Pijn in de onderbuik: een veelgehoorde klacht

Veel mensen hebben regelmatig last van pijn in de onderbuik. Soms ontstaat er plotseling een hevige, bonzende of stekende pijn die vooral op één plek in de buik lijkt te zitten. Soms is er sprake van een voortdurend aanwezig zeurend gevoel in de gehele onderbuik. Wanneer je een hevige, aanhoudende pijn in de onderbuik hebt, wacht dan niet te lang om hiermee naar de huisarts te gaan. In de onderbuik bevindt zich een aantal belangrijke organen, zoals de dikke darm, de dunne darm, de blinde darm, de blaas en de voortplantingsorganen, die voor uiteenlopende klachten kunnen zorgen. Ook iets hoger gelegen organen, zoals je nieren, kunnen pijn in de onderbuik veroorzaken. Hoewel er in verreweg de meeste gevallen niets ernstigs aan de hand is, kan er wellicht ook sprake zijn van een spoedgeval. Onderstaande aandoeningen kunnen ondermeer de oorzaak zijn van pijn in de onderbuik.

Buikgriep

Buikgriep, een buikvirus of gastro-enteritis zijn alle drie termen voor dezelfde veelvoorkomende aandoening. Gastro-enteritis betekent maagdarmontsteking en dat is dan ook de oorzaak van de buikklachten: een ontsteking van de slijmvliezen van de maag en darmen. De ontsteking wordt veelal veroorzaakt door een virus, een bacterie of – in zeldzamere gevallen – een parasiet. De ziekte kenmerkt zich door misselijkheid en/of braken, weinig eetlust, diarree, buikkrampen en een opgeblazen gevoel in de buik. Soms kan er ook sprake zijn van koorts. Bij diarree is het belangrijk dat je voldoende blijft drinken, zeker wanneer je er ook bij overgeeft. Vooral bij kinderen ligt uitdroging anders op de loer. Heb je erg veel last van de diarree, dan kun je eventueel diarreeremmende middelen gebruiken (zoals Norit). Bij volwassenen is de buikgriep veelal binnen een dag of twee, drie weer over. Houden de klachten echter langer aan, ga dan naar de huisarts. Er kan dan sprake zijn van een bacteriële infectie, waarvoor antibiotica nodig is.

Blindedarmontsteking

De blindedarm of appendix, is een klein wormvormig aanhangsel aan de dikke darm. De blindedarm kan ontsteken, waardoor er in eerste instantie een doffe pijn rond de navel ontstaat. Wat later wordt de rechter onderkant van de buik gevoelig en pijnlijk. Deze pijn kan zeer hevig zijn. Vaak is er ook sprake van koorts, gebrek aan eetlust, misselijkheid en verstopping. Een blindedarmontsteking is een spoedgeval en moet (meestal) snel behandeld worden.

Darmafsluiting of –obstructie

Soms wordt de darm geheel of gedeeltelijk afgesloten door de vorming van littekenweefsel (bijvoorbeeld na een operatie), een verdraaiing van een gedeelte van de darm, een verkleving of zwelling of door een darmverlamming. Bij een darmafsluiting ontstaan hevige krampen rond de navel of in de onderbuik, soms met diarree en braken. Vaak heb je het gevoel steeds naar het toilet te moeten, maar kun je geen ontlasting produceren. Bij een darmafsluiting is snel medisch onderzoek noodzakelijk. Afhankelijk van de oorzaak, wordt de afsluiting of obstructie behandeld met medicijnen of operatief verwijderd.

(Zwerende) Dikke darmontsteking

Een dikke darmontsteking (colitis) kan ondermeer veroorzaakt worden door virussen en bacteriën. De ontsteking zorgt voor flinke diarree (vaak met bloed), misselijkheid, braken en ernstige buikkrampen. Soms is er ook sprake van koorts en koude rillingen. In de meeste gevallen gaat de ontsteking na een paar dagen vanzelf weer over. Is dit niet zo, dan is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Bij een bacteriële infectie kan de arts antibiotica voorschrijven.

Bij een zwerende dikke darmontsteking of colitis ulcerosa is er sprake van een steeds terugkerende zwerende ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Door de ontsteking ontstaan kleine, bloederige zweertjes en abcessen op het darmslijmvlies. Relatieve pijnvrije perioden wisselen zich af met perioden waarin heftige buikpijn en koorts optreden. Daarnaast ontstaat flinke diarree, die bloederig en slijmerig kan zijn. Ook gewichtsverlies, uitdroging, huidveranderingen, gewrichtsontstekingen en leverafwijkingen kunnen het gevolg zijn van een zwerende dikkedarmontsteking. De aandoening kan veroorzaakt worden door een eerder doorgemaakte darminfectie of de ziekte van Crohn. Ook erfelijke of psychische factoren (zoals stress) kunnen een rol spelen bij het ontstaan van een zwerende dikkedarmontsteking. De arts zal ontstekingsremmende medicijnen voorschrijven en eventueel medicijnen die het afweersysteem van het lichaam onderdrukken.

Diverticulitis

Een divertikel is een zakvormige uitstulping in de wand van het maagdarmkanaal. Een dergelijke uitstulping kan overal in het maagdarmkanaal ontstaan, maar wordt meestal in de dikke darm gezien. De uitstulping ontstaat vaak door harde ontlasting en aanhoudende verstopping. Door het harde persen neemt de druk in de dikke darm toe en ontstaan er zwakke plekjes in de darm die gaan uitstulpen. Divertikels zijn goedaardig en onschuldig en ze veroorzaken vrijwel nooit klachten. Wanneer er echter ontlasting in de divertikel of uitstulping achterblijft, kan de uitstulping gaan ontsteken. Er ontstaat dan diverticulitis (ontsteking van de divertikel).

Soepele en zachte ontlasting zal niet snel in de uitstulpingen blijven hangen, maar harde en droge ontlasting wel. Bacteriën in de ontlasting veroorzaken dan een ontsteking. Het gevolg is een scherpe, krampachtige pijn in de (onder)buik. Omdat de ontsteking vaak aan het einde van de dikke darm zit, is de pijn aan de linkerkant meestal heviger dan aan de rechterkant. Ook kunnen koorts, rillingen, misselijkheid, braken en verstopping optreden. Bij dergelijke klachten is een medisch onderzoek noodzakelijk. Afhankelijk van de situatie zal de arts met een kijkoperatie, een röntgenfoto of een CT-scan diverticulitis vaststellen. De aandoening wordt meestal behandeld met antibiotica en pijnstillers. Soms is echter een operatie noodzakelijk. Het is aan te raden om je eetgewoonten goed onder de loep te nemen en je voor het juiste dieet door een diëtist te laten adviseren. Een volwaardige voeding met voldoende vezels kunnen een terugkeer van diverticulitis mogelijk voorkomen.

Ziekte van Crohn

Bij de ziekte van Crohn is er sprake van een langdurige of steeds terugkerende ontsteking van het slijmvlies van grote delen van de darmen en (soms) de maag. De ontsteking kan gepaard gaan met zweren. Bij de ziekte van Crohn ontstaat buikpijn, diarree (meestal zonder bloed) en gewichtsverlies. Ook kan vermoeidheid, koorts en bloedarmoede voorkomen. Het is niet bekend waardoor de ziekte van Crohn veroorzaakt wordt, waarschijnlijk spelen hierbij een groot aantal lichamelijke factoren (waaronder erfelijke) en psychische factoren (waaronder stress) een rol. Een afdoende behandeling is er niet echt, waardoor de ziekte van Crohn vaak chronisch is. De behandeling bestaat meestal uit het voorschrijven van ontstekingsremmende en afweeronderdrukkende medicijnen.

Darmpoliepen

Een darmpoliep is een goedaardig gezwel dat meestal met een steeltje vastzit aan het slijmvlies van de darm. Een poliep kan ontstaan door erfelijke aanleg, een plaatselijke ontsteking of een verstopping. Afhankelijk van de grootte en de plaats van de poliep en het aantal poliepen kunnen de klachten zijn: buikkrampen, bloedingen, verstopping of diarree. In de meeste gevallen veroorzaken poliepen echter geen klachten. Omdat poliepen soms een voorstadium van kanker kunnen zijn, worden ze bij voorkeur chirurgisch verwijderd.

Prikkelbare darm syndroom (PDS)

PDS of spastische darm is een veelvoorkomende aandoening, waar mogelijk 5 tot 20% van de Nederlandse bevolking last van heeft. Bij PDS zijn er geen afwijkingen in het lichaam te vinden. De belangrijkste symptomen van PDS zijn diarree of verstopping en buikpijn. De klachten verergeren vaak bij stress. Er bestaat geen afdoende behandeling van PDS, waardoor de ziekte vaak chronisch is.

Urinewegstenen

Urinewegstenen kunnen zich in de nieren, de urineleiders of de blaas bevinden. In zeldzame gevallen kunnen de steentjes ook in de prostaat worden aangetroffen. De steentjes bestaan meestal voor 80% uit calcium. Urinewegstenen kunnen dan ook ontstaan als het calciumgehalte in de urine verhoogd is, doordat je bijvoorbeeld te veel calcium via de voeding hebt binnengekregen of omdat het botweefsel te veel calcium afgeeft. Ook gewrichtsontstekingen (waarbij calcium aan het bot onttrokken wordt), een verhoogde productie van de bijschildklier en kanker van het bind- en vaatweefsel kunnen urinewegstenen veroorzaken.

Bij stenen in de nieren of urineleider ontstaat er (vooral bij het plassen) een zeer hevige pijn in de zij, die soms omlaag trekt naar de lies en de geslachtsdelen. Daarnaast zie je vaak bloed in de urine. Ook rugpijn, misselijkheid en braken, rillingen, een opgezwollen buik en vaak moeten plassen kunnen symptomen zijn van urinewegstenen. De hevige pijn verdwijnt overigens meestal wanneer de steen in de blaas terecht komt en/of het lichaam verlaat. Bij aanhoudende klachten (er kunnen meerdere stenen aanwezig zijn) kan de arts medicijnen voorschrijven. Werken deze niet afdoende dan zullen de stenen met behulp van geluidsgolven vergruisd of operatief verwijderd moeten worden.

Blaasontsteking

Een ontsteking van de blaas veroorzaakt een lage buikpijn. Daarnaast is er vaak sprake van pijn bij het plassen en een veelvuldige aandrang tot plassen. Over het algemeen is er ook bloed in de urine aanwezig, al zul je dat met het blote oog meestal niet kunnen zien. Een bezoek aan de huisarts is verstandig. Een blaasontsteking kan in de meeste gevallen vrij eenvoudig verholpen worden. Heb je, naast de symptomen van de blaasontsteking, ook pijn in je zij, koorts en koude rillingen, dan kan er mogelijk een ontsteking zijn van niet alleen de blaas, maar ook de nieren en de urineleider. Medische behandeling is dan absoluut noodzakelijk.

Prostatitis

Prostatitis is een ontsteking van de prostaatklier. Dit is een kleine klier die bij mannen achter het schaambeen, net onder de blaas, ligt. De ontsteking kan worden veroorzaakt door een bacteriële infectie, maar vaak is er geen duidelijk aanwijsbare oorzaak te vinden. Door de ontsteking gaat de prostaat opzwellen en wordt de plasbuis dichtgedrukt. Plassen gaat dan moeilijk en doet meestal pijn. Prostatitis kan ook pijn veroorzaken in het gebied van de prostaatklier, bijvoorbeeld tussen balzak en endeldarm, boven het schaambeen, in penis of teelballen. De pijn kan ook uitstralen naar de liezen of de bovenbenen. Door de ontsteking kunnen koorts en koude rillingen ontstaan. Een prostaatontsteking kan plotseling ontstaan en ook weer snel verdwijnen, maar de ontsteking kan ook chronische problemen geven. Een ontsteking van de prostaat kan leiden tot een urineweginfectie en moet met antibiotica behandeld worden.

Verzakking van blaas, rectum of baarmoeder

De blaas, het uiteinde van de dikke darm (rectum) of de baarmoeder kunnen bij een verzakking via de vagina naar buiten zakken. Hierdoor ontstaat meestal een zwaar gevoel in de vagina en een zeurderige pijn in de onderbuik die uitstraalt naar de rug. Een verzakking kan soms een extreme moeheid tot gevolg hebben en problemen opleveren bij zitten en fietsen. Een verzakking kan ontstaan door een verzwakte bekkenbodem. Niet alle verzakkingen geven klachten. Als er geen klachten zijn, is een behandeling niet nodig.

Aandoeningen aan de voortplantingsorganen van de vrouw

Aandoeningen aan de voortplantingsorganen van de vrouw - de baarmoeder, eileiders en eierstokken - kunnen voor uiteenlopende klachten zorgen en een flinke pijn in de onderbuik veroorzaken. Aandoeningen aan de baarmoeder kunnen bijvoorbeeld zijn: vleesbomen (goedaardige knobbels van het spierweefsel van de baarmoederwand), endometriose (het slijmvlies van de baarmoederwand breidt zich uit naar plaatsen buiten de baarmoeder) en verklevingen. Aandoeningen aan de eileiders zijn ondermeer: eileiderontsteking, hydrosalpinx (een met vocht gevulde, afgesloten eileider), verklevingen en een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Voorbeelden van aandoeningen aan de eierstokken zijn: een ovariumcyste (een met vocht gevulde holte in de eierstok), verklevingen of een vergrote eierstok.

Naast bij bovenstaande aandoeningen, is het natuurlijk ook mogelijk dat de oorzaak van een plotselinge en/of aanhoudende pijn in de onderbuik elders moet worden gezocht. Het gebeurt daarnaast helaas niet zelden dat de oorzaak helemaal niet gevonden wordt.

Het is belangrijk dat je met een hevige, aanhoudende pijn in de onderbuik niet te lang wacht om naar de huisarts te gaan. In verreweg de meeste gevallen is er niets ernstigs aan de hand, maar er kan ook sprake zijn van een spoedgeval.

Lees verder

• Pijn in de onderbuik: baarmoeder, eileiders en eierstokken
• Bekkenbodemklachten bij vrouwen
• Het norovirus veroorzaakt een zeer besmettelijke buikgriep
• Aanhoudende buikklachten door een darmpoliep
• Verklevingen in de darmen