Maagbloeding: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose

Een maagbloeding is een bloeding van de maagwand. Een maagbloeding kan onopgemerkt blijven bij kleine hoeveelheden bloed, maar het kan ook leiden tot zwarte teerachtige ontlasting (melaena) of fors bloedbraken (hematemesis). Andere mogelijke symptomen van een maagbloeding zijn misselijkheid, bloedarmoede en shock. Mogelijke oorzaken van een maagbloeding zijn een ontsteking van het maagslijmvlies (gastritis), een maagzweer (ulcus pepticum) en maagkanker (maagcarcinoom). In geval van ernstig bloedverlies kan een opname op de Intensive Care afdeling nodig zijn. De patiënt krijgt dan via een infuus vloeistoffen toegediend. Soms is een bloedtransfusie nodig. Een snelle diagnose en behandeling is noodzakelijk bij een ernstige maagbloeding om te voorkomen dat je eraan overlijdt. Voorts is bedrust van belang en zal er een strikt dieet moeten worden gevolgd. Het herstel van een maagbloeding hangt onder meer af van de onderliggende oorzaak, de ernst van de bloeding en je algehele conditie.

• Wat is een maagbloeding?
• Synoniemen
• Chronische en acute maagbloeding
• Maagbloeding symptomen
• Verschijnselen
• Zwarte ontlasting
• Bloedbraken
• Lang niet altijd pijn bij een maagbloeding
• Verergering van andere klachten
• Oorzaken van een maagbloeding
• Maagzweer
• Gastritis
• Mallory-Weiss-syndroom
• Maagkanker
• Zeldzame oorzaken
• Risicofactoren
• Complicaties
• Is een maagbloeding dodelijk?
• Soms fatale gevolgen
• Onbehandelde chronische of acute maagbloeding
• Diagnose en onderzoek
• Anamnese, lichamelijk onderzoek en ontlastingsonderzoek
• Rectaal onderzoek
• Bloedonderzoek
• Endoscopie en gastroscopie
• Differentiële diagnose
• Maagbloeding behandeling
• Oorzaak behandelen
• Ziekenhuisopname
• Gaat een maagbloeding vanzelf over?
• Herstel en prognose
• Sterven van maagbloeding
• Verschillende factoren zijn van invloed op de prognose
• Preventie en voorkomen
• 'Aspirine vergroot kans op maagbloeding ouderen'

Wat is een maagbloeding?

Een maagbloeding is een bloeding van de maagwand. Het is lang niet altijd te herkennen. Dit verlies van bloed uit de maag kan namelijk (lange tijd) onopgemerkt blijven als het kleine hoeveelheden betreft. Het bloed wordt verteerd en verdwijnt met de ontlasting uit het lichaam. Aanhoudend bloedverlies kan op den duur echter leiden tot bloedarmoede (anemie) vanwege ijzergebrek. Anemie door ijzertekort is een bekend verschijnsel bij vrouwen met hevige menstruatiebloedingen. Symptomen van bloedarmoede zijn een onnatuurlijk bleke huidskleur, snel vermoeid raken, pijn op de borst en een licht gevoel in het hoofd, of een abnormale daling van de bloeddruk bij het rechtop gaan zitten of staan vanuit een liggende houding.

Synoniemen

De medische benaming van maagbloeding is 'gastrorragie'.

Chronische en acute maagbloeding

Er wordt onderscheidt gemaakt tussen een acute en een chronische maagbloeding. Een acute maagbloeding geeft milde tot ernstige symptomen en je kan er zelfs aan komen te overlijden wanneer je niet snel medische behandeling krijgt. Een chronische maagbloeding is meestal mild, maar soms kunnen de symptomen ook verergeren. Een chronische maagbloeding kan meestal niet zo gemakkelijk worden opgespoord als een acute maagbloeding, omdat de tekenen minder duidelijk zijn.

Maagbloeding symptomen

Verschijnselen

Mogelijke symptomen van een maagbloeding zijn onder meer:

• Misselijkheid;
• Bloedbraken (hematemesis);
• Zwarte teerachtige ontlasting (melaena);
• Anemie (bloedarmoede);
• Door het bloedverlies kan er een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen ontstaan, waardoor de patiënt last kan krijgen van verwardheid, desoriëntatie, slaperigheid en in het ergste geval shock;
• Algeheel gevoel van zwakte.

Zwarte ontlasting

Bij grotere hoeveelheden bloedverlies ontstaat zwart gekleurde ontlasting, melaena genoemd. Deze pikzwarte, plakkende ontlasting heeft een zeer kenmerkende geur. De meeste mensen zullen zeggen dat het stinkt. Bloed bij de ontlasting is altijd een verschijnsel om met spoed de huisarts in te schakelen.

De zwarte kleur ontstaat door blootstelling van het bloed aan maagzuur en door afbraak van het bloed door bacteriën (in de darmen). Een hoeveelheid bloed van ca. 50 tot 60 ml kan al zwarte ontlasting geven. Aanhoudende zwarte ontlasting wil niet zeggen dat de bloeding voortduurt. Het blijkt dat één enkele ernstige bloeding er al voor kan zorgen dat de patiënt een week lang zwarte ontlasting heeft.

Bloedbraken

Bloedbraken (haematemesis) kan ontstaan bij zeer forse bloedingen. Dit verschijnsel wordt haematemesis genoemd. Forse bloedingen kunnen gepaard gaan met shockverschijnselen. Dit is een medisch spoedgeval, waarbij de patiënt directe medische hulp behoeft.

Lang niet altijd pijn bij een maagbloeding

Een maagbloeding gaat lang niet altijd gepaard met pijn. Dit is afhankelijk van de oorzaak. Een maagzweer of ontsteking van de maagwand zijn aandoeningen die van te voren pijn kunnen veroorzaken.

Verergering van andere klachten

Een maagbloeding kan andere aandoeningen zoals hartfalen verergeren.

Oorzaken van een maagbloeding

Een mogelijke oorzaak van een maagbloeding is een maagslijmvliesontsteking (gastritis) als gevolg van overmatig alcoholgebruik; het terugstromen van gal uit de dunne darm in de maag; langdurig gebruik van NSAID's (non-steroïde ontstekingsremmers, dat zijn ontstekingsremmende pijnstillers zoals aspirine, ibuprofen en diclofenac); een infectie met de bacterie Helicobacter pylori. Andere mogelijke oorzaken van een maagbloeding zijn een maagzweer (ulcus pepticum) en maagkanker (maagcarcinoom). Een corpus alienum (vreemd voorwerp in de maag) en het eten of drinken van giftige stoffen, kunnen ook maagbloedingen veroorzaken. Iemand met een bloedstollingsstoornis is extra kwetsbaar voor een maagbloeding.

Maagzweer

Bij een maagzweer is er een gat ontstaan in de beschermende slijmvlieslaag van de maag. Stress is niet de oorzaak van een maagzweer, maar wat dan wel? De belangrijkste oorzaak van een maagzweer is de Helicobacter pylori-bacterie. Een tweede oorzaak van een maagzweer is het gebruik van aspirine en bepaalde ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s), zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac. Een maagzweer geeft pijn in de maagstreek en voorts kun je last krijgen van misselijkheid, braken, verminderde eetlust en een maagbloeding.

Gastritis

Dit verwijst naar een ontsteking en/of erosie van het maagslijmvlies. Gastritis wordt ook wel maagslijmvliesontsteking genoemd. Acute gastritis is veelal het gevolg van een infectie met een virus of een bacterie, waarbij vooral mensen met verminderde weerstand vatbaar zijn. Andere mogelijke oorzaken zijn (excessief) alcoholgebruik, gallige reflux (het terugstromen van gal uit de dunne darm richting de maag), en frequent en langdurig gebruik van NSAID's en aspirine. Gastritis veroorzaakt pijn in de maagstreek, misselijkheid, een opgeblazen gevoel en soms (bloed)braken.

Mallory-Weiss-syndroom

Dit is de tweede meest voorkomende oorzaak van een maagbloeding. Het Mallory-Weiss syndroom is een tijdelijke aandoening, welke vooral wordt toegeschreven aan overmatige alcoholconsumptie en het daardoor veelvuldig braken. Hierbij treden er kleine scheurtjes in het slijmvlies van het bovenste gedeelte van het maag-darmkanaal op. Symptomen zijn braken van helderrood bloed, buikpijn (voor in de bovenbuik), duizelig en licht in het hoofd door flink bloedverlies, en teerachtige en flink ruikende ontlasting.

Maagkanker

Maagkanker is een kwaadaardige tumor in de maag. De precieze oorzaak van maagkanker is niet bekend, maar er zijn wel een aantal risicofactoren bekend. Enkele belangrijke risicofactoren zijn roken, overmatig alcoholgebruik en een langdurige infectie met de Helicobacter pylori-bacterie. Symptomen van maagkanker zijn verminderde eetlust, onverklaarbaar gewichtsverlies (afvallen), pijn in de bovenbuik en/of in de buurt van het borstbeen, misselijkheid, regelmatig braken, brandend maagzuur en oprispingen en duizeligheid en vermoeidheid door bloedarmoede als gevolg van langdurig bloedverlies uit de maag.

Zeldzame oorzaken

Zeldzame oorzaken van een maagbloeding zijn:

• Polycythemie Vera (PV) is een zeldzame aandoening die wordt gekenmerkt door een overproductie in het beenmerg, van rode bloedcellen en vaak ook van bloedplaatjes en witte bloedcellen.
• Afibrinogenemie, een bloedstollingsziekte waarbij bloedingen voorkomen.
• Chirurgie: Postoperatieve bloedingen komen soms kort na de operatie voor en soms ook op lange termijn, bijvoorbeeld bij een maag-bypass operatie (om gewichtsverlies te bereiken).
• Arterioveneuze malformatie, een misvorming in het bloedvatstelsel.
• Dieulafoy's laesie: een abnormaal grote slagader, die de darmwand penetreert.
• PEG-sonde: Hierbij plaatst de arts een sonde in de maag om vloeibare voeding op te nemen.
• Portale hypertensieve gastropathie: een verhoogde bloeddruk in de poortader die bloed afvoert vanuit de maag naar de lever, wat leidt tot de vorming van spataderen die gemakkelijk gaan bloeden.

Risicofactoren

Risicofactoren voor het krijgen van een maagbloeding zijn onder meer:

• Gebruik van NSAID's: Langdurig of overmatig gebruik van NSAID's, zoals ibuprofen, aspirine of naproxen. NSAID is de afkorting voor de Engelse naam 'Non Steroid Anti Inflammatory Drug'. Het zijn pijnstillers met een ontstekingsremmende werking.
• Helicobacter pylori-infectie: Deze boosdoener kan een maagzweer veroorzaken, wat kan leiden tot een maagbloeding.
• Alcoholmisbruik: Overmatig alcoholgebruik beschadigt de maagwand en dit vergroot het risico op bloedingen.
• Gebruik van anticoagulantia: Het gebruik van bloedverdunners, zoals warfarine of aspirine, vergroot het risico op een maagbloeding.
• Bloedingsstoornissen: Mensen met bloedingsstoornissen, zoals hemofilie of de ziekte van von Willebrand, hebben een verhoogd risico op maagbloeding.
• Maagzweren: Een mogelijke, ernstige complicatie van een maagzweer is een bloeding.
• Leeftijd: Ouderen hebben door de bank genomen een hoger risico op maagbloeding.

Complicaties

Een maagbloeding kan het volgende veroorzaken:

• shock
• anemie of bloedarmoede
• overlijden

Is een maagbloeding dodelijk?

Soms fatale gevolgen

Hoewel een maagbloeding relatief gemakkelijk te behandelen is, kan het ernstige en zelfs fatale gevolgen hebben als behandeling niet snel wordt ingezet. Ook omdat een maagbloeding meestal een aanduiding is van een ernstige onderliggende aandoening, moet het meteen worden behandeld.

Onbehandelde chronische of acute maagbloeding

Voor chronische maagbloedingen die onbehandeld zijn, kan bloedarmoede leiden tot een ernstig tekort aan rode bloedcellen die levensbedreigend kan zijn. Bij een acute maagbloeding kun je snel veel bloed verliezen, waardoor zwakte en duizeligheid worden veroorzaakt. Je kunt ook buikpijn of kortademigheid ervaren. Als de bloeding niet snel wordt gestopt, kan je in shock raken, een potentieel dodelijke toestand. Als de oorzaak van de shock niet kan worden verholpen of niet wordt verholpen, zal uiteindelijk de hersenfunctie, de ademhaling en het hart stoppen.

Diagnose en onderzoek

Anamnese, lichamelijk onderzoek en ontlastingsonderzoek

De arts stelt vragen over je klachten, neemt je medische voorgeschiedenis in ogenschouw en doet lichamelijk onderzoek. Daarnaast zal hij een monster van de ontlasting nemen om te onderzoeken of er bloed in aanwezig is. Als er geen bloed in de ontlasting zichtbaar is, kan de arts een chemische stof aan het monster toevoegen om verborgen bloed aan te tonen (occult bloed). Zo nodig neemt de arts een monster van de maaginhoud. Als er braaksel beschikbaar, dan kan dit op bloed onderzocht worden. Anders kan de arts via de mond een buisje in de maag brengen en op deze manier een monster nemen.

Rectaal onderzoek

Wanneer een bloeding is vastgesteld, voert de arts een rectaal onderzoek uit om de oorzaak van de bloeding te bepalen. De arts kan bijvoorbeeld onderzoeken is er sprake is van aambeien, scheuren (anale fissuren) en tumoren zijn.

Bloedonderzoek

Helicobacter pylori kan aangetoond worden door middel van een bloedonderzoek, een onderzoek van de ontlasting of een ademtest.

Endoscopie en gastroscopie

Vervolgens kan röntgenonderzoek en endoscopie (een inwendig darmonderzoek) nodig zijn, of een gastroscopie waarbij de arts de binnenzijde van de slokdarm, de maag en het eerste deel van de dunne darm (de twaalfvingerige darm) bekijkt. Welk vervolgonderzoek geïndiceerd is, bepaalt de arts op basis van waar hij vermoedt dat de bloeding afkomstig is: uit het bovenste deel van het spijsverteringskanaal of uit het onderste deel van het spijsverteringskanaal.

Differentiële diagnose

Sommige aandoeningen kunnen een soortgelijk beeld geven als een maagbloeding. Een inflammatoire darmziekte zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa geven bij ontlastingsonderzoek dezelfde resultaten weer. Bij de aanwezigheid van de andere symptomen zoals indigestie en bloedbraken, is het stellen van de diagnose al gemakkelijker voor de arts. Een inwendig kijkonderzoek is vaak nodig om de diagnose van een maagbloeding te kunnen stellen.

Maagbloeding behandeling

Oorzaak behandelen

De behandeling van een maagbloeding bestaat uit het opsporen en wegnemen van de oorzaak. Een maagonderzoek (gastroscopie) kan daarbij nodig zijn. Soms wordt tijdens dit maagonderzoek meteen geprobeerd de bloeding te stoppen door het dichtschroeien van het bloedende bloedvat, of het injecteren van bepaalde stollingsmedicijnen. Wanneer dit onvoldoende effect sorteert, kan een operatie uitkomst bieden. Behandeling van een maagbloeding kan verder bestaan uit absolute bedrust gedurende een aantal weken. Daarnaast zal er een strikt dieet moeten worden gevolgd.

Ziekenhuisopname

Iemand die bloed braakt moet met spoed naar het ziekenhuis. Mensen kunnen overlijden aan de gevolgen van een maagbloeding. Door middel van endoscopie kan de arts de plaats van de bloeding lokaliseren en deze stelpen. De bloeding kan ook spontaan stoppen. Als de bloeding aanhoudt, kan een ingreep nodig zijn. Door middel van een bloedtransfusie krijgt de patiënt bloed toegediend. Daarna wordt de bloeding tot staan gebracht.

Gaat een maagbloeding vanzelf over?

In 90% van de gevallen is de bloeding self-limiting. Toch is diagnostiek en behandeling in alle gevallen nodig teneinde complicaties te voorkomen en de onderliggende oorzaak weg te nemen.

Herstel en prognose

Sterven van maagbloeding

Patiënten met een bloeding in het bovenste deel van de tractus digestivus (oesofagus, maag, duodenum, galwegen, pancreas) lopen een risico op overlijden van ongeveer 10%.

Verschillende factoren zijn van invloed op de prognose

De uitkomst van de behandeling voor een maagbloeding en je herstel, hangen sterk af van verschillende factoren, waaronder:

• De oorzaak en de plaats van de bloeding;
• Hoeveel bloed je verliest;
• Hoe snel een behandeling wordt ingezet;
• Eerdere gezondheidsproblemen en onderliggende aandoeningen;
• In welke mate je therapietrouw bent: slik je de medicijnen die je krijgt volgens voorschrift, volg je de aanwijzingen van de arts op, etc.

Preventie en voorkomen

Sommige oorzaken van een maagbloeding kunnen voorkomen worden. Vermijd voedsel en anders triggers, zoals alcohol en roken, die het maagslijmvlies irriteren en plaatselijk dunner laten worden. Voorkom ook langdurig gebruik van NSAID's.

Lees verder

• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur
• Rectale/anale bloedingen: bloed uit anus, rectum, darm, maag
• Helicobacter pylori bacterie: symptomen en behandeling
• Bloed in poep of ontlasting: symptomen en mogelijke oorzaken
• Maagpijn: oorzaken pijn in de maag of pijnlijke maag