Pijn in de onderbuik: baarmoeder, eileiders en eierstokken

Veel vrouwen hebben regelmatig last van pijn in de onderbuik. De pijn kan variëren van een plotseling optredende hevige pijn, die zich vooral op één plek lijkt te concentreren, tot een vrijwel voortdurend aanwezig zeurend gevoel in de gehele onderbuik. De oorzaak wordt gelukkig meestal wel gevonden. Toch zijn er helaas ook talloze vrouwen die al vele maanden lang met een aanhoudende pijn in de onderbuik kampen, zonder dat de artsen ook maar enige afwijking kunnen vinden. Naast een aantal andere organen, bevinden zich in de onderbuik ook de voortplantingsorganen: de baarmoeder, eileiders en eierstokken. Deze organen kunnen voor uiteenlopende klachten zorgen. De oorzaak is niet altijd gemakkelijk te vinden, waardoor een langdurige pijn in de onderbuik kan ontstaan. De gevolgen voor het dagelijks leven kunnen dan groot zijn. Je voelt je moe en futloos en je maakt je bovendien zorgen om je gezondheid.

Onderstaande aandoeningen aan de baarmoeder, eileiders en eierstokken kunnen de oorzaak zijn van (chronische) pijn in de onderbuik.

Vleesbomen

Vleesbomen of myomen zijn goedaardige knobbels van het spierweefsel van de baarmoederwand. De knobbels variëren in grootte van een speldenknopje tot een flinke sinaasappel of groter. Een vleesboom kan zelfs meer dan een kilo wegen. Als de vleesboom niet voldoende bloed krijgt toegevoerd, bijvoorbeeld tijdens de zwangerschap of na de bevalling (als de baarmoeder groeit of juist kleiner wordt), kan hij een korte, hevige pijn veroorzaken. Ook als een vleesboom heel erg groot is en op nabij liggende organen drukt, kan hij buikpijn veroorzaken. In de meeste gevallen voel je echter niets van de vleesboom. De gynaecoloog kan een vleesboom ontdekken tijdens een echoscopie of laparoscopie. Een vleesboom wordt in de regel alleen verwijderd als hij erg groot is of als je er veel last van hebt.

Eileiderontsteking

Een eileiderontsteking of salpingitis is een ontsteking van de eileiders, die vaak veroorzaakt wordt door een seksueel overdraagbare aandoening (meestal chlamydia). De bacteriën die voor de ontsteking zorgen zijn dan via de vagina en de baarmoederhals in de eileiders terecht gekomen. Via de eileiders kan de ontsteking zich verder naar boven werken, waardoor er mogelijk pus in het bekken kan stromen. Een eileiderontsteking kan sluimerend aanwezig zijn, maar kan ook zeer heftig verlopen en ernstige buikpijn en hoge koorts veroorzaken. Een behandeling met antibiotica is noodzakelijk. Wanneer er een abces is ontstaan, moet dit chirurgisch verwijderd worden. De gevolgen van een eileiderontsteking kunnen ernstig zijn. Door de littekens die na de ontsteking ontstaan, kan de eileider mogelijk slechter functioneren. Dit kan een verminderde vruchtbaarheid of zelfs onvruchtbaarheid tot gevolg hebben.

Hydrosalpinx

Bij hydrosalpinx is er sprake van een met vocht gevulde, afgesloten eileider. De eileider is een dun buisje van ongeveer 8 tot 10 cm lang. Hij loopt van de bovenkant van de baarmoeder naar de eierstok. Als het einde is afgesloten, kan de eileider als het ware vollopen met vocht. Een vroegere ontsteking is meestal de oorzaak van de afsluiting. Hydrosalpinx veroorzaakt meestal geen (chronische) buikpijn, maar dit kan wel. Bovendien zorgt het er vaak voor dat de eileider gevoeliger is voor een nieuwe ontsteking. Met een echoscopie en laparoscopie kan de gynaecoloog kijken of je last hebt van een (al dan niet ontstoken) hydrosalpinx. De eileider zal dan middels een operatie geopend moeten worden.

Ovariumcyste

Een ovariumcyste is een met vocht gevulde holte in de eierstok. Een eicel, die zich rondom de eisprong in de eileider bevindt, zit in een kleine met vocht gevulde holte. Deze holte verdwijnt normaliter vanzelf, maar soms blijft hij aanwezig en groeit door. Wanneer er slijm of ander vocht in de holte aanwezig zijn, is er sprake van een cyste-adenoom. Dit is een goedaardige afwijking, die meestal geen klachten geeft, tenzij de cyste erg groot is. Zit er bloed in de holte, dan is er sprake van een endometriose-cyste, ook wel chocoladecyste genoemd. Het bloed in de holte is menstruatiebloed dat vrijkomt uit zogenaamde endometrioseplekjes (zie onder Endometriose). Oud bloed lijkt qua kleur op chocolade, vandaar de naam chocoladecyste. Een endometriose-cyste kan erge pijn in de onderbuik veroorzaken en wordt meestal verwijderd.
Ovariumcysten zijn zichtbaar met echoscopisch onderzoek. Een laparoscopie kan nodig zijn om uitsluitsel te geven over het soort cyste. Als er twijfel is over het soort cyste of als de cyste groter is dan 7 cm, zal de gynaecoloog je adviseren om de cyste te laten verwijderen.

Vergrote eierstok

Een vergrote eierstok kan veroorzaakt worden door een hele grote cyste of door een zogenaamd wondergezwel (dermoïd). Een wondergezwel bestaat uit allerlei soorten weefsel, zoals haren, botten en talg. Een vergrote eierstok hoeft geen buikpijn te veroorzaken, maar dit kan wel. Doordat de eierstok zo vergroot is, bestaat het gevaar dat hij gaat draaien. Dit geeft acute en ernstige buikpijn. In uitzonderlijke gevallen kan het gezwel dat de vergrote eierstok veroorzaakt op termijn kwaadaardig worden. Met behulp van een echoscopie kan een vergrote eierstok aangetoond worden. Het is verstandig om een vergrote eierstok te laten verwijderen.

Endometriose

De binnenkant van de baarmoeder is bekleed met slijmvlies. Dit vernieuwt zich tijdens elke cyclus, zodat een eventueel bevrucht eitje zich hierin kan nestelen. Heeft er geen bevruchting plaatsgevonden, dan wordt het slijmvlies, samen met bloed, tijdens de menstruatie uit je lichaam verwijderd. Soms breidt het slijmvlies van de baarmoederwand zich echter uit naar plaatsen buiten de baarmoeder. In dat geval is er sprake van endometriose. Het slijmvlies kan dan in het onderste deel van de buikholte (net onder het buikvlies) of in de eierstokken zitten. Deze slijmvliesplekjes reageren op de hormonale cyclus, waardoor ze tijdens de menstruatie kunnen bloeden. De slijmvliesplekjes kunnen na verloop van tijd vanzelf verdwijnen, maar soms nestelen ze zich dieper in het onderliggende weefsel. In dat geval ontstaat een ernstige, vaak langdurige, pijn in de onderbuik en wordt vooral de menstruatie erg pijnlijk. Endometriose is met een echoscopie vast te stellen en moet behandeld worden omdat de aandoening, naast de pijn die het geeft, tot onvruchtbaarheid kan leiden.

Verklevingen

Een ontsteking van de eileider(s) of de darm, een vroegere operatie of endometriose kunnen leiden tot verklevingen rond de baarmoeder, de eileiders of de eierstokken. Een verkleving kan dun en vliezig zijn, maar ook dik en stevig. Wanneer de verklevingen heel dik zijn, kunnen ze (een deel van) een darm afsluiten. Het gevolg is dan een hevige pijn in de onderbuik. Het is in dat geval verstandig om de verklevingen chirurgisch te laten verwijderen. Bij kleine verklevingen, die geen klachten geven, wordt dit meestal niet gedaan.

Buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap heeft het bevruchte eitje zich niet in maar buiten de baarmoeder genesteld, bijvoorbeeld in de eileider. Als het eitje begint te groeien, ontstaat hevige buikpijn. Je krijgt last van buikkrampen en mogelijk vaginaal bloedverlies. Ook kun je duizelig zijn, flauwvallen, misselijk zijn en een continue aandrang hebben om te plassen of poepen. Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap ontstaat in de meeste gevallen door een beschadiging van één of beide eileiders, door bijvoorbeeld een ontsteking. Andere oorzaken kunnen een vroegere operatie aan de eileider, een eerdere buitenbaarmoederlijke zwangerschap, verklevingen in de buikholte of endometriose zijn.
Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is een potentieel levensbedreigende aandoening. Doordat het bevruchte eitje groeit, zwelt de eileider. Hierdoor kunnen bloedingen ontstaan en kan de eileider uiteindelijk zelfs barsten. Met behulp van een echo of een laparoscopie kan een arts zien of er sprake is van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Als de menstruatie uitblijft en je pijn in je onderbuik hebt, is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan. Naast een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, kan de buikpijn ook veroorzaakt worden door een miskraam of een (normale) zwangerschap.

Wanneer je een hevige, aanhoudende pijn in de onderbuik hebt, wacht dan niet te lang om hiermee naar de huisarts te gaan. Hoewel er in verreweg de meeste gevallen niets ernstigs aan de hand is, kan er wellicht ook sprake zijn van een spoedgeval.

Lees verder

• Pijn in de onderbuik: een veelgehoorde klacht
• Ovariumcyste: een (goedaardig) gezwel in de eierstokken
• Eileiderontsteking: hevige buikpijn, koorts en bloedverlies
• Abnormaal bloedverlies door een poliep in de baarmoeder
• Tussentijds of onregelmatig vaginaal bloedverlies