Infectie met bacterie Helicobacter pylori: Maagproblemen

Een infectie met de bacterie Helicobacter pylori komt vooral voor in ontwikkelingslanden, waar deze veelvuldig voorkomt. Deze bacterie veroorzaakt meestal een maagslijmvliesontsteking, die niet altijd gepaard gaat met symptomen. In sommige gevallen kan een maagzweer ontstaan, en het risico op maagkanker door deze bacterie is verhoogd. De infectie leidt tot diverse maag- en algemene klachten, zoals braken, misselijkheid, een opgeblazen gevoel, buikpijn en brandend maagzuur. Behandeling van de infectie omvat vaak antibiotica en maagzuurremmers voor patiënten met een ontsteking van het maagslijmvlies of een maagzweer. Bij maagkanker wordt een combinatiebehandeling toegepast met chirurgie, chemotherapie en/of radiotherapie. Over het algemeen is de prognose goed bij een maagslijmvliesontsteking, maar het hangt af van de ernst en de behandeling.

• Epidemiologie van Helicobacter pylori-infecties
• Mechanisme
• Oorzaken en overdracht van de bacterie
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Gastritis, maagzweren en maagkanker
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met medicatie en/of medische ingrepen
• Prognose van maagslijmvliesontsteking
• Complicaties van Helicobacter pylori-infecties
• Preventie van Helicobacter pylori-infecties

Epidemiologie van Helicobacter pylori-infecties

Prevalentie en incidentie

De infectie met de bacterie Helicobacter pylori komt wereldwijd veel voor, met een hogere prevalentie in ontwikkelingslanden. Factoren zoals sociaaleconomische status en hygiënische omstandigheden spelen een belangrijke rol in de verspreiding.

Geografische verspreiding

De geografische verschillen in de verspreiding van Helicobacter pylori zijn significant. In sommige regio's, zoals in Zuid-Amerika en delen van Afrika, ligt de prevalentie boven de 70%, terwijl in ontwikkelde landen zoals Nederland de prevalentie lager is, vaak onder de 30%.

Leeftijdsgroepen en infectiepercentages

De infectie wordt vaak in de kindertijd opgelopen, met hogere percentages bij jongere leeftijdsgroepen in landen met een hogere infectiedruk. Bij ouderen blijven de infectiepercentages significant vanwege infecties die in eerdere levensfasen zijn opgelopen.

Mechanisme

Overleving in een zure omgeving

Helicobacter pylori heeft unieke eigenschappen, zoals de productie van urease, waarmee het kan overleven in de zure omgeving van de maag. Dit enzym breekt ureum af tot ammoniak, wat bijdraagt aan een minder zure omgeving rondom de bacterie.

Interactie met het maagslijmvlies

De bacterie hecht zich aan het maagslijmvlies, waar het ontstekingen kan veroorzaken. Deze interactie beschadigt het slijmvlies, waardoor maagzweren en gastritis kunnen ontstaan.

Ontstaan van complicaties

Langdurige infectie met Helicobacter pylori kan leiden tot ernstige complicaties zoals maagkanker en lymfomen van het maagdarmkanaal. Deze complicaties ontstaan vaak door chronische ontstekingsreacties.

Oorzaken en overdracht van de bacterie

H. pylori is een langzaam groeiende, spiraalvormige, gramnegatieve bacterie. De bacterie speelt een cruciale rol bij gastritis (ontsteking van het maagslijmvlies) en maagzweren, en kan in sommige gevallen zelfs maagkanker veroorzaken. De exacte overdracht van de infectie is nog niet volledig begrepen, maar het lijkt zowel via de fecale-orale route (van ontlasting naar mond) als via de orale-orale route (van mond naar mond) te gebeuren, bijvoorbeeld door het kussen of delen van besmet braaksel. De infectie komt vooral voor bij kinderen jonger dan vijf jaar en wordt mogelijk beïnvloed door slechte hygiënische omstandigheden. Eenmaal verworven, blijft de infectie vaak levenslang aanwezig, tenzij deze medisch behandeld wordt.

Risicofactoren

Leefomstandigheden en hygiëne

Slechte hygiënische omstandigheden, zoals beperkte toegang tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen, vergroten het risico op infectie.

Sociaaleconomische status

Een lagere sociaaleconomische status wordt geassocieerd met een hogere prevalentie van Helicobacter pylori-infectie. Dit komt door factoren zoals overbevolking en beperkte gezondheidszorg.

Genetische aanleg

Genetische factoren kunnen ook een rol spelen in de vatbaarheid voor infectie en de ernst van de symptomen. Families met een voorgeschiedenis van maagproblemen hebben mogelijk een verhoogd risico.

Risicogroepen

Kinderen in ontwikkelingslanden

Kinderen die opgroeien in landen met slechte hygiëne hebben een hoger risico op vroege infectie, wat kan leiden tot langdurige gezondheidsproblemen.

Ouderen

Ouderen hebben vaker een Helicobacter pylori-infectie door blootstelling in hun jeugd, vooral in periodes met minder goede hygiënische omstandigheden.

Patiënten met immuundeficiënties

Personen met een verzwakt immuunsysteem lopen een groter risico op een ernstiger verloop van de infectie en gerelateerde complicaties.

Symptomen: Gastritis, maagzweren en maagkanker

H. pylori veroorzaakt in de beginfase vaak geen symptomen. Mogelijke uitingsvormen van de infectie zijn:

• Gastritis (ontsteking van het maagslijmvlies)
• Maagzweren
• Maagkanker

Gastritis (ontsteking van het maagslijmvlies)

Een maagslijmvliesontsteking komt het meest voor bij een H. pylori-infectie, hoewel niet altijd klachten aanwezig zijn. Bij symptomatische patiënten kunnen de volgende symptomen optreden:
LIST pijn in de maagstreek
Misselijkheid
Een opgeblazen gevoel
Braken (soms)
Aanhoudend hikken
Verlies van eetlust
Een volheidsgevoel
Gewichtsverlies
Hoofdpijn
Vermoeidheid

Bij een bijkomende maagbloeding kunnen zwarte ontlasting en bloedbraken optreden. Atrofische gastritis, een chronische ontsteking van het maagslijmvlies, leidt tot verdunning van de slijmvlieslaag in de maag.

Maagzweren
Een maagslijmvliesontsteking kan soms leiden tot een maagzweer. Mogelijke symptomen zijn:

• Bloedbraken
• Branderige of knagende pijn in de maagstreek die enkele minuten tot uren aanhoudt en verbetert na het eten
• Bloederige, donkere of zwarte ontlasting (door bloedingen)
• Een opgeblazen gevoel
• Verlies van eetlust
• Gewichtsverlies
• Misselijkheid
• Overgeven
• Pijn op de borst
• Pyrosis (brandend maagzuur)
• Slaapstoornissen door de pijn
• Uitstralende pijn naar de nek, navel of rug
• Vermoeidheid

Maagkanker

Bij chronische gastritis (aanhoudende ontsteking van het maagslijmvlies) kunnen er veranderingen in het maagweefsel optreden, wat een risicofactor voor maagkanker is. Symptomen van maagkanker kunnen zijn:

• Acanthosis nigricans (verdikte en verkleurde huid)
• Bloed in de ontlasting
• Braken
• Brandend maagzuur
• Ernstige buikpijn
• Clubbing (nagelafwijking: trommelstokvingers)
• Constipatie of diarree
• Afkeer van vlees
• Maagperforatie (gat in de maagwand met ernstige buikpijn en braken)
• Opgeblazen gevoel na een (kleine) maaltijd
• Verlies van eetlust
• Zwelling in de maag door vochtophoping
• Epigastrische pijn (pijn boven het maaggebied in het midden van de bovenbuik)
• Ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort) met zwakte of vermoeidheid
• Geelzucht (icterus)
• Halitose (slechte adem)
• Dumpingsyndroom (snelle maaglediging na maagoperatie)
• Slikproblemen
• Vermagering

Alarmsymptomen

Chronische maagpijn

Aanhoudende pijn in de bovenbuik kan wijzen op een Helicobacter pylori-infectie, vooral als deze gepaard gaat met andere symptomen.

Misselijkheid en braken

Frequent misselijkheid of braken kan een indicatie zijn van irritatie van het maagslijmvlies door de bacterie.

Bloed in ontlasting of zwarte ontlasting

Deze symptomen kunnen wijzen op een maagzweer of bloedingen als gevolg van beschadiging door Helicobacter pylori.

Diagnose en onderzoeken

Serologische testen

Een bloedonderzoek is vereist om H. pylori-infectie te bevestigen. Serologische testen detecteren IgG-antilichamen en hebben een redelijke gevoeligheid (90%) en specificiteit (83%). IgG-titers kunnen tot een jaar na de uitroeiingstherapie hoog blijven en zijn daardoor niet ideaal voor het bevestigen van uitroeiing of het vaststellen van een huidige infectie. Antilichamen kunnen ook in het speeksel worden aangetroffen, maar speekseltesten zijn minder gevoelig en specifiek dan serologische onderzoeken.

Ademtest

De 13C-ureum ademtest is een snelle en betrouwbare manier om H. pylori op te sporen. De patiënt drinkt een vloeistof met ureum, waarna de uitgeademde lucht wordt gemeten op de aanwezigheid van de bacterie. De test heeft een hoge gevoeligheid (97%) en specificiteit (96%). Deze test is nuttig voor het controleren van de uitroeiing van de bacterie, maar kan vals negatief zijn als patiënten op dat moment protonpompremmers gebruiken. Er zijn ook snelle tests beschikbaar die binnen 15 minuten resultaat geven. Protonpompremmers blokkeren de protonpomp in de maag, waardoor de productie van maagzuur stopt.

Stoelgang-antigeentest

Bij de stoelgang-antigeentest wordt het H. pylori-antigeen in de ontlasting opgespoord. De gevoeligheid van deze test is 97,6% met een specificiteit van 96%. Deze test is handig voor zowel de diagnose van H. pylori-infecties als voor het controleren van de effectiviteit van de uitroeiingstherapie. Het is belangrijk dat patiënten minimaal één week voor de test stoppen met protonpompremmers, maar H2-blokkers (histamine H2-receptorantagonisten) mogen worden voortgezet.

Gastroscopie en biopsie

Een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag) wordt uitgevoerd om wijzigingen in de maagwand te identificeren. Tijdens de procedure kan de arts een biopsie nemen, waarbij een stukje maagweefsel wordt onderzocht op de aanwezigheid van de bacterie. Deze test kan vals negatief zijn als patiënten op dat moment protonpompremmers, antacida (maagzuurremmers) of antibiotica gebruiken.

Behandeling met medicatie en/of medische ingrepen

Gastritis en maagzweren
Bij patiënten met maagzweren veroorzaakt door H. pylori is het noodzakelijk om antibiotica voor te schrijven. Zelfs bij incidentele H. pylori-infecties zonder maagzweren wordt aangeraden om antibiotica te gebruiken om het risico op maagkanker te verkleinen. Deze antibiotica kunnen bijwerkingen zoals buikpijn en diarree veroorzaken, maar het is cruciaal om de behandeling volledig af te maken. Daarnaast krijgen patiënten vaak een maagzuurremmer voorgeschreven om het maagslijmvlies te laten herstellen. Probiotica, zoals die in yoghurt, kunnen ook nuttig zijn voor herstel. Het stoppen met roken is belangrijk, omdat roken het herstel van het maagslijmvlies vertraagt. Zes weken na de behandeling wordt vaak een nieuwe gastroscopie uitgevoerd om maagkanker uit te sluiten. Indien nodig kan een biopsie worden uitgevoerd om de diagnose te bevestigen. Chirurgische ingrepen zijn meestal alleen nodig bij complicaties zoals herhaalde onbehandelde bloedingen of maagperforaties. Langdurige complicaties van chirurgie kunnen onder andere herhaling van zweren, dumpingsyndroom, diarree, ijzertekort, foliumdeficiëntie, vitamine B12-tekort en gewichtsverlies omvatten.

Maagkanker

De behandeling van maagkanker omvat doorgaans een combinatie van chirurgie, chemotherapie en/of radiotherapie. De keuze van de behandeling hangt af van het stadium van de kanker en de algehele gezondheid van de patiënt.

Prognose van maagslijmvliesontsteking

Een standaardbehandeling van H. pylori is succesvol bij ongeveer 90% van de patiënten. Herinfectie komt zelden voor (1%) in ontwikkelde landen, maar is frequenter in ontwikkelingslanden, waar behandelingsopties beperkt zijn en de weerstand tegen metronidazole vaak hoog is (>50%). Dit medicijn wordt vaak ingezet voor parasitaire infecties, wat kan leiden tot onvoldoende behandeling. Bij de aanwezigheid van maagkanker is de prognose vaak minder gunstig, vooral omdat de diagnose vaak in een laat stadium wordt gesteld. De vijfjaarsoverleving bedraagt gemiddeld 20%.

Complicaties van Helicobacter pylori-infecties

Gastritis

Een chronische H. pylori-infectie kan leiden tot atrofische gastritis, waarbij de slijmvlieslaag van de maagwand verdunt. Dit kan op lange termijn leiden tot een verhoogd risico op maagkanker.

Maagzweren

Maagzweren kunnen complicaties veroorzaken zoals:

• Bloeding: Kan leiden tot bloedbraken of zwarte ontlasting, wat duidt op een interne bloeding.
• Perforatie: Een gat in de maagwand kan ernstige buikpijn, braken en peritonitis (buikvliesontsteking) veroorzaken.
• Obstructie: Een maagzweer kan de doorgang van voedsel in de maag blokkeren, wat leidt tot braken en gewichtsverlies.

Maagkanker

Langdurige gastritis veroorzaakt door H. pylori kan het risico op maagkanker verhogen. Complicaties van maagkanker kunnen onder andere zijn:

• Verspreiding naar andere organen (metastase)
• Obstructie van de maaguitgang
• Verlies van eetlust en ernstige gewichtsverlies
• Pijn en ongemak in de buik

Preventie van Helicobacter pylori-infecties

Hygiëne

• Handen regelmatig wassen met zeep en water, vooral na gebruik van het toilet en voor het eten.
• Zorg ervoor dat voedsel goed wordt gekookt en veilig wordt bereid om besmetting te voorkomen.

Voorkomen van kruisbesmetting

• Vermijd het delen van eet- en drinkgerei met anderen, vooral als je vermoedt dat zij mogelijk besmet zijn.
• Zorg voor goede reiniging van keukengerei en oppervlakken die in contact komen met voedsel.

Behandeling van infecties

• Laat een infectie met H. pylori tijdig behandelen met een voorgeschreven kuur van antibiotica en maagzuurremmers om de verspreiding te voorkomen en verdere complicaties te vermijden.

Gezonde levensstijl

• Stoppen met roken: Roken vertraagt het herstel van het maagslijmvlies en verhoogt het risico op maagzweren en kanker.
• Beperk alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan het risico op maagslijmvliesontsteking verhogen.

Regelmatige medische controles

• Onderga regelmatig medische controles, vooral als je symptomen hebt die kunnen wijzen op maagproblemen, om vroegtijdig eventuele complicaties te identificeren.

Lees verder

• Gastritis: Ontsteking van slijmvlies maag met pijn in buik
• Maagzweer: Zweer in slijmvlies van maag met branderige pijn
• Maagkanker (maagcarcinoom): Kanker in maagslijmvlies
• Protonpompremmers: Medicijnen die maagzuur verminderen
• Maagzuurremmers: Werking, soorten & bijwerkingen medicijnen