruit.
• Vermijd erg zoute, gekruide of gerookte voedingsproducten.

Overleving voor alle stadia van maagkanker

De overlevingskansen zijn afhankelijk van het stadium waarin de kanker zich bevindt. De algemene overlevingskansen voor maagkanker zijn:

• meer dan 40 van de 100 mensen (40%) zullen overleven gedurende 1 jaar of langer;
• ongeveer 20 van de 100 mensen (20%) overleven voor 5 jaar of langer; en
• 15 van de 100 mensen (15%) zullen hun kanker overleven voor 10 jaar of langer.

Lees verder

• Maagpijn: oorzaken pijn in de maag of pijnlijke maag
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Maagslijmvliesontsteking (gastritis): symptomen, behandeling
• Maagkanker voorkomen: verlaag het risico op maagkanker
• Maagzweer: zeurende of brandende pijn in de bovenbuik