Aanhoudende buikklachten door een darmpoliep

Naar schatting heeft 1 op de 10 mensen van 50 jaar en ouder één of meerdere poliepen in de dikke darm. Een poliep is een goedaardig gezwelletje dat ontstaat in het slijmvlies. In verreweg de meeste gevallen blijft een poliep altijd goedaardig. Slechts een klein deel verandert na verloop van tijd in een kwaadaardige tumor en veroorzaakt darmkanker. Een poliep hoeft lang niet altijd klachten te geven. Soms zorgt hij echter voor aanhoudende buikpijn, diarree, verstopping en bloed in de ontlasting. Veel van onze organen zijn aan de binnenkant bekleed met slijmvlies. Dit slijmvlies heeft een belangrijke, beschermende functie. Het vangt ondermeer ziekteverwekkers, als bacteriën, virussen en schimmels, op en vervoert ze naar plaatsen waar ze onschadelijk gemaakt kunnen worden. Het slijmvlies is soms echter ook een goede voedingsbodem voor de groei van ongewenste cellen. Dit is bijvoorbeeld het geval met poliepen.

Een wildgroei van slijmvliescellen

Poliepen kunnen in principe in elk orgaan ontstaan dat aan de binnenkant bekleed is met slijmvlies. Voorkeursplaatsen zijn echter de dikke darm, de maag en de neusholte. Soms ontstaat er – vaak door onbekende oorzaak – een wildgroei van slijmvliescellen. Een poliep kan dan het gevolg zijn (zie afbeelding). Een poliep kan eruit zien als een bolletje, een paddenstoel of een platte knoop en varieert in afmeting van enkele millimeters tot een aantal centimeters. Bij sommige mensen ontstaan vele poliepen tegelijkertijd. In verreweg de meeste gevallen blijft een poliep altijd goedaardig. Een bepaald soort poliep (adenoom) kan echter 'onrustige' cellen bevatten en op termijn uitgroeien tot een kwaadaardige tumor.

Buikpijn, diarree, verstopping en bloed in de ontlasting

Veel mensen hebben één of meerdere poliepen in de dikke darm zonder dit te weten. Een poliep geeft namelijk lang niet altijd klachten. Als een poliep echter groter is en de darm gedeeltelijk vernauwt kan dit leiden tot aanhoudende buikpijn, steeds het gevoel hebben dat je naar het toilet moet, afwisselend verstopping en diarree en onverklaarbaar gewichtsverlies. Een poliep kan ook het darmslijmvlies en een daaronder liggend bloedvaatje beschadigen en zo een bloeding veroorzaken. Dit bloed zie je dan in je ontlasting. Bij een poliep in de endeldarm - het laatste stukje van de dikke darm – is je ontlasting vermengd met helderrood bloed. Hoe hoger de poliep in de darmen zit, hoe donkerder het bloed is.

De invloed van eetgewoonten en levensstijl

Vaak is het niet duidelijk waarom een poliep in de dikke darm is ontstaan. Eetgewoonten en levensstijl lijken hierbij wel een rol te spelen. Poliepen komen wat vaker voor bij mensen die veel dierlijke vetten en (rood) vlees eten. Ook overmatig alcoholgebruik, weinig lichaamsbeweging en overgewicht vergroten de kans op het ontstaan van darmpoliepen. Als deze factoren jarenlang aanwezig zijn, kan dit op latere leeftijd (na het 50e levensjaar) leiden tot darmpoliepen.

Erfelijke aandoeningen als oorzaak

Een enkele keer veroorzaakt een erfelijke aandoening één of meerdere poliepen in de darm. Een voorbeeld hiervan is het Lynch syndroom, ook wel Hereditair Non-Polyposis Colorectaal Carcinoom (HNPCC) genoemd. Door een erfelijke afwijking in de genen, ontstaat bij mensen die aan het Lynch syndroom leiden één poliep in de dikke darm. Deze poliep ontwikkelt zich bijna altijd tot darmkanker. Ook het risico op andere vormen van kanker (vooral baarmoederkanker) is bij deze aandoening verhoogd. Van het totaal aantal mensen dat lijdt aan dikke darmkanker, is bij ongeveer 5% het Lynch syndroom de oorzaak.

Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) is een erfelijke aandoening waarbij door een verandering in het DNA honderden poliepen in de dikke darm voorkomen. Polyposis betekent 'veel poliepen'. De poliepen bij FAP ontstaan vaak tussen het 10e en 20e levensjaar en veroorzaken bijna altijd na verloop van tijd dikke darmkanker. Bij zo'n 1% van de mensen met dikke darmkanker, is FAP de oorzaak. Op latere leeftijd kunnen bij mensen met FAP ook poliepen in de dunne darm en de maag ontstaan. Omdat dit er echter veel minder zijn en omdat ze pas later ontstaan, is de kans op dunne darmkanker en maagkanker veel kleiner.

Bij MutYH-geassocieerde Polyposis (MAP) ontstaan door een mutatie in een bepaald gen (MutYH-gen) voor het 50e levensjaar tientallen poliepen in de dikke darm. Het aantal poliepen is over het algemeen veel lager dan bij de erfelijke aandoening FAP. Ook de kans op dikke darmkanker is – hoewel sterk verhoogd – lager dan bij FAP. Bij mensen die aan MAP lijden, kunnen ook poliepen in de maag ontstaan.

Het Peutz-Jeghers Syndroom is een zeldzame erfelijke aandoening, waarbij verschillende langzaam groeiende poliepen ontstaan in vooral de dunne darm. De poliepen kunnen echter ook voorkomen in de dikke darm, de maag en de neus. Het aantal poliepen verschilt per persoon. Mensen met het Peutz-Jegherssyndroom hebben een grotere kans op (darm)kanker. In eerste instantie ontstaan er vaak tumoren in de dunne darm. Op latere leeftijd komen er echter ook vaak tumoren voor op andere plekken in het spijsverteringskanaal, de baarmoeder, de eierstokken, de borst en de longen. Naast poliepen, ontstaan er bij het Peutz-Jegherssyndroom op jonge leeftijd ook veel pigmentvlekken in het gezicht, op de handen en de voetzolen.

Onderzoek in het ziekenhuis

Wanneer je met aanhoudende darmklachten bij de huisarts komt, zal deze je veelal doorverwijzen naar het ziekenhuis voor nader onderzoek. Dit is zeker het geval wanneer er sprake is van bloed in de ontlasting. Met behulp van een endoscopie, een CT-scan of röntgenonderzoek kunnen poliepen in de dikke darm worden opgespoord.

De arts zal meestal kiezen voor een endoscopie, een kijkonderzoek van de dikke darm. Via je anus wordt er een dunne, flexibele slang, met daaraan een camera en een lampje, ingebracht in je dikke darm. De binnenkant van je dikke darm is zo goed te zien op een beeldscherm.

De arts kan ook kiezen voor een CT-scan om de dikke darm te onderzoeken op eventuele afwijkingen. Dit onderzoek heet een CT-colonografie en is een speciaal röntgenonderzoek, waarbij gebruik wordt gemaakt van een CT-scan. Op deze manier kan een goed beeld van de binnenkant van de dikke darm verkregen worden, zonder dat een inwendig onderzoek nodig is. Moet er echter een biopt genomen worden (een stukje weefsel uit de darm) of moet de poliep verwijderd worden, dan zal alsnog een endoscopie moeten plaatsvinden.

Tot slot kan besloten worden om de dikke darm door middel van röntgenfoto's, een zogenaamde X-colon, te onderzoeken. De dikke darm wordt dan eerst gevuld met een contrastmiddel en vervolgens met lucht. Hierdoor zijn eventuele afwijkingen in de dikke darm zichtbaar op de röntgenfoto's.

Verwijderen poliep en een gezonde levensstijl

Poliepen in de dikke darm worden altijd verwijderd. Heel soms kan een goedaardige poliep namelijk uitgroeien tot een kwaadaardige tumor. De meeste poliepen kunnen via een kijkonderzoek direct verwijderd worden. Hele grote of platte poliepen of poliepen die de darmwand zijn ingegroeid, moeten meestal via een darmoperatie verwijderd worden. Afhankelijk van het soort poliep, het aantal poliepen, je leeftijd en eventuele erfelijke factoren of onderliggende ziekten of aandoeningen, kan het nodig zijn om na de verwijdering van de poliep nog regelmatig terug te komen voor controle. De kans bestaat namelijk dat er op een gegeven moment weer nieuwe poliepen ontstaan.

Een gezonde levensstijl kan helpen om het ontstaan van (nieuwe) poliepen te voorkomen. Het eten van veel groente en fruit lijken een positieve invloed te hebben op de conditie van je dikke darm. Met vezelrijke voeding, het drinken van veel water en regelmatige beweging houd je je ontlasting zacht en soepel. De kans op darmproblemen is hierdoor kleiner. Rood vlees (rundvlees, varkensvlees, lamsvlees en geitenvlees) en bewerkt vlees (geconserveerd door rook, zout of chemische middelen) kun je beter niet te veel eten. Deze vleessoorten lijken de kans op het ontstaan van een poliep te vergroten. Tot slot is het belangrijk om te zorgen voor een gezond lichaamsgewicht, te stoppen met roken en matig te zijn met het drinken van alcohol.

Bevolkingsonderzoek darmkanker

In 2013 wordt het bevolkingsonderzoek naar darmkanker ingevoerd. Alle Nederlanders tussen de 55 en 75 jaar oud zullen dan elke twee jaar worden opgeroepen om een monster van de ontlasting in te leveren. Wanneer er bloedsporen in de ontlasting aanwezig zijn, zal nader onderzoek plaatsvinden. Het streven is om met dit bevolkingsonderzoek het aantal gevallen van dikke darmkanker verder terug te dringen.

Aanhoudende buikpijn, diarree, verstopping, gewichtsverlies en bloed in de ontlasting kunnen bij verschillende aandoeningen voorkomen. Sommige daarvan zijn onschuldig. Toch is het belangrijk – zeker wanneer je bloed in je ontlasting aantreft – om met deze klachten naar de huisarts te gaan. Dikke darmkanker wordt vrijwel altijd veroorzaakt door ontsporende darmpoliepen. Door poliepen tijdig te laten verwijderen kun je mogelijk dus veel ellende voorkomen.

Lees verder

• Bloed bij de ontlasting: de meest voorkomende oorzaken