Helicobacter pylori bacterie: symptomen en behandeling

Veel mensen dragen de maagbacterie Helicobacter pylori bij zich zonder daar last van te hebben. De bacterie kan echter ook op een gegeven ogenblik verschillende klachten en symptomen veroorzaken. De Helicobacter pylori bacterie leeft in het slijmvlies van de maagwand, waar hij ondanks het zure milieu van de maag kan overleven voor de duur van een heel mensenleven. De aanwezigheid van de bacterie kan leiden tot een infectie. Deze bacterie is de veroorzaker van één van de meest voorkomende bacteriële infecties in mensen. Zo'n infectie kan leiden tot een maagzweer, een maagontsteking of zelfs maagkanker. Hoe een infectie met de Helicobacter pylori bacterie precies ontstaat, is anno 2023 niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk gebeurt de besmetting van persoon tot persoon.

• Helicobacter pylori-infectie
• Besmetting en overdracht
• Complicaties: maagzweer, maagkanker, gastritis
• Symptomen van gastritis
• Symptomen van maagkanker
• Symptomen van een maagzweer
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Behandeling Helicobacter pylori
• Antibiotica
• Leefstijl en dieet
• Maagkanker
• Broccoli remt Helicobacter pylori
• Prognose
• Verminderde kans een adenocarcinoom van de slokdarm

Helicobacter pylori-infectie

Helicobacter pylori leeft in het slijmvlies van de maagwand van mensen, waar hij zich ondanks het zure milieu van de maag kan handhaven voor de duur van een heel mensenleven. De bacterie komt voor bij circa 50% van de wereldbevolking en is de veroorzaker van één van de meest voorkomende bacteriële infecties in mensen. In ontwikkelingslanden is zelfs zo’n 90% van de bevolking besmet met deze bacterie. In Nederland gaat men er vanuit dat ongeveer 15% van de mensen onder de 40 jaar besmet is en dat bij ten minste 30% van de mensen boven de 60 jaar de bacterie aanwezig is. Veelal wordt de bacterie opgelopen in de jeugd. Maar kolonisatie met H. pylori kan ook voorkomen in een histologisch normale, en dus gezonde, maag (asymptomatische kolonisatie). Blijkbaar is H. pylori in staat om én als een onschuldige symbiont én als pathogeen voor te komen.

Besmetting en overdracht

Het is nog steeds niet precies bekend hoe een infectie met H. pylori overgedragen wordt van mens op mens. Wel is bekend dat je de bacterie vaak oploopt in de kindertijd. De kans op het krijgen van H. pylori s groter in minder hygiënische omstandigheden, zoals bij voorbeeld in ontwikkelingslanden het geval kan zijn. Ook daar waar mensen langere tijd dicht op elkaar leven, zoals in overbevolkte gebieden, een gezin, een kazerne of een inrichting, wordt de bacterie vaker overgedragen. Het Hetligt daarom voor de hand te veronderstellen dat de infectie overgedragen wordt via direct contact tussen mensen of door contact met de ontlasting of braaksel van een besmette persoon.

Complicaties: maagzweer, maagkanker, gastritis

Helicobacter pylori infecties komen in de hele wereld erg veel voor en kunnen voor zeer vervelende aandoeningen leiden, ofschoon de meeste mensen met een H. pylori-infectie slechts last hebben van een lichte ontsteking van de maagwand en hier vaak helemaal geen last van hebben. Begin jaren tachtig ontdekten onder meer de twee Australische onderzoekers Robin Warren en Barry Marshall dat de Helicobacter pylori bacterie een zeer belangrijke rol speelt bij het ontstaan van een maagzweer. En soms zorgt H. pylori zelfs voor het ontstaan van maagkanker. Een diepe maagzweer of maagkanker kan soms leiden tot een maagperforatie, een gaatje in de maagwand waardoor maagzuur en voedselresten in de buiholte terechtkomen. Soms leidt de infectie ook tot een chronische ontsteking aan het maagslijmvlies: gastritis genaamd. Vaak blijft deze ontsteking de rest van het leven bestaan.

Symptomen van gastritis

Maagslijmvliesontsteking wordt ook wel gastritis genoemd. Vaak geeft chronische gastritis geen symptomen of klachten. De aandoening kan niettemin op langere termijn schade aanrichten aan het maagslijmvlies en dan geeft het wel ziekteverschijnselen. De meest kenmerkende symptomen zijn:

• een vol gevoel en/of een naar gevoel of pijn in de maagstreek vooral na het eten;
• anorexie, verlies van eetlust;
• misselijkheid en braken;
• dik beslagen tong;
• matige koorts.

Symptomen van maagkanker

De volgende symptomen kunnen duiden op maagkanker:

• maagpijn, naar, vervelend of opgeblazen gevoel in de bovenbuik;
• vol gevoel in de maag, een gevoel van verzadiging;
  Gewichtsverlies / Bron: Istock.com/VladimirFLoyd
• na het eten pijn in de maag;
• zuurbranden, brandend maagzuur;
• verlies van eetlust, gebrek aan eetlust (anorexie);
• misselijkheid en overgeven (braken);
• gewichtsverlies, vermagering;
• passagestoornissen of voedselpassageklachten;
• (maag)bloeding, terugkerende kleine bloedingen kunnen leiden tot bloedarmoede;
• algehele malaise, vermoeidheid, lusteloos.

Symptomen van een maagzweer

De klachten en ziekteverschijnselen van een maagzweer of complicaties ten gevolge van deze aandoening, kunnen zijn:

• pijn enkele uren na een maaltijd of pijn tijdens het eten;
• pijn (of naar gevoel) in de bovenbuik;
• zuurbranden (pyrosis), branden maagzuur;
• opboeren (ructus);
• misselijkheid en soms overgeven, braken;
• soms ernstige (maag)bloedingen, zichtbaar als zwarte, kleverige, teerachtige ontlasting;
• mogelijk bloedbraken, bloed spugen;
• pylorusstenose (een vernauwing van de pylorus, de maaguitgang, waardoor voedsel zich ophoopt)
• een vol gevoel;
• verlies van eetlust en gewichtsverlies, afname van gewicht.

Onderzoek en diagnose

Meestal melden mensen zich bij de huisarts met maagklachten, die kunnen duiden op een maagzweer of een maagontsteking.

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Je huisarts zal vragen stellen over je klachten en hij zal daarbij je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Ook zal hij informeren naar een familiegeschiedenis van infectie met Helicobacter pylori en daarmee geassocieerde aandoeningen, zoals maagslijmvliesontsteking, maagzweer en maagkanker. De arts zal ook willen weten welke medicijnen je gebruikt, inclusief vitaminen of supplementen. Als je symptomen van een maagzweer ervaart, zal de arts vragen naar het gebruik van NSAID's, zoals ibuprofen.Tijdens een lichamelijke onderzoek zal de arts je maagstreek onderzoeken om te controleren op tekenen van gevoeligheid of pijn. Hij zal ook luisteren naar geluiden in de buik. De arts kan ook vele andere tests en procedures uitvoeren om de diagnose te bevestigen.

Vervolgonderzoek

• Bloedonderzoek. Een bloedtest zal uitwijzen of je besmet bent met Helicobacter pylori. Een bloedonderzoek kan afweerstoffen tegen H. pylori opsporen. Bloedonderzoek blijft tot 6 maanden na afloop van de infectie positief.
• Ademtest. Deze test kan bevestigen of je een actuele H. pylori infectie hebt.
• Ontlastingsonderzoek. Hierbij wordt een beetje poep onderzocht op H. pylori.
• Gastroscopie. Dit is een kijkonderzoek met een gastroscoop (ook wel endoscoop genoemd) van de binnenkant van de slokdarm, maag en het eerste deel van de dunne darm (twaalfvingerige darm). Dit instrument wordt via de mond ingebracht. Soms wordt meteen een klein stukje weefsel (biopt) van de maag genomen, wat in een lab getest worden op aanwezigheid van H. pylori.

Behandeling Helicobacter pylori

Antibiotica

De bacterie wordt alleen bestreden als de persoon er last van heeft, dus indien er sprake is van bij voorbeeld een maagzweer. De huisarts zal in dat geval antibiotica voorschrijven om de infectie te bestrijden en een geneesmiddel om de maagzuurproductie af te remmen zodat de maagzweer kan genezen. De standaardbehandeling bestaat uit 7 dagen tripeltherapie met pantoprazol, amoxicilline en claritromycine. Door de antibiotica wordt de bacterie bestreden en door de maagzuurremmer krijgt het maagslijmvlies de gelegenheid zich te herstellen. Bij een antibioticumkuur is het zinvol om een probioticum met tenminste vier bacteriestammen te nemen, teneinde darmklachten te voorkomen.

Leefstijl en dieet

Er is geen bewijs dat voeding een rol spelen bij het voorkomen of veroorzaken van maagzweren bij mensen die geïnfecteerd zijn met H. pylori. Pittig voedsel, alcohol en roken kunnen echter een maagzweer verergeren en een goede genezing in de weg staan.

Onderzoek heeft uitgewezen dat drie dagen oude broccolikiemen de groei van Helicobacter pylori (H. pylori) remmen en de maagproblemen die de bacterie veroorzaakt vermindert (zie onder).

Maagkanker

Maagkanker wordt behandeld door operatie, chemotherapie, doelgerichte behandeling en/of bestraling.

Prognose

Veel mensen die geïnfecteerd zijn met H. pylori, hebben nergens last van. Een standaardbehandeling van H. pylori is succesvol bij grofweg 90% van de personen. In ontwikkelde landen is een herinfectie zeer ongewoon (±1%). Zeer weinig mensen die geïnfecteerd zijn met H. pylori zullen maagkanker ontwikkelen. Maagkanker heeft vaak een ongunstige prognose, aangezien het vaak in een laat stadium wordt ontdekt. De vijfjaarsoverleving van maagkanker bedraagt gemiddeld 20%.


Noot:

1. The American Association for Cancer Research (AACR), 6 april 2009
2. Xie FJ, Zhang YP, Zheng QQ, et al. Helicobacter pylori infection and esophageal cancer risk: an updated meta-analysis. World J Gastroenterol. 2013;19:6098-107. doi:10.3748/wjg.v19.i36.6098 Medline

Lees verder

• Maagpijn: oorzaken pijn in de maag of pijnlijke maag
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Maagbloeding: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Maagzweer: symptomen, klachten, behandeling en dieet
• Maagslijmvliesontsteking (gastritis): symptomen, behandeling