Anale jeuk (jeukende anus): oorzaken van jeuk aan de anus

Anale jeuk ofwel jeuk aan de anus, is een vervelende klacht. Peri-anale jeuk wordt ook wel pruritis ani genoemd. De meeste mensen gaan bij jeukklachten aan de anus niet naar de huisarts, maar proberen zelf de jeuk te bestrijden. Voor veel mensen is het een gênant probleem, waar ze zich voor schamen. Anale jeuk kan allerlei oorzaken hebben, waaronder huidaandoeningen als psoriasis en eczeem, interne ziekten als diabetes, overmatige transpiratie, enz. De behandeling van anale jeuk is afhankelijk van de oorzaak van het probleem. Bij een jeukende anus is het in de eerste plaats belangrijk om de uitlokkende factoren weg te nemen. De jeuk kan desgewenst bestreden worden met zalf of crème. De arts kan meerdere soorten medicijnen voorschrijven. Je kunt zelf ook een aantal maatregelen nemen om anale jeuk tegen te gaan, zoals het dragen van loszittend en ademend katoenen ondergoed, het goed schoonhouden van het anale gebied met warm water en het vermijden van uitlokkende factoren van anale jeuk.

• Anale jeuk of jeuk aan de anus
• Uitlokkende factoren en vóórkomen
• Oorzaken anale jeuk
• Droge huid
• Overmatige transpiratie
• Overmatige perianale hygiëne of bevochtiging
• Fecale incontinentie
• Anale jeuk door medicijnen
• Overmatig gebruik van laxeermiddelen
• Onvoldoende ventilatie
• Allergisch contacteczeem
• Huidaandoeningen
• Mariske
• Schimmelinfecties
• Aambeien
• Anale kloven en fistels
• Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's)
• Worminfecties
• Interne ziekten
• Angst, stress en depressie
• Anale jeuk door voeding
• Huisarts inschakelen bij jeukende anus
• Onderzoek door de huisarts
• Behandeling anale jeuk met zalf en crème
• Onderliggende aandoening behandelen
• Goede hygiëne
• Medicijnen
• Thuismiddeltjes en zelfzorg
• Prognose van jeuk aan de anus
• Casus 'jeukende anus' – Mariekes zoektocht naar verlichting

Anale jeuk of jeuk aan de anus

Anale jeuk is jeuk rond de anus - de uitmonding van de endeldarm of rectum. De jeuk kan zich rond de anus bevinden of zich uitbreiden, is vaak intens en kan gepaard gaan met een sterke drang om te krabben. Hierdoor kan er een vicieuze cirkel van jeuk, branderigheid en krabben ontstaan, waardoor een traumatische dermatitis (ontsteking van de huid) ontstaat die weer jeuk geeft. Jeukende huid rond de anus wordt ook wel 'pruritus ani' genoemd.

Anale jeuk kan veel oorzaken hebben, waaronder huidaandoeningen als psoriasis en eczeem, ziekten als diabetes of leverziekte, huidaanhangsels (marisken), fistels, worminfecties en het gebruik van zeep of ontsmettingsmiddelen. Veel mensen ervaren bij tijd en wijle anale jeuk. Wees niet beschaamd om er met de huisarts over te praten. Met de juiste behandeling en zelfzorgmaatregelen, kan in de meeste gevallen de anale jeuk adequaat bestreden worden.

Uitlokkende factoren en vóórkomen

Een jeukende anus is een veel voorkomend probleem, maar het exacte aantal mensen dat deze klacht ontwikkelt, is anno 2024 onbekend. Sommige bronnen suggereren dat ongeveer 1 tot 5 op de 100 mensen last hebben van anale jeuk. Het lijkt vaker voor te komen bij mannen dan bij vrouwen. Het treft meestal mensen in de leeftijd van 40-60 jaar. Het kan echter van invloed zijn op mensen van alle leeftijden, inclusief kinderen. De incidentie van perianale jeuk in de huisartsenpraktijk is één per duizend patiënten per jaar. Iets meer mannen dan vrouwen kloppen met deze klacht bij de huisarts aan. Uitlokkende factoren zijn:

• een zittend beroep;
• overgewicht;
• grote psychische spanningen; en
• fors alcohol- en koffiegebruik.

Oorzaken anale jeuk

De meeste gevallen van anale jeuk worden veroorzaakt door een onschuldig probleem. Soms kan anale jeuk echter een teken zijn van een afwijking of medische aandoening. Mogelijke oorzaken van anale jeuk zijn onder meer:

Droge huid

Bij het ouder worden, wordt de huid in en rond de anus gevoeliger voor droogte. Een droge huid kan leiden tot aanhoudende, intense jeuk aan de anus.

Overmatige transpiratie

Vocht rond de anus als gevolg van overmatig zweten. Mensen met obesitas zijn hier vatbaarder voor.

Overmatige perianale hygiëne of bevochtiging

Door ondoelmatige hygiëne, zoals te veel schoonhouden met droog en hard toiletpapier of hardhandig de billen af te vegen of juist te weinig schoonhouden, waardoor er ontlastingsresten achterblijven. Te veel schoonmaken van de anus met vochtige doekjes etc. kan ook irritatie in de hand werken.

Fecale incontinentie

Anale jeuk kan ook worden veroorzaakt door veelvuldige diarree of het ontsnappen van kleine hoeveelheden ontlasting (fecale incontinentie of ontlastingsincontinentie).

Anale jeuk door medicijnen

Sommige antibiotica kunnen leiden tot diarree. Aanhoudende diarree kan de anale huid irriteren en een jeukende anus veroorzaken. Het gebruik van corticosteroïden of andere immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken) verzwakken het immuunsysteem, waardoor je een verhoogd risico hebt op het ontwikkelen van huidinfecties die de huid rond de anus kunnen aantasten. Andere geneesmiddelen zoals colchicine (voor jicht) en pepermuntolie (voor winderigheid en een opgeblazen gevoel) kunnen eveneens anale jeuk als bijwerking hebben. Geneesmiddelen die op de huid worden aangebracht in de buurt van de anus om problemen zoals aambeien te behandelen, kunnen de anale huid irriteren en een vorm van dermatitis veroorzaken.

Overmatig gebruik van laxeermiddelen

Overmatig of oneigenlijk gebruik van laxeermiddelen kan leiden tot chronische diarree en dit vergroot het risico van anale irritatie en jeuk.

Onvoldoende ventilatie

Onvoldoende ventilatie als gevolg van slecht ademend ondergoed, plastic stoelen en overgewicht, kunnen ook aanleiding geven tot anale jeuk.

Allergisch contacteczeem

Allergisch contacteczeem treedt op als gevolg van een allergische reactie door overgevoeligheid voor bepaald stoffen in bijvoorbeeld vochtig toiletpapier.

Huidaandoeningen

Veel voorkomende huidproblemen, zoals seborrhoïsch eczeem en psoriasis, kunnen anale jeuk veroorzaken.

Mariske

Een mariske is een huidflapje rond de anus. Dit onschuldige fenomeen is naar men vermoedt een restant van een aambei en kan aanleiding geven tot jeukklachten, vooral wanneer er restjes ontlasting rond het flapje achterblijven.

Schimmelinfecties

Een schimmelinfectie kan behoorlijke jeuk veroorzaken.

Aambeien

Anale jeuk kan een symptoom van aambeien zijn.

Anale kloven en fistels

Een anale kloof of een klein scheurtje in de anus ontstaat meestal door obstipatie (verstopping). Een peri-anale fistel is een verbinding of 'gangetje' tussen de endeldarm en de huid. Het kan ontstaan na een ontsteking in een anaalplooi of anaalkliertje.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's)

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) kunnen anale jeuk veroorzaken.

Worminfecties

Wormpjes worden vooral gezien bij kinderen en kunnen ook anale jeuk veroorzaken.

Interne ziekten

Interne ziekten die met anale jeuk gepaard kunnen gaan, zijn suikerziekte (diabetes mellitus), hypothyreoïdie (een tekort aan schildklierhormonen), uremie (bloedvergiftiging door onvoldoende werking van de nieren), icterus (geelzucht) en hematologische ziekten. Vaak is de ziekte reeds bekend en is perianale jeuk niet het eerst symptoom dat optreedt bij de patiënt.

Angst, stress en depressie

Van angst, stress en depressie is bekend dat dit anale jeuk verergert. Vaak zal de jeuk verdwijnen, zodra de depressie opklaart of de angst vermindert.

Anale jeuk door voeding

Sommige voedingsmiddelen kunnen anale jeuk veroorzaken, zoals specerijen en chilipepers. Er zijn ook voedingsmiddelen die anale jeuk erger kunnen maken, dus het identificeren en vermijden van deze producten kan helpen om de jeuk in toom te houden. Voorbeelden zijn:

• tomaten
• paprika's
• pittig voedsel
• citrusvruchten, zoals sinaasappels
• noten
• chocola
• zuivelproducten
• cafeïne in koffie, cola en energiedrankjes
  Tomaten / Bron: Vlad Teodor/Shutterstock.com
• grote hoeveelheden melk, bier of wijn

Huisarts inschakelen bij jeukende anus

Het is verstandig de huisarts te raadplegen wanneer er sprake is van ernstige anale jeuk, wanneer de klachten aanhouden of verergeren, bij bloedverlies en wanneer de oorzaak niet achterhaald kan worden.

Onderzoek door de huisarts

Het is verstandig de huisarts te raadplegen wanneer er sprake is van ernstige, aanhoudende en/of verergerende anale jeuk, bij bloedverlies of wanneer de oorzaak niet achterhaald kan worden. De huisarts richt zijn onderzoek op het opsporen van een onderliggende ziekte of aandoening. De arts stelt vragen naar onder meer duur en tijdstip van de jeukklachten, naar de toilethygiëne, naar de frequentie en consistentie van de ontlasting, enz. Daarnaast onderzoek de huisarts de perianale regio. Als de oorzaak van de jeuk niet duidelijk is, kan er aanvullend onderzoek worden verricht. Verwijzing is zelden nodig.

Behandeling anale jeuk met zalf en crème

De behandeling van anale jeuk is afhankelijk van de oorzaak van het probleem.

Onderliggende aandoening behandelen

In de eerste plaats is het belangrijk om de uitlokkende factoren weg te nemen. Bij onderliggend lijden, zal de aandoening of ziekte adequaat behandeld moeten worden.

Goede hygiëne

Voorts is het van belang om een goede hygiëne in acht te nemen: gebruik bij voorkeur een toiletdouche, of anders deppen met natte doekjes die geen alcohol of parfum bevatten en vervolgens de huid goed drogen. Draag geen strakke broeken of panty's, maar draag bij voorkeur ruim zittend katoenen ondergoed (wassen op minimaal 60 graden Celsius). Vermijd het gebruik van zeep of schuimbaden. Krabben wordt sterk ontraden.

Medicijnen

De huisarts kan bij anale jeuk een indifferent middel voorschrijven, zoals zinkzalf of cetomacrogolvaselinecrème. Mocht dat niet het gewenste effect hebben, dan is een 1%-hydrocortisonzalf een goed alternatief. Andere medicijnen die kunnen worden voorgeschreven, zijn:

• Antihistaminica: als jeuk 's nachts bijzonder hinderlijk is, kan de arts een antihistaminicum voorschrijven. Bij allergische huidaandoeningen waarbij jeuk een belangrijke klacht is, kunnen antihistaminica worden gebruikt.
• Rustgevende zalven: bijvoorbeeld bismutsubgallaat en zinkoxide, welke worden voorgeschreven voor sommige huidproblemen zoals aambeien.
  Medicatie bij anale jeuk / Bron: Stevepb, Pixabay
• Corticosteroïden: bij ontsteking van de perianale huid kan kortstondige lokale medicamenteuze behandeling in de vorm van een mild corticosteroïd (bijvoorbeeld hydrocortison) helpen. Sommige onderzoeken hebben echter aangetoond dat reiniging en goede hygiëne als eerste behandelingsstap even effectief kan zijn als corticosteroïden.
• Lokale anesthetica: deze kunnen tijdelijk pijn en jeuk verlichten; deze omvatten benzocaïne, benzylalcohol, lidocaïne en pramoxine.
• Vasoconstrictoren: deze vernauwen bloedvaten en kunnen zwelling verminderen. Ze werken ook als milde anesthetica. Deze omvatten efedrien sulfaat en epinefrine.
• Adstringentia: deze hebben een samentrekkende werking op de huid; ze vernauwen de bloedvaten en remmen de afscheiding van vocht.
• Beschermende middelen: deze vormen een fysieke barrière tussen de huid en mogelijke irriterende stoffen. Ze omvatten aluminiumhydroxidegel, cacaoboter en glycerine.
• Keratolytica: middelen die de hoornlaag van de huid dunner maken en verweken, waardoor medische smeersels kunnen doordringen in diepere lagen.

Thuismiddeltjes en zelfzorg

Neem de volgende maatregelen in acht om anale jeuk tegen te gaan:

• vermijd pittig en gekruid voedsel
• maak het anale gebied schoon na het poepen, bijvoorbeeld met een toiletdouche
• vermijd medicinale, geparfumeerde of deodoriserende zeep
  Dagelijks voldoende drinken / Bron: Luminast/Shutterstock.com
• gebruik alleen warm water voor het reinigen van je anus
• voorkom dat het anale gebied vochtig blijft en droog het voorzichtig af door te deppen, niet door te wrijven
• gebruik droogpoeders, maar geen medicinale of geurige poeders
• vermijd krabben, waardoor er meer trauma ontstaat en het probleem erger wordt
• het dragen van sokken of katoenen handschoenen aan de handen kan het kwaad van onbewust krabben tijdens de slaap verminderen
• draag loszittende, ademende kleding, vermijd materialen zoals acryl en nylon, die zweet vasthouden
• draag kleding van natuurlijke materialen, zoals katoen of linnen
• houd de vingernagels kort
• vezelrijk voedsel eten en voldoende drinken (beide zorgen voor een goede stoelgang)

Prognose van jeuk aan de anus

Als er geen onderliggende oorzaak is, zijn de vooruitzichten vaak goed. Zodra de huid is genezen, kun je een volledig herstel verwachten. Om te voorkomen dat je weer last krijgt van een jeukende anus, is het van belang om uitlokkende factoren te voorkomen.

Lees verder

• Anale jeuk na ontlasting: oorzaken van jeuk na het poepen
• Pijn aan de anus of anale pijn: oorzaken van pijnlijke anus
• Jeuk aan de anus: symptomen, oorzaak en behandeling
• Branderige anus: oorzaken branderig gevoel of brandende anus
• Jeuk bilspleet of jeuk bilnaad: oorzaken en behandeling