Scheurtjes of kloofjes in de anus: anusfissuur behandelen

Een scheurtje in de anus of kloofje in de anus is een vervelende klacht. Een anuskloofje is een zwerend kloofje in de huid en/of het slijmvlies van het anale kanaal. In de meeste gevallen ontstaat een anusfissuur door harde ontlasting als gevolg van obstipatie. Andere oorzaken zijn ook mogelijk. Een scheurtje in de anus of kloofje in de anus kan bijvoorbeeld ook veroorzaakt worden door langdurige diarree of door een verhoogde spierspanning, waardoor er een verstoorde bloedvoorziening is rond de anus. Het kloofje kan klachten geven van pijn bij en na ontlasting, jeuk, branderig gevoel, en wat (helderrood) bloedverlies. De behandeling richt zich op het vergemakkelijken van de stoelgang, het verminderen van de pijn en het wegnemen van de verhoogde spanning in een deel van de sluitspier.

Scheurtje anus, kloofjes anus

• Anusfissuur
• Pijnlijk anuskloofje
• Chronische anusfissuur
• Oorzaken scheurtjes of kloofjes in de anus
• Verwonding van het anale kanaal
• Onderliggende aandoening
• Vicieuze cirkel
• Risicofactoren
• Symptomen
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Anusfissuur behandeling
• Behandeling door de huisarts
• Chirurgische behandeling
• Wat kun je zelf doen?
• Anuskloofjes voorkomen
• Casus: Anusfissuur
• Patiëntgegevens
• Huidige situatie
• Symptomen
• Anamnese
• Diagnose
• Behandeling
• Prognose

Anusfissuur

Pijnlijk anuskloofje

Een anusfissuur is een klein en pijnlijk scheurtje of kloofje in de huid en/of het slijmvlies van het anale kanaal. Deze laesie verloopt vaak in de lengterichting. Een anale kloof is meestal het gevolg van obstipatie en passage van harde ontlasting. Een kloofje bij de anus geeft vaak een scherpe, snijdende pijn tijdens of na de stoelgang, met vaak met wat bloedverlies. Er wordt dan wat helderrood bloed op de ontlasting of het toiletpapier aangetroffen.

Chronische anusfissuur

Een anusfissuur geneest meestal binnen een paar weken na adequate behandeling van obstipatie, maar sommige kloofjes kunnen chronisch worden. Als een anale kloof maar niet wil genezen, zal de patiënt voor chirurgische behandeling worden verwezen.

Oorzaken scheurtjes of kloofjes in de anus

Verwonding van het anale kanaal

Door verwonding van het anale kanaal ontstaat een acute fissuur. De belangrijkste oorzaak is aanhoudende verstopping, obstipatie genaamd, vaak veroorzaakt door het eten van vezelarme voeding. Andere oorzakelijke factoren die in de literatuur worden vermeld, zijn een voorafgaande periode van diarree of anale seksuele contacten. Het kan mogelijk ook te maken hebben met een verhoogde spanning, een soort kramp van een deel van de kringspier en daardoor een verstoorde bloedvoorziening.

Chirurgie of andere medische behandelingen die van invloed zijn op de stoelgang of de anus kan ook een kloofje in de anus veroorzaken, evenals een klein trauma, vooral een letsel veroorzaakt door wielrennen of mountainbiken. Het herhaaldelijk ruw of overmatig afvegen van de anus na het poepen kan ook aanleiding geven tot anale kloofjes.

Onderliggende aandoening

Anale kloofjes kunnen ook optreden bij één van de volgende onderliggende aandoeningen:

• anuskanker;
• hiv;
• tuberculose (tbc);
• syfilis; en
• herpes.

Vicieuze cirkel

Vaak ontstaat er een vicieuze cirkel doordat men als gevolg van de pijn en de verhoogde spanning van een deel van de sluitspier, onbewust de ontlasting ophoudt. Dit werkt echter harde ontlasting in de hand en bij iedere stoelgang scheurt het kloofje weer open. Hierdoor blijft het kloofje bestaan. Het is geen sinecure om dit patroon te doorbreken.

Risicofactoren

Factoren die het risico op het ontwikkelen van een anuskloofje kunnen verhogen, zijn:

• Kinderleeftijd. Veel kinderen krijgen last van aan anuskloofje tijdens hun eerste levensjaar; deskundigen weten niet precies waarom dat zo is.
• Oudere leeftijd. Oudere volwassenen krijgen sneller last van een scheurtje of kloofje in de anus als gevolg van vertraagde of verminderde bloedcirculatie, wat resulteert in verminderde bloedtoevoer naar het rectale gebied.
• Obstipatie. Persen tijdens de stoelgang en het passeren van harde ontlasting verhoogt het risico op scheurtjes in de anus.
• Bevalling. Anale kloven komen vaker voor bij vrouwen nadat ze zijn bevallen.
• Ziekte van Crohn. Deze inflammatoire darmziekte veroorzaakt chronische ontsteking van het darmkanaal, waarbij de bekleding van het anale kanaal gevoeliger is voor scheurtjes.
• Anale seks. De anus is niet ontworpen voor (tegennatuurlijke) seksuele penetratie.

Symptomen

Symptomen van een anusfissuur zijn onder meer:

• Pijn, soms ernstig, tijdens het poepen;
• Pijn na stoelgang die tot enkele uren kan duren;
• Helderrood bloed op de ontlasting of toiletpapier na een stoelgang;
• Jeuk, irritatie of branderig gevoel rond de anus;
• Een zichtbare kloof in de huid rond de anus;
• Een klein bultjes et op de huid dichtbij de anusfissuur.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Wanneer de patiënt zich op het spreekuur van de huisarts meldt, zal deze allerlei vragen stellen omtrent de duur van de pijnklachten en de relatie met de ontlasting, naar het ontlastingspatroon (diarree en/of obstipatie), naar bijkomende klachten (bloedverlies, buikklachten) en naar eventuele eerdere anale pijnklachten. Ook zal de huisarts de patiënt lichamelijk onderzoeken en de anus inspecteren.

Vervolgonderzoek

De kan nader onderzoek aanraden als hij of zij denkt dat er sprake is van een onderliggende aandoening:

• Sigmoïdoscopie: een kijkonderzoek waarbij het laatste deel van de dikke darm wordt onderzocht. Via de anus brengt de Maag-Darm-Lever-specialist een flexibele slang in de darm met camera, de zogeheten endoscoop. Dit onderzoek wordt gebruikt om te zoeken naar vroege tekenen van kanker en het onderzoek kan de arts helpen bij het diagnosticeren bij onverklaarbare veranderingen in de stoelgang, buikpijn, bloedingen uit de anus en (onverklaarbaar) gewichtsverlies.
• Colonoscopie: een inwendig kijkonderzoek van de dikke darm, waarbij de binnenbekleding of het slijmvlies van de dikke darm wordt bekeken met behulp van een endoscoop.

Anusfissuur behandeling

De behandeling richt zich op het vergemakkelijken van de stoelgang, het verminderen van de pijn en het wegnemen van de verhoogde spanning in een deel van de sluitspier.

Behandeling door de huisarts

De huisarts zal de patiënt adviseren om vezelrijk voedsel te eten en regelmatig warme zitbaden te nemen. Deze laatste maatregel is erop gericht op de verhoogde spanning in de sluitspier weg te nemen. Obstipatieklachten kunnen naast het eten van voldoende plantaardige vezels, tegengegaan worden door een laxeermiddel wat zorgt voor een betere passage van de ontlasting. De stoelgang kan ook zacht worden gehouden door het drinken van veel water. Pijn kan worden bestreden door voorafgaande iedere stoelgang, een dun laagje lidocaïne crème aan te brengen. Dit smeerseltje moet door de huisarts worden voorgeschreven. Door bovenvermelde adviezen en maatregelen zal een acute anale fissuur in de meeste gevallen genezen.

Naast lidocaïnecrème zijn er andere zalven die de arts kan voorschrijven om een acute anale fissuur te behandelen, zoals:

• Nitroglycerinezalf: Deze zalf helpt de bloedvaten te verwijden en de doorbloeding te verbeteren, wat kan bijdragen aan een sneller herstel van de fissuur. Het kan ook de spanning in de sluitspier verminderen.
• Calciumkanaalblokkers: Zalven zoals diltiazem of nifedipine kunnen lokaal worden aangebracht om de spanning in de sluitspier te verminderen en de bloedtoevoer te verbeteren, wat het genezingsproces bevordert.
• Hydrocortisonzalf: Dit is een steroïde die helpt bij het verminderen van ontstekingen en zwellingen, wat kan bijdragen aan pijnverlichting en genezing.
• Antibiotische zalven: Als er een risico op infectie is, kan een huisarts ook een antibioticumzalf voorschrijven om bacteriële infecties te voorkomen of te behandelen.

Chirurgische behandeling

Kloofjes die langer dan drie tot vier weken blijven bestaan, kunnen met Isosorbidedinitraat vaselinecrème FNA worden behandeld. Dit is een vaatverwijder, die de druk vermindert en de bloedvaten in de anus verwijdt. Hierdoor verbetert de bloedvoorziening op de plaats van de anusfissuur. Indien na acht weken nog geen genezing is bereikt, kan de behandeling of nog een aantal weken worden verlengd of de patiënt kan voor poliklinische chirurgische behandeling worden verwezen. De huisarts zal deze opties met de patiënt bespreken.

Wat kun je zelf doen?

Verscheidene veranderingen in levensstijl kunnen helpen om het ongemak te verlichten en genezing te bevorderen van een anale kloof, en om recidief te voorkomen:

• Eet voldoende vezels en drink daarbij voldoende. Het eten van ongeveer 25 tot 30 gram vezels per dag kan helpen om de ontlasting zacht te maken en bevordert de genezing. Vezelrijke voedingsmiddelen zijn fruit, groenten, noten en volle granen. Je kunt ook een vezelsupplement nemen. Het toevoegen van vezel kan gasvorming en een opgeblazen gevoel veroorzaken. Daarom is het verstandig om de inname van vezels geleidelijk te verhogen.
• Drink voldoende vocht. Dit voorkomt obstipatie.
• Beweeg regelmatig. Ten minste 5 keer per week, maar bij voorkeur dagelijks, 30 minuten matig intensief actief zijn, zoals flink doorwandelen of fietsen, wordt aanbevolen. Dit bevordert regelmatige stoelgang en verhoogt de bloedtoevoer naar alle delen van je lichaam, hetgeen genezing van een anale kloof bevordert.
• Vermijd persen tijdens de stoelgang. Persen zorgt voor druk, die een helende anale scheur weer kan openen of leiden tot een nieuwe scheur.
• Als je kind een anuskloofje heeft, doe je er goed aan om vaak luiers te verschonen, het anale gebied voorzichtig schoon te maken en het probleem met je huisarts te bespreken.

Anuskloofjes voorkomen

Je kunt een ​​anale kloof voorkomen door het nemen van maatregelen ter voorkoming van obstipatie. Eet vezelrijk voedsel, drink voldoende en beweeg iedere dag een half uur matig-intensief. Dit is goed voor de stoelgang en voorkomt obstipatie.

Casus: Anusfissuur

Patiëntgegevens

• Naam: Mark Jansen
• Leeftijd: 40 jaar
• Geslacht: Man
• Beroep: IT-specialist
• Gezinssituatie: Getrouwd, drie kinderen

Huidige situatie

Mark ervaart al enkele weken hevige pijn tijdens en na de stoelgang. De pijn is scherp en brandend, gevolgd door een kloppend gevoel dat enkele uren kan aanhouden. Hij heeft ook kleine hoeveelheden helderrood bloed op het toiletpapier opgemerkt.

Symptomen

• Scherpe, brandende pijn tijdens de stoelgang
• Kloppende pijn na de stoelgang
• Helderrood bloed op toiletpapier
• Angst voor stoelgang vanwege pijn

Anamnese

Mark heeft een geschiedenis van constipatie, vooral tijdens stressvolle periodes op het werk. Hij eet onregelmatig en drinkt weinig water. Hij heeft geen eerdere anale problemen of operaties gehad.

Diagnose

Bij het lichamelijk onderzoek wordt een kleine scheur in de huid van de anale kanaal geïdentificeerd. Dit bevestigt de diagnose van een anusfissuur.

Behandeling

• Dieet: Verhoging van vezelinname en waterconsumptie om de ontlasting zachter te maken.
• Medicatie: Topische nitroglycerinezalf om de sfincter te ontspannen en pijnstillers om de pijn te verminderen.
• Hygiëne: Warm zitbaden om de pijn te verlichten en de genezing te bevorderen.
• Advies: Regelmatige lichaamsbeweging en een goed stoelgangpatroon ontwikkelen om constipatie te voorkomen.

Prognose

Met de juiste behandeling en aanpassingen in dieet en levensstijl is de prognose voor Mark gunstig. De meeste anusfissuren genezen binnen enkele weken met conservatieve behandeling. Als er na zes weken geen verbetering optreedt, wordt verdere evaluatie aanbevolen, mogelijk met een chirurgische ingreep als optie.

Lees verder

• Pijn en jeuk in clitoris, vagina, schaamlippen en vulva
• Anale jeuk (jeukende anus): oorzaken van jeuk aan de anus
• Anuskanker: knobbel of gezwel bij anus door anale kanker
• Rectale/anale bloedingen: bloed uit anus, rectum, darm, maag
• Pijn aan de anus of anale pijn: oorzaken van pijnlijke anus