Bloed bij de ontlasting: de meest voorkomende oorzaken

Jaarlijks ontdekt twintig procent van de mensen wel eens bloed bij de ontlasting. In de meeste gevallen gaat het om helderrood bloed, afkomstig van een gesprongen aambei of kleine scheurtjes in de anus. Je ziet dan vaak een paar druppels bloed op het toiletpapier of op je ontlasting. Dit is meestal onschuldig. Zit het bloed echter door je ontlasting heen of is je ontlasting zwart en plakkerig? Dan is er mogelijk sprake van een darm- of maagbloeding. Dit kan een ernstiger oorzaak hebben.
Als je bloed bij je ontlasting vindt, is dat meestal schrikken. Hoewel lang niet alle oorzaken ernstig zijn, is het wel verstandig om hiermee naar de huisarts te gaan. Met een kort lichamelijk onderzoek kan hij vrij snel vaststellen of je bijvoorbeeld last hebt van relatief onschuldige aambeien of een fissuur (scheurtje). Vermoedt de huisarts een ernstiger oorzaak, dan zal hij je doorsturen naar het ziekenhuis voor nader onderzoek.

Aambeien

Aambeien zijn gezwollen bloedvaatjes, een soort spataderen. Ze zitten aan het eind van de endeldarm en bij de sluitspier van de anus. Als de bloedvaatjes erg gezwollen zijn, kunnen ze soms naar buiten komen. De aambei is dan zichtbaar en te voelen als een zacht bobbeltje. Een wat grotere aambei kan je ook het gevoel geven dat er contstant iets in je anus zit. Aambeien kunnen pijnlijk zijn, vooral als je naar het toilet gaat. Als er veel druk op de aambei staat, kan hij scheuren. Je ziet dan een beetje helderrood bloed op het toiletpapier, op of naast je ontlasting of in je ondergoed. Een aambei kan ook ontsteken of leiden tot een irritatie van de huid rondom de anus. Jeuk en een branderig gevoel zijn dan het gevolg. Een aambei ontstaat wanneer je hard moet persen, bijvoorbeeld bij harde ontlasting of tijdens de bevalling. Veel zitten, onvoldoende lichaamsbeweging of overgewicht, vergroten de kans op aambeien. Een uitgezakte aambei zal niet meer verdwijnen. De klachten kunnen echter wel verminderen door het drinken van veel water drinken en het eten van een vezelrijke voeding (zemelen, bruin brood, volkoren producten). Je houdt je ontlasting zo zacht, waardoor je niet hoeft te persen. Het is ook belangrijk om je toiletbezoek niet uit te stellen als je aandrang voelt. Je ontlasting wordt dan dikker, waardoor je meer last kunt krijgen van verstopping. Voor de pijn, branderigheid en jeuk zijn medicijnen (zalven, zetpillen) beschikbaar. Aambeien zijn niet gevaarlijk. Bij aanhoudende ernstige klachten kan een medische ingreep echter nodig zijn.

Kleine scheurtjes in de anus

Als je ontlasting hard is en je daardoor flink moet persen, kan de huid van je anus een beetje inscheuren. Het scheurtje (fissuur) dat dan ontstaat zit meestal aan de voor- of achterkant van de anus. Vooral tijdens en na het poepen voel je een scherpe pijn. Door het scheurtje kun je ook wat helderrood bloed verliezen. Dit zie je dan op het toiletpapier of op of naast je ontlasting. Als je ontlasting hard blijft, barst het scheurtje – door de druk - bij ieder toiletbezoek opnieuw open. De sluitspier van je anus kan dan ook geïrriteerd raken en verkrampen. Het bloed stroomt dan niet meer goed door en de klachten worden steeds erger. De huisarts zal, wanneer hij je anus onderzoekt, snel vast kunnen stellen dat je last hebt van een scheurtje. De behandeling is erop gericht om je ontlasting zachter te maken: veel water drinken, vezelrijke voeding eten en regelmatig naar het toilet gaan. Daarnaast kun je eventueel een zalf gebruiken om de genezing te bevorderen. Bij aanhoudende klachten kan een kleine operatieve ingreep nodig zijn.

Seksueel overdraagbare aandoening

Soms wordt bloedverlies uit de anus veroorzaakt door een seksueel overdraagbare aandoening. In de meeste gevallen gaat het dan om chlamydia: een bacteriële infectie van het slijmvlies. Bij anale seks nestelen de bacteriën zich in het slijmvlies van de anus. Als gevolg hiervan kunnen klachten ontstaan als jeuk, pijn, een slijmerige afscheiding of bloedverlies uit de anus. Het slijmvlies met de daaronder liggende bloedvaatjes zijn dan zodanig beschadigd dat er een kleine bloeding optreedt. Het bloed is helderrood en is meestal niet vermengd met de ontlasting. Chlamydia is goed te behandelen met antibiotica.

Chronische darmontstekingen

Bloedverlies uit de anus kan ook veroorzaakt worden door (ernstige) darmaandoeningen. Een belangrijk verschil met eerder genoemde oorzaken is dat het bloed niet op of naast je ontlasting ligt, maar vermengd is met je ontlasting. Je ziet dan vaak klonters of strepen bloed door je ontlasting heen. Veelvoorkomende oorzaken zijn Colitis Ulcerosa en de ziekte van Crohn. Beide aandoeningen vallen onder de noemer IBD, Inflammatory Bowel Disease of chronische darmontstekingen.

Colitis Ulcerosa is een chronische ontsteking van de dikke darm, die meestal begint in de endeldarm (net boven de anus). In het slijmvlies van de dikke darm kunnen zweren ontstaan, die vaak zorgen voor aanhoudende diarree met slijm en bloed. Ook hoge koorts, misselijkheid, verstopping en pijnlijke buikkrampen zijn veelgehoorde klachten. Op den duur kunnen gewichtsverlies en bloedarmoede ontstaan. De ziekteverschijnselen verergeren vaak door stress. Colitis Ulcerosa is een auto-immuunziekte. Je lichaam ziet haar eigen cellen aan voor vreemde binnendringers en valt ze aan. Colitis Ulcerosa is niet te genezen. De behandeling bestaat uit medicijnen die bestaande ontstekingen moeten afremmen en nieuwe ontstekingen moeten voorkomen. Daarnaast kunnen eventueel medicijnen gegeven worden tegen de diarree en bloedarmoede. Soms is het nodig om het ontstoken deel van de darm of zelfs de volledige dikke darm operatief te verwijderen. Colitis Ulcerosa is een ernstige ziekte, die – bij ernstige ontstekingen – zelfs levensgevaarlijk kan zijn.

Bij de ziekte van Crohn ontstaan er meestal chronische ontstekingen in het laatste deel van de dunne darm en het eerste deel van de dikke darm. De ontstekingen kunnen echter in het slijmvlies van het hele spijsverteringskanaal voorkomen. In tegenstelling tot bij Colitis Ulcerosa, kunnen de zweren in het darmslijmvlies bij de ziekte van Crohn behoorlijk diep de darmwand binnendringen. Soms genezen de zweren vanzelf. Het littekenweefsel dat daarmee ontstaat, kan echter tot een vernauwing van de darm leiden. Als de zweren niet vanzelf genezen, kunnen ze soms dwars door de darmwand heen groeien en ook aan de buitenkant van de darm een ontsteking veroorzaken. Het ontstekingsvocht zorgt dan voor een verkleving met andere delen van de darm, de blaas, de huid of de vaginawand. De ziekte van Crohn veroorzaakt vaak erge buikpijn, aanhoudende diarree met (soms) bloed en zweertjes bij de anus. De ontstekingen kunnen ook tot koorts leiden en uiteindelijk erge vermoeidheid en vermagering tot gevolg hebben. Het bloedverlies in de darm veroorzaakt op den duur soms bloedarmoede. De oorzaak van de ziekte van Crohn is meestal niet bekend. De ziekte is ook niet te genezen. De behandeling bestaat uit medicijnen die bestaande ontstekingen moeten afremmen en nieuwe ontstekingen moeten voorkomen. Daarnaast kunnen eventueel medicijnen gegeven worden tegen de diarree en bloedarmoede. Als de darm ernstig vernauwd of zelfs afgesloten is door littekenweefsel is een operatie noodzakelijk.

Heel soms veroorzaakt ook een flinke 'gewone' darminfectie bloed in de ontlasting. Een dergelijke darminfectie (gastro-enteritis) is het gevolg van micro-organismen (bijvoorbeeld bacterieën, een virus of parasieten) die vaak via onhygiënisch voedsel of besmet drinkwater je lichaam zijn binnengedrongen. De klachten zijn dan veelal verlies van eetlust, misselijkheid, (bloederige) diarree, pijnlijke buikkrampen en braken. Daarnaast kunnen ook algemene klachten ontstaan, zoals koorts, pijnlijke spieren, extreme vermoeidheid of lusteloosheid. Alleen bij een bacteriële infectie wordt een antibioticakuur voorgeschreven. Parasieten worden met andere middelen behandelend. Een virale infectie moet je lichaam zelf overwinnen.

Een goed- of kwaadaardig gezwel in de dikke darm

Goedaardige (poliepen) of kwaadaardige tumoren kunnen soms de oorzaak zijn van bloed in de ontlasting. Net als bij darmontstekingen is het bloed in dat geval vermengd met je ontlasting. Darmpoliepen komen vrij veel voor. Darmkanker is veel zeldzamer.

In het slijmvlies van de dikke darm kan een zogenaamde poliep ontstaan; een goedaardig gezwelletje. Een poliep is in principe een onschuldige woekering van slijmvliescellen. In de dikke darm kan deze woekering soms echter, na verloop van tijd, kwaadaardig worden en tot darmkanker leiden. Een dikke darmpoliep wordt daarom ook altijd operatief verwijderd. Het gezwelletje in de darm kan het slijmvlies en een daaronder liggend bloedvat beschadigen en leiden tot een bloeding. Dit bloed zie je dan in je ontlasting. Ook buikpijn, moeite om naar het toilet te gaan, steeds het gevoel hebben dat je naar de wc moet en gewichtsverlies, kunnen voorkomen. Als de poliep je darm vernauwt, kan dit leiden tot afwisselend verstopping en diarree. Met behulp van een endoscopie (kijkonderzoek), röntgenonderzoek of een CT-scan kan een poliep in de dikke darm worden vastgesteld. Nadat de poliep is verwijderd, zul je altijd een periode onder controle moeten blijven.

Een enkele keer is dikke darmkanker de oorzaak van het bloed in je ontlasting. Deze vorm van kanker komt vooral voor bij mensen van 60 jaar en ouder en ontstaat vaak uit een poliep in het laatste deel van de dikke darm. Je kunt dan bloed, soms met slijm, in je ontlasting aantreffen. Hoe verder de tumor van de anus verwijderd is, hoe donkerder het bloed is. Je ontlasting kan dan zelfs zwart kleuren. Zit de tumor helemaal aan het begin van de dikke darm, dan is het bloed niet altijd met het blote oog te zien. De tumor kan je darm deels afsluiten, waardoor afwisselend verstopping en diarree optreden. Je ontlasting heeft hierdoor soms ook de vorm van een potlood. Daarnaast kun je het gevoel hebben dat je steeds naar het toilet moet, kun je gewicht verliezen en vage buikpijn of een pijnlijke plek in je buik hebben. Het bloedverlies in de darm kan op den duur leiden tot bloedarmoede, waardoor je erg moe en duizelig kunt zijn. De behandeling van darmkanker is afhankelijk van de plaats, grootte en aard van de tumor en eventuele uitzaaiingen en kan bestaan uit een operatie, bestraling en/of chemotherapie. Hoe eerder darmkanker wordt vastgesteld, hoe groter de overlevingskansen.

Een maagbloeding

Een zwarte, erg kleverige ontlasting (teerontlasting) wijst meestal op een maagbloeding. Bloed dat zo hoog in je lichaam vrijkomt, wordt omgezet in ijzerionen en die zorgen voor de zwarte kleur. Een maagbloeding is in de meeste gevallen het gevolg van een maagzweer. Dit is een zweertje in het slijmvlies van de maag of de twaalfvingerige darm (het begin van de dunne darm). Als het zweertje een bloedvat beschadigt, kan een maagbloeding ontstaan. De aandoening wordt vaak veroorzaakt door een bacterie (helicobacter pylori), maar ook alcohol, roken, bepaalde pijnstillers en stress kunnen een rol spelen. Een maagzweer geeft over het algemeen meer klachten dan alleen een zwarte en plakkerige ontlasting. Vooral tijdens en na het eten ontstaat vaak een scherpe, brandende pijn in je bovenbuik. Zit de zweer in je twaalfvingerige darm, dan heb je na het eten wat minder last. De pijn is dan 's nachts het hevigst. Ook misselijkheid en braken, brandend maagzuur en vaak (op)boeren zijn veelvoorkomende klachten. Door de pijn en de misselijkheid eet je meestal minder en verlies je snel gewicht. Bij een maagbloeding kan het bloed ook zichtbaar zijn in het braaksel. Met een endoscopie of röntgenonderzoek kan een maagzweer worden aangetoond. De behandeling bestaat uit medicijnen (om de bacterie uit te schakelen) en/of maagzuurremmers in combinatie met een dieetadvies: geen koffie, koolzuurhoudende dranken, pepermunt, gekruid of vet eten, bonen, paprika, ui en prei. Deze producten zorgen voor de aanmaak van meer maagzuur of gassen in de maag.

Soms wordt een maagbloeding veroorzaakt door een maagpoliep. Dit is een goedaardig gezwelletje in de maagwand. In zeldzame gevallen kan een poliep na verloop van tijd uitgroeien tot een kwaadaardige tumor. Door de poliep kan een ontsteking van de maagwand (gastritis) ontstaan, die tot pijn in de bovenbuik, misselijkheid, braken, een opgeblazen gevoel en een gebrek aan eetlust kan leiden. Een (grote) poliep kan ook een bloeding in de maag veroorzaken. Het bloed uit de maag verlaat je lichaam dan als je braakt of naar het toilet gaat. Een maagpoliep wordt meestal operatief verwijderd. Een kwaadaardige tumor in de maag kan dezelfde klachten geven als een maagpoliep, maar is slechts zeer zelden de oorzaak van rectaal bloedverlies.

Endometriose

Als er alleen tijdens de menstruatie bloed in je ontlasting aanwezig is, dan is de oorzaak mogelijk endometriose. Het slijmvlies dat de binnenkant van de baarmoeder bekleedt, breidt zich soms uit naar plaatsen buiten de baarmoeder. Vaak zit het slijmvlies dan in de eierstokken, maar een enkele keer nestelt het zich ook in de darmen. Tijdens de menstruatie wordt het slijmvlies van de baarmoederwand afgestoten en met het bloed mee naar buiten vervoerd. Ook de slijmvliesplekjes buiten de baarmoeder reageren op de hormonale cyclus, waardoor ze tijdens de menstruatie kunnen bloeden. Het baarmoederslijmvlies in de darmen veroorzaakt dan dus een maandelijkse bloeding (bloed in de ontlasting). De slijmvliescellen in de eierstokken of andere organen kunnen het lichaam niet op de gebruikelijke manier verlaten. Hierdoor kunnen verklevingen en bloedcysten in de eierstokken ontstaan. Ook veel bloedverlies tijdens de menstruatie, buikpijn, lage rugpijn, verstopping, diarree, pijn bij het plassen en pijn bij het vrijen kunnen dan het gevolg zijn. Endometriose is met een echoscopie vast te stellen en moet behandeld worden omdat de aandoening, naast de pijn die het geeft, tot onvruchtbaarheid kan leiden.

Heel soms is anaal bloedverlies het gevolg van bepaalde medicijnen, bijvoorbeeld acetylsalicylzuur, NSAID’s (zoals diclofenac, ibuprofen en naproxen) en sommige middelen tegen depressie (SSRI’s). Vaak wordt de oorzaak van anaal bloedverlies echter helemaal niet gevonden.

Het is altijd belangrijk om naar de huisarts te gaan als je bloed bij je ontlasting vindt. De oorzaak is meestal onschuldig, zeker wanneer het om slechts enkele druppels helderrood bloed op het toiletpapier gaat. Bloed dat vermengd is met je ontlasting of een zwarte, plakkerige ontlasting zijn vaak tekenen van een ernstiger aandoening. Een snelle en goede behandeling is dan noodzakelijk.

Lees verder

• Aanhoudende buikklachten door een darmpoliep
• Maagpoliepen kunnen soms ernstige klachten geven
• Pijn in de onderbuik: baarmoeder, eileiders en eierstokken
• Anale fissuur: pijnlijk, bloedend scheurtje in de anus