Maagslijmvliesontsteking (gastritis): symptomen, behandeling

Maagslijmvliesontsteking wordt ook wel gastritis genoemd en duidt op een ontsteking van het maagslijmvlies aan de binnenkant van de maag. Maagslijmvliesontsteking is een veel geziene aandoening, die lang niet altijd gepaard gaat met symptomen. De meest voorkomende maagslijmvlies symptomen zijn misselijkheid of terugkerende maagklachten. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen acute gastrtis en chronische gastritis. Als gastritis onbehandeld blijft, kan dit leiden tot bloedverlies. De keuze van de behandeling hangt tot op zekere hoogte af van de oorzaak van de gastritis en de bijkomende klachten.

• Wat is Gastritis?
• Oorzaken maagslijmvliesontsteking
• Acute gastritis
• Chronische gastritis
• Onbehandelde gastrtis
• Klachten en symptomen maagslijmvliesontsteking
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese
• Fysiek onderzoek
• Gastroscopie
• Helicobacter pylori-test
• Bloedonderzoek
• Behandeling maagslijmvliesontsteking
• Medicatie
• Veranderen van leefgewoonten
• Prognose
• Complicaties en gevolgen van gastritis
• Preventie

Wat is Gastritis?

Gastritis is een ontsteking van het slijmvlies van de maag dat de binnenkant van de maag bedekt. Dit slijmvlies heeft twee belangrijke functies, te weten:

• In de slijmvlieslaag bevinden zich de klierbuizen die het maagsap afscheiden dat een belangrijke rol speelt bij de spijsvertering. Het voedsel wordt namelijk voorbewerkt voor vertering. Daarnaast door het bacteriën in de maag.
• De dikke slijmvlieslaag beschermt tevens de maag tegen het agressieve zoutzuur, dat ook in het maagsap zit.

Gastritis is een courante aandoening. Het kan plotseling optreden (acute gastritis) of zich geleidelijk ontwikkelen (chronische gastritis). Het blijkt dat meer dan de helft van alle mensen boven vijftig jaar gastritis heeft, maar dit gaat lang niet altijd gepaard met symptomen.

De meeste gevallen van gastritis verbeteren snel zodra de behandeling is ingezet.

Oorzaken maagslijmvliesontsteking

Er worden twee soorten slijmvliesontstekingen in de maag onderscheiden:

• acute gastritis; en
• chronische gastritis.

Acute gastritis

Acute gastritis kan worden veroorzaakt door irritatie en beschadiging van het maagslijmvlies als gevolg van een infectie met een virus, bacterie of schimmel, overmatig alcoholgebruik, roken, chronisch braken, stress, een sterk verminderde weerstand, het terugstromen van gal uit de dunne darm in de maag (galreflux), of het langdurig gebruik van bepaalde medicijnen zoals aspirine of non-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s)

Chronische gastritis

Chronische gastritis kan worden onderverdeeld in in twee verschillende vormen:

• type-A-gastritis; en
• type-B-gastritis.

Type-A- gastritis wordt veroorzaakt door een auto-immuunziekte, waarbij het lichaam antistoffen aanmaakt tegen het eigen maagslijmvlies. Dit is een defect in het afweersysteem. Hierdoor kunnen beschadigingen en ontstekingen van het maagslijmvlies ontstaan.

Type-B-gastritis is de meestvoorkomende variant en wordt vooral veroorzaakt door Helicobacter pylori (H. pylori): een bacterie die leeft in de slijmlaag van de maag. Deze taaie bacterie slaagt erin om in het maagslijmvlies te overleven en daar een ontsteking te veroorzaken. Deze boosdoener beschadigt de slijmlaag, welke de maagwand beschermd tegen maagzuur, waardoor het agressieve zoutzuur dat in maagsap aanwezig is de maagwand kan bereiken. Zonder behandeling kan de infectie leiden tot een maagzweer en bij sommige mensen tot maagkanker.

Onbehandelde gastrtis

Als gastritis is onbehandeld blijft, kan dit leiden tot een bloedverlies. Dit bloedverlies kan ongemerkt verlopen, totdat de patiënt aan bloedarmoede (anemie) blijkt te lijden. Dit uit zich in een ongewoon bleke huidskleur en vermoeidheid. Bij een ernstige maagbloeding kan de patiënt bloed braken of een zwarte, teerachtige ontlasting hebben.

Klachten en symptomen maagslijmvliesontsteking

De symptomen van gastritis verschilt van patiënt tot patiënt en heel veel mensen hebben nergens last van. De meest voorkomende symptomen maagslijmvliesontsteking zijn:

• Opgeblazen gevoel.
• Buikpijn (een naar gevoel in de bovenbuik of maagstreek).
• Misselijkheid en braken.
• Singultus (hik).
• Verlies van eetlust.
• Bloedbraken.
• Zwarte, teerachtige ontlasting.

Onderzoek en diagnose

Een onrustige maag, brandend zuur of misselijkheid kan wijzen op gastritis, oftewel maagslijmvliesontsteking. Maar voordat de diagnose wordt gesteld, moet de arts een zorgvuldige zoektocht ondernemen om te ontdekken wat de oorzaak van deze kwaal is. Hier begint het speurwerk!

Anamnese

De arts begint met het stellen van vragen om te achterhalen waar de klachten precies vandaan komen. Wanneer begon de pijn? Voel je brandend maagzuur, of krijg je misselijkheid na het eten? Deze vragen helpen om een eerste beeld te vormen van wat er aan de hand kan zijn. Als de arts vermoedt dat er sprake is van gastritis, gaat hij of zij verder met het onderzoek.

Fysiek onderzoek

Een zachtjes kloppende vinger op je buik kan al veel vertellen. De arts voelt of je buik gevoelig of pijnlijk is bij lichte druk. Dit helpt om de ernst van de ontsteking vast te stellen en te bepalen of er andere problemen kunnen meespelen.

Gastroscopie

De ware detective onder de onderzoeken is de gastroscopie. Hierbij wordt een flexibele slang met een kleine camera via je mond in je maag gebracht om het maagslijmvlies van dichtbij te bekijken. De arts kan zo direct zien of het slijmvlies geïrriteerd of ontstoken is en kan zelfs kleine stukjes weefsel (biopten) nemen voor verder onderzoek. Dit is de ultieme bevestiging of er sprake is van gastritis.

Helicobacter pylori-test

In veel gevallen is de boosdoener van gastritis de bacterie Helicobacter pylori. Om te checken of deze bacterie de boosdoener is, kan de arts een ademtest, bloedonderzoek of ontlastingsonderzoek doen. Als Helicobacter aanwezig is, wordt er meteen een gerichte behandeling ingezet.

Bloedonderzoek

Soms is een simpel bloedonderzoek voldoende om aanwijzingen te vinden voor gastritis. Het bloed kan bijvoorbeeld tekenen vertonen van een laag ijzergehalte of een tekort aan vitamine B12, wat soms gepaard gaat met deze aandoening.

Behandeling maagslijmvliesontsteking

Medicatie

De keuze van de behandeling hangt tot op zekere hoogte af van de oorzaak van de gastritis. Sommige behandelingen zijn gericht op de specifieke oorzaak. Zo kan bij een besmetting met H. pylori een combinatie van antibiotica en andere medicijnen om de productie van maagzuur te onderdrukken worden voorgeschreven. De meeste behandelingen zijn gericht op vermindering van de symptomen. Een acute maagslijmvliesontsteking geneest in veel gevallen vanzelf, zodra de infectie geneest of de oorzaak wordt weggenomen. De behandeling van een vitamine B12-tekort als gevolg van het ontbreken van intrinsic factor, is het levenslang geven van vitamine B12-injecties. De vitamine wordt dan in de (bil)spieren gespoten en zo direct in de bloedbaan opgenomen. De klachten verdwijnen vaak al snel na aanvang van de behandeling.

Veranderen van leefgewoonten

Het veranderen van eet-, drink- en leefgewoonten, zoals het vermijden van hete en kruidige voedingsmiddelen en eventueel minderen of stoppen met alcoholgebruik en het stoppen met roken, kunnen ook bijdragen aan de genezing. Zodra het onderliggende probleem wordt weggenomen, zal de gastritis meestal spontaan verdwijnen. Afhankelijk van de oorzaak, kan het verstandig zijn te stoppen met het gebruik van aspirine of ontstekingsremmende pijnstillers. Een alternatief is paracetamol, welke in de aanbevolen dosering niet schadelijk is. Bij gebruik van zwaardere pijnstillers of bij gebruik van aspirine of ontstekingsremmende pijnstillers op doktersvoorschrift, kan de arts bekijken of er een alternatief is of een maagbeschermend medicijn voorschrijven naast de pijnstillers.

Prognose

Maagslijmvliesontsteking mag dan vervelend zijn, maar de prognose is doorgaans gunstig – mits je tijdig handelt en de juiste zorg krijgt. De ontsteking, die je maag van binnenuit teistert, kan met de juiste behandeling vaak binnen enkele weken bedaren. Zoals men zegt: "Met geduld en gember geneest elke kwaal."

Bij eenvoudige gevallen, zoals gastritis veroorzaakt door een ongezond voedingspatroon of overmatig alcoholgebruik, herstelt het slijmvlies zich snel zodra de prikkel wordt weggenomen. De maag herwint haar balans en de kwelling zakt weg, alsof het nooit is geweest.

Wanneer de kwaal echter zijn wortels vindt in een Helicobacter pylori-infectie of langdurig gebruik van pijnstillers, kan het herstel meer tijd vergen. Maar vrees niet: met een goede behandeling, zoals antibiotica of maagzuurremmers, keert de rust in je buik weer terug. Net zoals een oude wijsheid luidt: "Een goed begin is het halve werk," zo geldt ook dat vroeg ingrijpen de weg naar herstel bespoedigt.

In uitzonderlijke gevallen, waar gastritis lange tijd onbehandeld blijft, kan er echter schade optreden aan het maagslijmvlies, wat mogelijk leidt tot complicaties. Maar met waakzaamheid en zorg keert de gezondheid van je maag meestal spoedig terug.

Complicaties en gevolgen van gastritis

Chronische maagslijmvliesontsteking kan op een gegeven ogenblik een permanente verandering in het slijmvlies veroorzaken, waardoor deze veel dunner wordt. Dat wordt atrofische gastritis genoemd. Atrofie is het verkleinen of verschrompelen van weefsel. Hierdoor nemen de klierbuizen in de maagwand in aantal en lengte sterk af. Een ander gevolg kan zijn dat er minder intrinsic factor wordt aangemaakt. Deze intrinsic factor is een eiwit dat in de maag wordt geproduceerd en is nodig om vitamine B12 in de darmen te kunnen opnemen. Een vitamine B12-tekort kan leiden tot bloedarmoede en zenuwbeschadiging. Bij mensen met atrofische gastritis is het risico op maagkanker iets groter.

Preventie

Je kunt het risico op het ontwikkelen van maagslijmvliesontsteking of gastritis met een paar eenvoudige maatregelen verminderen:

• Was regelmatig je handen met water en zeep en voor de maaltijden. Dit kan je risico om geïnfecteerd te raken met H. pylori verminderen.
• Kook voedsel grondig. Dit vermindert ook het risico op infectie.
• Drink geen alcohol of beperk je alcoholgebruik tot maximaal één consumptie per dag.
• Vermijd NSAID's of gebruik ze niet vaak. Gebruik NSAID's met voedsel en water om klachten te voorkomen.

Lees verder

• Maagbloeding: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Maagpijn: oorzaken pijn in de maag of pijnlijke maag
• Maagzweer: symptomen, klachten, behandeling en dieet
• Maagkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Maagzweer: zeurende of brandende pijn in de bovenbuik